S.C.Pişəvərinin deputat mandatı niyə ləğv olundu?
2-ci yazı
Xoidən 10 gün
sonra 1323-cü il tirin 22-də
(1944-cü il iyul) S.C.PiŞəvərinin mandatı
Məclis vəkillərinin
toplantısında müzakirə
olunmuşdu. Məclisdəki
həmin toplantıya sədarət etmiş Əmir Teymur Klali başda olmaqla Şəriətzadə,
doktor Tahiri, Əmirnösrət İskəndəri,
Siqətul-islami, Şəriətzadə
(son üç nəfər
Təbrizdən seçilmişdi),
Əli Eqbol, Dəşti, Camal İmami və bir neçə nəfər başqa deputat S.C.Pişəvərinin
mandatını ləğv
etmək üçün
Məclisdə deputatlar
arasında əvvəlcədən
pozuculuq işi aparıblar. Bu dəstə
iştirakçılarda əsası
olmayan belə bir fıkir oyatmağa çalışıblar
ki, guya Təbrizdə Məclisə
seçkilərdə “ciddi
əyintilər, qeyri-qanuni
işlər olub” və s. Bu müzakirələrdə
İXP-dan seçilmişlərin
mövqeyi haqda iki fikir mövcuddur:
1-ci fikir: Ardaşest Ovanesyan S.C.Pişəvərinin
əleyhinə səs
verənlər sırasında
olub; 2-ci fıkir:
İXP nümayəndələrindən 2
nəfər səsvermədə
bitərəf qalıblar.
Nəticədə S.C.Pişəvərinin
deputatlıq mandatı
100 nəfərdən əleyhinə
50, lehinə 47 səs
verilmiş, 3 nəfər
bitərəf qalmışdı.
Müzakirə və səsvermə
zamanı Məclisdə
S.C.Pişəvərinin əleyhinə
aşkarda yeganə tünd danışan Babel
nümayəndəsi, şahpərəst
Şəriətzadə olmuşdu.
Onun təklifı ilə başqa namizədlərdən
fərqli olaraq S.C.Pişəvərinin namizədliyi
açıq yox, gizli səsə qoyulmuşdu. Bu vasitə ilə pərdə dalında Pişəvəri əleyhinə
təxribat işləri
başa çatdırılmışdı.
S.C.Pişəvərinin və Xoinin mandatına qarşı çıxan
dəstənin başçısı
Şəriətzadə öz
çıxışında riyakarlığın üstünü
malalamaq üçün
demişdi ki, o, Təbrizdən seçilmişlərin
səlahiyyəti əleyhinə
heç nə demir. Onun etirazı guya
orada seçkinin aparılma tərzinin düz olmaması və seçki qaydalarının pozulması
ilə bağlıdır.
Bu riyakarlıqla barışmayan
obyektiv insanlar soruşurdular: “Əgər
doğrudan da Təbrizdəki seçkidə
pozğunluq və ya əyinti olmuşdusa, bu nə üçün Təbrizdən seçilən
digər deputatlara yox, ancaq iki
nəfərə, İ.Xoiyə
və S.C.Pişəvəriyə
Şamil edilmişdi?”
Bununla əlaqədar
olaraq “Dad” qəzeti yazmışdı: “... Məclisdə
Pişəvəri haqqında
bəhs açılarkən
heç kəs ondan soruşmadı ki, aya, sən
dəlil-sübut olmadan
10 il Rza
şah zindanında niyə yatmısan? Pişəvəri o siyasi dustaqlardan
olmuşdu ki, onun günahları haqda heç bir sübut yazılan “dosya” olmamışdı. O adamın
dünya malında
heç vaxt gözü olmamışdı.
Niyyəti və məqsədi
ancaq azadlıqdır.
Onun əməlində nə günah var ki, bizim Şura
məclisi onun mandatını təsdiq etməmişdi? Əgər doğrudan
da Təbrizdəki seçkilər qüsurlu
olmuşdusa, bəs nə üçün ağaye Əbülhəsən
Siqətülislaminin, Rəflinin,
Əmirnüsrət İskəndərinin
və başqalarının
namizədliyi təsdiq
edilmişdi? Əgər Pişəvərinin
şəxsiyyətinə kiminsə
etiraz və narazılığı var
idisə, bu haqda Məclisdə niyə açıq danışmamış, hər
şeyi pərdə dalında gizlin həll edilmişdi”.
S.C.Pişəvərinin deputatlıq mandatı Məclisdə müzakirə
olunarkən iclası Məclisin sədr müavini Əmir Teymur Klali idarə
etmişdi. O, öz xatirələrində etiraf
edir ki, açıq səsvermədə
S.C.Pişəvərinin yetərincə
səs aldığını
görən bəzi Şahpərəst deputatlar
səsvermənin gizlin
aparılmasmı təkidlə
tələb ediblər.
Nəticədə S.C.Pişəvəri gizli səsvermə yolu ilə deputat
mandatından məhrum
edilmişdi, halbuki ilk
əvvəl S.C.Pişəvəri
açıq səsvermədə
əksəriyyətin müsbət
rəyini almışdı.
S.C.Pişəvəri əvvəldən bilirdi ki, böyük
əksəriyyəti şahpərəstlərdən,
varlı və mənsəb sahibi olan məmurlardan, Şəriətzadə və
Seyid Ziya kimi irticaçılardan ibarət olan bir Məclisdə onun deputat mandatına
malik olması mümkünsüzdür.
Buna görə
də o, mandatı müzakirə olunarkən
Məclisin tribunasından
rejimə və onun Məclisdəki manqurtlarına qarşı
kəsərli nitq söyləmişdi. O, sonralar etdiyi çıxışların
birində demişdi:
“...Təbriz hazırda
xaraba bir təndirə bənzəyir.
6 aydır ki,
şəhər xəstəxanası
işləmir. Şəhərdəki 27 məktəbdən 5-6-sı dövlətindir,
qalanları özəldir.
Mən onların bir neçəsi ilə yaxından tanış oldum. Sizin bir
çoxunuz atınızı
belə ora salmazsız... Mən bilirdim ki, Məclis kürsülərini
qəsb edən xainlərlə mənim suyum bir arxda
getməyəcək və
hiss edirdim ki, bu yolkəsənlər dəstəsi mənim aralarına girməyimə
asanlıqla razı olmayacaqlar. Ona görə fürsətdən
istifadə edib sözlərimi dedim. Məni 16 min
rəylə seçib,
Məclisə göndərən
Azərbaycan xalqının
ehtiyaclarını sayıb
söylədim. Sözlərimi böyük bir diqqət və dərin bir sükütla eşidib təsdiq etdilər. Lakin bu təsdiqlər xəyanətlərini gizlətmək
üçün qara pərdədən başqa
bir şey deyil. Fürsət əllərinə düşən kimi də “bu rahat
oturan adama bənzəmir, buradan uzaqlaşdırmaq lazımdır”
deyib etibarnaməyə
tülkülərə yaraşan
alçaqlıq ilə
müxalifət etdilər”.
14-cü çağırış
Məclisdə S.C.Pişəvəriyə
qarşı törədilən
riyakarlıq ağır
mübarizə yolu keçmiş bu insanın orada fəaliyyət göstərməsinə
imkan verilməmişdi. S.C.Pişəvəri üçün bu həqiqət bir daha aydın oldu ki, əksəriyyəti
xalqın qanını
içməyə hazır
olan bu qatillərlə
heç cür dil tapıb, onları millət istəyən yola gətirə bilməyəcək.
O, hələ Təbrizdə
seçiciləri ilə
görüşdə deputat
seçilməyi özünə
nə yüksəliş
və nə də məqam hesab etməmişdi. O, hədəfə çatmaq
üçün deputat
seçilməyi vasitələrdən
biri saymışdı.
“...Biz bu vasitədən
istifadə edib mübarizəmizdəki əsgərləri
ön səngərə
çıxarmaq, İranın
azadlıq və demokratiyaya çatması
arzusunu həyata keçirmək bu vasitədən istifadə
etmək istəyirdik”.
14-cü çağırış
İran Şura Məclisindəki olaylar S.C.Pişəvəridə belə
bir fikrin tam və qəti şəkildə formalaşmasına
inam yaratmışdı
ki, Azərbaycan Tehrandan “mərhəmət”
gözləməməli, öz
dərdlərinə özü
əlac etməlidir. Şeyx Məhəmməd Xiyabaninin
“Elə çıraq
yandırmaq lazımdır
ki, ixtiyarı öz əlimizdə olsun” sözlərini, özünə bayraq edən S.C.Pişəvəri
azadlıq çırağını
yandırmaq üçün
Azərbaycana - Təbrizə
üz döndərdi.
Əkrəm Rəhimli
AMEA Şərqşünaslıq İnstitutunun
"Güney Azərbaycan elmi
araşdırmalar şöbəsinin müdiri
Xalq cəbhəsi.-
2016.- 9 dekabr .- S.14.