“Hüseynağa Qəniyev öz idellarının qəhrəmanıdır”

Elçin Mirzəbəyli: “Hüsynağa Qəniyev öz xalqına bəşəriyyətin gəldiyi qənaətlərin ən yaxşılarını, ən doğrularını aşılayan söz və fakir adamıdır”

Arzu Şirinova: “Hüseynağa Qəniyevdə qiymətləndirdiyim ən yüksək keyfiyyətlərdən biri də qadına-anaya olan fərqli, alqışa layiq düşüncəsidir”

Malik Məmmədov: “Dostluqda sona qədər xeyirxah və səmimidir”

Çingiz Fərəcov: “Çox gözəl qələmi, üslubu var”

Keçmiş millət vəkili, Azərbaycanın Dövlət Müstəqilliyi Haqqında Bəyannaməyə, Konstitusiya Aktına və Dövlət atributlarına səs vermək səadəti yaşayan, müxtəlif məsul vəzifələrdə çalışan, yazıçı-publisist Hüseynağa Qəniyevin bu gün 75 yaşı tamam olur. Onun haqqında dostları, bir vaxtlar birgə çalışdığı iş yoldaşları, qələm sahibləri ürək sözlərini “Xalq Cəbhəsi”nin oxucularıyla bölüşüblər.

Elçin Mirzəbəyli - şair, publisist, “Xalq Cəbhəsi” qəzetinin baş redaktoru: Hüseynağa Qəniyevi uşaqlıq illərimdən tanıyıram. Tale elə gətirib ki, həyatımızın müxtəlif dönəmlərində yollarımız kəsişib və onun bir neçə kitabının redaktoru, ön söz müəllifi olmuşam. Bu baxımdan, Hüseynağa Qəniyevi hətta onun doğmalarından da yaxşı tanıdığımı deyə bilərəm. Doğmalıq insan həyatının müəyyən bir mərhələsində genetik bağlılıq, qohumluq əlaqələri ilə bağlı olsa da müəyyən bir zaman kəsiyindən sonra insan özünü onunla eyni düşüncəni, dünyagörüşünü, zövqü və mədəniyyəti paylaşanlara daha yaxın, daha doğma olduğunu hiss etməyə başlayır. Şübhəsiz ki, bu sözləri qələmə aldığım zaman da dünyagörüşümüzdən, paylaşdığımız ortaq dəyərlərdən qaynaqlanan bu doğmalığı hiss edirəm.

Hüseynağa Qəniyevin son kitabına – müasir Azərbaycan esseistikasının nadir incilərindən hesab etdiyim “Zəka və Xarakter” əsərinə yazdığım ön sözdə müəllif və onun yaradıcılığı haqqında bir neçə məqama diqqət çəkmişdim:

- Hüseynağa Qəniyev mənəvi kamilliyinin qızıl dövrünü yaşayan, bu günümüz üçün qeyri-adi sayıla biləcək qədər mütaliəli, geniş erudisiyalı, dünyagörüşlü, gələcəyə keçmişin təcrübəsindən və parodoksal də müasir gəncliyin gözü ilə baxmağı bacaran, işıqlı zəkaya sahib olan müdrik bir şəxsiyyətdir.

- Hüseynağa Qəniyev xeyirlə şərin, işıqla zülmətin, azadlıqla köləliyin, avtoritarizmlə demokratiyanın, fəlsəfə ilə mistikanın, idrakla emosiyanın əbədi mübarizəsində işığın, azadlığın, demokratiyanın, fəlsəfənin, idrakın yolunu nişan verən dünyagörüşünə, təfəkkürə malik olan əsil ziyalıdır.

- Hüsynağa Qəniyev öz yüksək yaradıcılıq potensialı ilə milli idealları bəşəriləşdirməyi, bəşəri dəyərləri isə milliləşdirməyi bacaran, öz xalqına bəşəriyyətin gəldiyi qənaətlərin ən yaxşılarını, ən doğrularını aşılayan söz və fikir adamıdır.

- Və təbii ki, Hüseynağa Qəniyev öz idellarının qəhrəmanıdır!

Bu fikirlər təkcə mənim gəldiyim qənaət deyil. Hüseynağa Qəniyevin “Müstəbid” kitabını oxuduqdan sonra böyük şairimiz Bəxtiyar Vahabzadə də onun haqqında demək olar ki, eyni fikirləri dilə gətirmişdi. Bəxtiyar müəllim Hüseynağa Qəniyevin yaradıcılığını yüksək qiymətləndirirdi. Böyük şairimizin evində keçirilən görüşdə də mən bu münasibətin şahidi oldumuşdum.

…Hüseynağa Qəniyev haqqında çox danışmayacağam. Çünki onun növbəti kitabına yazacağım ön sözdə yer alacaq fikirləri öncədən dilə gətirmək istəmirəm”.

BAXCP-nin baş katibi Söhrab Abdullayev: “Hüseynağa Qəniyevlə tanışlığımdan bu günə, tanıdığım Hüseynağa Qəniyev haqqındakı fikirlərimi bölüşmək istədim.

Öncə Hüseynağa müəllimi doğum günü münasibətilə təbrik edir, ona bir insanın arzulaya biləcəyi ən gözəl günləri, uzun ömür, can sağlığı və mənalı həyat arzulayıram!

Mənim tanıdığım Hüseynağa Qəniyev sayğılı ailə başçısı, mötəbər dövlət adamı, ali düşüncəli ziyalı, zəngin dünyagörüşünə sahib filosof-yazardır. Ən önəmlisi də çağdaş düşünə bilən, istənilən mövzu fikirlərini məqamında və səlist məntiqlə ifadə etməyi bacaran aydın insandır.

Hüseynağa Qəniyev, eyni zamanda qərəzsiz, reallıqlara üstünlük verən, dostluğu dəyərləndirməyi bacaran, ruhunu gənc hiss edən və gözəlliklərdən ilham alan bir şəxsiyyətdir .

Ona bundan sonrakı həyatında uğurlar arzulayıram”.

Arzu Şirinova - “Xalq Cəbhəsi” qəzetinin redaktoru: - "İnsanlar soyuq və qaranlıq gecələrə istilik və işıq verən Zərdüştün əzəli və əbədi müqəddəs odu-xeyir Allahı Hörmüzü alqışlayır, qara qüvvələri və şər ruhları-Əhriməni lənətləyirdilər. Əslində nə Əhriman vardı, nə də Hörmüz. Onlar insanların cəbhələrə bölünmüş dünyagörüşləriydi. Lənətlənən də, lənətləyən də, alqışlanan da, alqışlayan da insanlardı...Bu bəşər tarixinin əbədi mübarizləriydi...", deyən Hüseynağa Qəniyevin aprelin 26-da 75 yaşı tamam olacaq. Ömrünün müdriklik illərinə qədəm qoyan Hüseynağa Qəniyev özünün dediyi kimi həyatda nail olduğu nələr varsa, hamısına zəkası və ağılı ilə, bir də zəhmətilə nail olub. Atasını erkən itirib. Bir çoxları tək onun da atası 41-45-ci illər müharibəsinin qurbanı olub. Yəni arxasız, dayaqsız böyüyüb. Bəzən həyatda büdrəyib, ancaq yıxılmayıb. Yıxılmamağının da əsil səbəbi kəndin hər bir çirkabdan uzaq saf həyatı və bir də bəxtinə çıxan yaxşı insanlar olub. Hüseynağa Qəniyev işçi də olub, rəhbər də, millət vəkili də. Aşağıdan yuxarıya qalxarkən eyni həvəslə və şövqlə işləyib. Bu həvəs və şövq indinin özündə də var. Mən deyərdim ki, bir qədər də artıbdır. Çünki Hüseynağa Qəniyev bir-birindən fərqli kitabların işıq üzü görməsi üçün çalışır və bundan xüsusi zövq alır. Elə beş il bundan əvvəl işıq üzü görən növbəti "Zəka və xarakter" kitabı da bu qəbildəndir...

...Mən Hüseynağa Qəniyevi on beş ilə yaxındır ki, tanıyıram. Etiraf edim ki, onunla həmsöhbət olmayana qədər mənə sovet düşüncəli, psixologiyası qəlibdən çıxmış və bir də milli mentalitet dediyimiz bir şeyin ölçüləriylə yaşayan biri kimi təsir bağışlayırdı. Ancaq yanılmışdım. Və şükür edirəm-nə yaxşı ki, yanılmışam. Yoxsa biliyinə və savadına həsəd apardığım Hüseynağa Qəniyev də bir çoxları kimi dünyagörüşünün kasadlığı ucbatından sıradan birinə çevrilə bilərdi...

...Hüseynağa Qəniyevdə qiymətləndirdiyim ən yüksək keyfiyyətlərdən biri də qadına-anaya olan fərqli, alqışa layiq düşüncəsidir. Deyir ki, Azərbaycanın inkişafı üçün həm də qadının azad və savadlı olması gərəkdir. Sabahın anası olan qızlarımızın təhsilli olmasına böyük önəm verir...Ümumiyyətlə, Hüseynağa Qəniyev elmə, alimə böyük dəyər verir və deyir: "Alimin üzünü elmin nuru işıqlandırır. O, dünyaya, kainata baxır, təbiətin, cəmiyyətin, təfəkkürün qanunlarını öyrənməyə çalışır. Yüksəkdə, ən ucalıqda müdrikliyin, altıncı hissin-bəsirətin gözü bunları seyr edir. O cəmiyyətdə baş verən nadanlıqları görüb, Demokrit kimi gülməkdən, Heraklit kimi ağlamaqdan özünü saxlaya bilmir, göz yaşı axıdaraq, insanları iblisə qarşı yürüşə səfərbər edir.

...Həyatdan zövq alaraq yaşayan, dünyavi dəyərlərinə həm önəm verən, həm də bu dəyərləri ailəsində və çevrəsində görməkdən məmnunluq duyan dörd övladlı, səkkiz nəvəli bu insan bir də deyir ki, "tarixi olmayanların keçmişi, fəlsəfəsi olmayanların gələcəyi yoxdur". Hüseynağa Qəniyevin həm keçmişi var, həm də fəlsəfəsi var ki, bu da gələcəyinə işıq saçır... “

Malik Məmmədov -Lənkəran Şəhər Partiya Komitəsində iş yoldaşı, gənclik illərinin dostu: - “Hüseynağa Qəniyevlə sövbət insanı dəyişir, dünyagörüşünə münasibəti yeniləşir, həmsöhbətinə yeni inam və enerji verir. Onun rasional təfəkkür tərzi, hadisələrə münasibətdə mühakimələrinin sadəliyi, genişliyi və dərinliyi, həmsöhbətinə misli görünməmiş təsir gücü, inandırıcılıq və nfuzedicilik qabiliyyəti heyranlıq hissi doğurur.

Dostluqda sona qədər xeyirxah və səmimidir. Özünü dostlarının sayı qədər hiss edir. İnsanın və insanlığın başlıca təyinatını həqiqəti tapmaqda görür. Fəlsəfəsi həyatdadır, gündəlik yaşayış tərzindədir. Metodu, metodikanı bütün həqiqətlərin açarı hesab edir.

Yaradıcılığının yoluxuculuq gücü inanılmazdır. Hər hansı əsərini oxuyanda ağlına çoxlu yeni ideyalar gəlir, əlinə qələm alıb onun kimi, onun üslubunda yazmaq istəyirsən.

50 ildən artıqdır ki, onunla dostluğumla fəxr edirəm. Dostum, 75 yaşının qədəmləri mübarək! Xoş gəlib, səfa gətirib. Ömrün uzun, canın sağlam, ailən xoşbəxt, həyatın firavan olsun”.

Azərbaycan Respublikasının əməkdar kənd təsərrüfatı işçisi, Azərbaycan Lenin Komsomolu Mükafatı Laureatı, Astara, Şabran və Xaçmaz rayonlarının partiya komitələrinin sabiq birinci katibi Çingiz Fərəcov: “Hüseynağa Qəniyev barəsində danışmaq mənim üçün çətin deyil. Əvvəla, eşidəndə ki, artıq Hüseynağa Qəniyevin 75 yaşı var çox kövrəldim. Birincisi, ona görə ki, mən onu səmimi qəlbdən çox istəyirəm. Çünki o, 30 ildən artıq bir müddətdə mənim gözümün qarşısında formalaşıb. Mən onu Azərbaycan KP MK-nın partiya təşkilatı və kadrlarla iş şöbəsində Lənkəran bölgəsi üzrə inspektor işləyəndən tanıyıram. Hüseynağa Qəniyev heç kəsə bənzəmir. O, çox zəhmətkeş, öz üzərində çalışan, səssiz-küysüz işləyən, elədiklərini, öz işlərini gözə soxmayan, çox əxlaqlı, təvazökar bir adamdır. O, Lənkəran Şəhər Partiya Komitəsinin ikinci katibi işləyərkən çox maraqlı tədbirlər keçirirdi. Tədbirlərin senarisini də özü yazırdı. Bu, heç də təsadüfi deyildi. Çünki Hüseynağa Qəniyev həm də gözəl qələm sahibi, yazıçı idi. Ona görə də istər kitab bayramı, istərsə də məhsul bayramında insanlaın qəlbini oxşayan tədbirlər işləyirdi. Daha sonra o, Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin təbliğat və təşviqat şöbəsində təlimatçı, partiya təşkilatı və kadrlarla iş şöbəsində inspektor vəzifəsində çalışdı . Yenə də bir yerdə işədik. Hüseynağa Qəniyev çalışırdı ki, Məkəzi Komitədə də yeniliklər olsun. Mən Ali Sovetin şöbə müdiri işləyəndə isə artıq Hüseynağa Qəniyev Milli Məclisin deputatı idi. O zəhmətkeş bir ailədə doğulmuşdu. İnsanlara səmimi, isti yanaşır, qayğı göstərirdi. İnsanlarda ona qarşı bir məhəbbət yaranmışdı. Hüseynağa Qəniyevin yaradıcılığı ilə də tanışam. Onun bir neçə essesini, kitablarını oxumuşam. Bu kitabları hər adam yaza bilməz. Onun çox gözəl qələmi, üslubu var. Ona can sağlığı, uğurlar və 100 yaşını qeyd etməsini arzu edirəm”.

Filosof, Aristotelin “Böyük etika”, “Nikomax etikası”, “Siyasət”, Nikola Makiavellinin “Hökmdar ” əsərinin ilk tərcüməçisi Fikrət Təbibi: “Hüseynağa Qəniyev tanıdığım ən ağıllı və müdrik insanlardan biridir. Onunla məni bağlayan fəlsəfə olub. Həkim olmağıma baxmayaraq fəlsəfəni sevən insanam...Sizinlə tarixi bir əhvalatı bölüşmək istəyirəm. Dahi yunan filosofu Platon cavanlqda ədəbiyyatla məşğul olub, şeirlər, dram əsərləri yazıb. Bir gün küçədə gedəndə görür ki, bir nəfər danışır və hamı onun başına yığışıb. Bu, Sokrat olur. Gedib onun yanında dayanır və qulaq asır. Bir saat ona qulaq asandan sonra bütün illər ərzində yazdıqlarının hamısını cırıb atır. O gündən başlayır fəlsəfə ilə məşğul olmağa. Yəni Sokrat ona o qədər güclü təsir edir ki, o filosof olur. Mən də 20 il əvvəl ilk dəfə Hüseynağa müəllimlə tanış olanda o mənə çox güclü təsir etdi. Onunla dostluğumuz indiyə qədər davam edir. Mənim ətrafımda adam çox olur. Amma danışmağa adam tapa bilmirəm. Hər gün Hüseynağa müəllimə zəng edirəm və deyirəm ki, danışmağa adam axtarıram, ona görə zəng eləmişəm. Hüseynağa müəllim o qədər dərin biliklərə malik insandır ki, ən az danışanda bir saat danışır. Onun sonuncu dəfə “Zəka və xarakter” adlı kitabı çıxıb. O kitab son zamanlardakı fəlsəfə tarixinin ən güclü əsəridir. Ondan yaxşısını görməmişəm. Hüseynağa müəllimə can sağlığı diləyirəm, onun 90, 100 illiyini qeyd etməyimzi arzulayıram. O həmişə sağ olsun və biz də onun işığına yığışaq”.

Azərbaycan Milli Elmlər Alademiyasının Lənkəran rayon elmi regional mərkəzinin rəhbəri, kənd təsərrüfatı elmləri doktoru, professor Fərman Quliyev: “Hüseynağa Qəniyev çox əxlaqlı, mədəni insan olmağı ilə yanaşı, həm də məntiqli insandır və geniş dünyagörüşünə malik şəxsiyyətdir. Onunla mənim dostluğum uzun illərdir ki, davam edir. O, çox mərd, vətənini, torpağını, elini-obasını sevən bir insandır. O mənim həyatımda bir müsbət azərbaycanlı obrazını yaradıb. Onu belə tanıyıram. O məntiqli və dərin fəlsəfi biliklərə malik bir insandır. Kitablarında da bu açıq- aydın hiss olunur. İcitami fəaliyyəti ilə yanaşı, dövət vəzifələrində müxtəlif yerlərdə çalışanda da biz onunla görüşmüşük və həmişə müsbət təsir bağışlayıb. Mən fəxr edirəm ki, bizim belə ziyalılarımız var. Ölkədə belə insanlar yetişib. Onun haqqında ən xoş sözlər demək olar. Onun belə şəxsiyyət olmasından qürur duyuram”.

Fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru Elşən Bayramzadə: “ Hüseynağa Qəniyevi hamı çox müdrik bir insan kimi tanıyır. Yaşının bu çağında da o insanda çox yaradıcı potensial var. Hələ də yazır, yaradır. Onun bütün yazılarını çox böyük maraqla oxuyuram. Mənim üçün unikal, hərtərəfli, geniş, biliyə malik olan bir şəxsdir. Mən ona can sağlığı, yaradıcılıq uğurları, xoşbəxtlik arzu edirəm”.

1989-90-cı illərdə Azərbaycan KP MK-nın partiya təşkilatı və kadrlarla iş şöbəsində iş yoldaşı Əzizbala Mustafayev: “ Hüseynağa Qəniyev haqqında saatlarla danışmaq olar. Hüseynağa müəllim mənim tanıdığım ziyalıların içərisində xüsusilə fərqlənən, geniş diapazona malik olan ziyalıdır. Onun fəlsəfi fikirləri, mənəvi təmizliyi özünəməxsusdur. Bu insanın elmin bütün sahələrindən məlumatı olmaqla yanaşı, eyni zamanda, gözəl fəlsəfi fikirləri var. O, bu məsələləri elmlər doktorlarının çoxundan daha yaxşı bilir və izah edir. O insanpərvər, dost yolunda istənilən addım ata biləcək, sədaqətli, öz vəzifəsinə həmişə məsuliyyətlə yanaşan bir insandır. Hüseynağa müəllim çalışdığı bütün vəzifələrdə, o cümlədən Mərkəzi Komitədə də işləyən zaman daima nüfuz qazanıb. Şəxsən mən onunla danışıb, məsləhətləşirəm”.

Xalq şairi, Vətəndaş Həmrəyliyi Partiyasının (VHP) sədri, sabiq millət vəkili Sabir Rüstəmxanlı: “Hüseynağa Qəniyevlə uzun illər davam edən dostluq münaibətlərimiz var. Mən onu hələ Lənkəranda yaşadığı illərdə, mətbuatda ilk yazılarının çap olunduğ zamanlardan tanıyıram. Bir sıra məqamlarda bizim yollarımız üst-üstə düşüb, paralel yollar keçmişik. O həm yazıçı, hm də gözəl qələm sahibi, publisistdir, istedadlı bir jurnalistdir. O, fəlsəfi düşüncəli, filosof- yazıçıdır. Eyni zamanda, uzun müddət Milli Məclisdə deputat olub, müxtəlif məsul vəzifələrdə çalşıb. Bir müddət partiyada bir yerdə fəaliyyət göstərmişik. Ona can sağlığı, yaradıcılğında uğurlar arzu edirəm”.

Bakı Dövlət Universitetinin müəllimi, professor Mahmud Mahmudov: “Hüseynağa Qəniyevlə universiteti bir yerdə bitirmişik. Onun çox güclü qələmi və müxtəliv sahələrə aid maraqlı kitabları var. “Zəka və xarakter” kitabı mənim masaüstü kitabımdır. Həmin kitabda Azərbaycanın tanınmış mədəniyyət xadimləri, sərkərdələr haqqında çox qiymətli fikirlər söyləyib. Hüseynağa Qəniyev Azərbaycanın maraqlı fikirləri ilə fərqlənən ziyalılarındandır, həm də yaxşı insan, sadiq dostdur. Onu təbrik edirəm, can sağlığı, uzun ömür arzulayıram”.

1990-cı illərdə Azərbaycan KP MK-da inzibati orqanlar şöbəsinin müdiri, filologiya elmlər doktoru, yazıçı Yasif Nəsirli:”Hüseynağa Qəniyev hər şeydən öncə çox yaxşı insandır. Onu ilk olaraq dövlət işçisi kimi Lənkəranda tanımışam. Ora qonaq getmişdik. Finlandiya prezidentini müşayiət edən nümayəndə heyətinin tərkibində idim. O zaman onunla tanış oldum və dostluğumuz yarandı. Dostluğumuz 30 ildir ki davam edir. İnsan var ki, ilk görüşdən onunla bağlanırsan, amma insan da var ki, uzun illər tanısan da varlığı ilə yoxluğu bilinmir. Hüseynağa Qəniyev müsbət auralı insandır. Bizi ilk öncə aura birləşdirir. Sonra onun hekayələrini, oçerklərini, esselərini oxudum və gördüm ki, çox mükəmmıl bir yazıçıdır. Onun haqqında saatlarla dnaışmaq olar. Dəyərli dostumu təbrik edirəm, arzu edirəm ki, 100 yaşını da qeyd edək”.

Yazıçı-publisist Əlövsət Bəşirli: “Elə adamlar axtarın ki, onlarla söhbət etmək dəyərli, maraqlı kitab oxumağa bərabər olsun. Elə kitablar axtarın ki, onların mütaliəsi filosoflarla söhbət qədər dəyərli olsun”.

Ulu Mövlanənin bu hikmətli sözlərini oxuyanda uzun illər yaxından tanıyıb özümə dost, qardaş bildiyim Hüseynağanı düşünürəm. Həqiqətən də onunla ürək söhbəti etmək mənim üçün dəyərli kitab oxumaq kimidir. Müəllifi olduğu kitablarının mütaliəsi isə müdrik insanlarla söhbət qədər maraqlıdır. Dostum, Hüseynağa Qəniyev 100 yaşa. Yeni kitablarınızı gözləyirik”.

“Yada düşdü” jurnalının təsisçisi, şairə Nəzakət Məmmədova:”Hüseynağa Qəniyevin dərin düşüncələri həmişə maraqla qarşlıanıb. O, həmişə fərqli fikirlər ortaya qoyub. Onun yazıları, kitabları, düşüncələri ilə bağlı saatlarla danışmaq olar. Sadəcə bir misal çəkmək istəyirəm. Hüseynağa Qəniyevin bizim jurnalda Ulu Babək haqqında “Babək və babəkidlə haqqında düşüncələr” essesi oxucular arasında çox rəğbətlə qarşılandı. Bizə bunula bağlı çoxsaylı zənglər olundu və oxucular bu cür yazıların davamlı olmasını istədilər. Oxucular bu araşdırmanı dərsliklərdə görmək arzusundadırlar. Onun çox məntiqli, əhatəli və informasiyalı yazıları var. Hüseynağa müəllim kimi ziyalılarımızın fikirlərinə hər zaman ehtiyac duyulur. Şəxsən mən fəxr edirəm ki, bizim belə alimlərimiz var”.

Xalq Cəbhəsi.- 2016.- 26 aprel.- S.8-9