“Azərbaycanla bizim
ölkənin kifayət qədər turizm
potensialı var”
Fikri Toros: “Təəssüf
ki, əlaqələrimiz
mövcud potensialımızdan
daha zəifdir”
Bu gün Türkiyə
Cümhuriyyəti xaric
olmaqla heç bir ölkə tərəfindən rəsmən
tanınmayan Şimali
Kipr Türk Respublikası buna rəğmən öz iqtisadi inkişafını
davam etdirir. Hər il iqtisadi
sahədə əldə
edilən nailiyyətlər,
əhalinin sosial rifah halının yaxşılaşdırılması istiqamətində atılan
addımlar Şimali Kipri diqqət mərkəzinə çəkən
ölkələrdən birinə
çevirir. Bəs görəsən bütün bu iqtisadi uğurların kökündə nə dayanır? Bu və ya digər
suallarla Kipr Türk Ticarət Odasının başqanı
Fikri Torosla söhbətləşdik. "OLAYLAR"-a
verdiyi müsahibədə
Fikri Toros Azərbaycanla Şimali Kipr Türk Respublikası arasında mümkün əməkdaşlıq
istiqamətlərindən də
danışıb.
-Fikri bəy, Şimali Kipr Türk Respublikası 33 il müddət
ərzində hansı
mərhələlərdən keçdi və nələrə sahib oldu?
-Əvvəla, onu
deyə bilərəm
ki, 1960-cı ilin sonlarında sanki kənarda qaldığımız,
xaric edildiyimiz adamızda dövlət quruluşuna yenidən
sahib olduq. Bu Şimali
Kipr türk toplumu üçün çox önəmli bir hadisə idi. İkincisi, bir dövlət
kimi fəaliyyət göstərmək və həmin dövləti Türkiyənin dəstəyi
ilə inkişaf etdirmək qürurunu qeyd etmək zəruridir. Bu dövlət
qurulduğu zaman Kipr türk toplumunun adambaşına düşən illik gəliri 5 min dollar təşkil
etdiyi halda, bu gün həmin
rəqəm 15 min dollara
çatıb və bunu qürurla qeyd etmək istərdim. Bu illər
ərzində sadəcə
Şimali Kipr Türk Respublikası təkcə sabitlik, rifah adası kimi tanınmayıb.
Eyni zamanda iqtisadi artım qeydə alınıb, inkişaf dinamikası baş verib. İqtisadiyyatımızın dinamikası sayılan
bir çox istiqamətlərdə, sahələrdə
artım tendensiyası
qeydə alınıb.
Xüsusilə, turizm sektorunda
əldə olunan nailiyyətləri qeyd etmək istərdim. Bu gün Şimali
Kipr Türk Respublikasında 22 min ədəd
4 və 5 ulduzlu otellər mövcuddur.
Halbuki Şimali Kipr Türk Respublikası qurulan zaman 3-4 ulduzlu cəmi bir neçə otel vardı. 350 min əhalisi olan bir ölkədə 136 dövlətdən 95 min nəfər
ali təhsil
alır ki, bu da bizim
üçün böyük
qürur mənbəyidir.
Həmçinin daşınmaz əmlak
sahəsində əldə
edilən nailiyyətlər
yenə də bu dövlətin sayəsində olub. Dolayısıyla bizim əldə
etdiyimiz nailiyyətləri
saymaqla bitmir. Buraya gələn hər bir xarici ölkə
vətəndaşı söylədiklərimin
əyani şahidinə
çevrilir. Ancaq bir
məqama da xüsusi olaraq diqqət çəkmək
istərdim. Biz bu dövləti ona görə qurduq ki, normal bir həll variantı
əsasında rumlarla
siyasi bərabərlik,
eyni hüquqlara malik bir şərtlər
altında federal ortaqlığa
girə bilək.
Konstitusiyamızın birinci paraqrafında
da bu öz
əkini tapır.
-Amma göründüyü
kimi hazırda beynəlxalq aləm Kipr probleminin həllinə maraq göstərmir. Belə olan təqdirdə
nəticə nədən
ibarət olacaq. Kiprlilər mövcud vəziyyətlə
barışacaqlarmı?
-Beynəlxalq toplum təssüflər olsun ki, hələ də Kipr Respublikasını
adanın tək dövləti olaraq qəbul edir. Bu Birləşmiş Millətlər Təşkilatının
yol verdiyi ən böyük xəta və bizə qarşı yol verdiyi haqsızlıqdır.
Məlum
olduğu kimi Kiprdə uzun illər Osmanlı varlığı mövcud
olub. Daha sonra Kipr bir ingilis müstəmləkəsi
oldu. Daha sonra isə
ingilislərin Kipri tərk etməsi ilə kiprli türklərlə rumlar arasında ortaq bir dövlət quruldu. Bu dövlət
hər hansı bir ixtilafa məruz
qalıbsa, həmin ixtilafın da dünya tərəfindən
tanınması və
hər iki topluma dünya tərəfindən bərabər
münasibət göstərilməsi
zəruri idi. Məhz bu münasibət həmin ixtilafı ortadan qaldıra biləcək bir davranış olurdu.
Ancaq təssüflər olsun ki, 53 ildir bu
davranış nümayiş
etdirilmir. Və bu
səbəbdəndir ki,
Kipr problemini həll etmək hər keçən gün çətinləşir.
-Türkiyəni çıxmaq
şərtilə qeyri-rəsmi
qaydada Kiprə sərmayə yatıran xarici şirkətlər varmı?
-Xeyr, yoxdur. Bu gün Şimali Kipr Türk Respublikası 99,9 faiz Türkiyə sərmayəsi əsasında
inkişaf edir. Bundan başqa yalnız xarici ölkələrdə
yaşayan Şimali Kiprdən olan türklər buraya sərmayə qoyurlar.
Ancaq təssüflər olsun ki, beynəlxalq səviyyədə Şimali
Kipr Türk Respublikasına sərmayə
yatıran ölkələr
və ya şirkətlər yoxdur.
-Bəs, Azərbaycanla Şimali Kipr Türk Respublikası arasındaki münasibətlər
hansı səviyyədədir
və iki ölkə arasında hansı sahələrdə
əlaqələri daha
da inkişaf etdirmək mümkündür?
-Azərbaycanla Şimali Kipr Türk Respublikası arasında mədəniyyət, eləcə
də bir qədər də iqtisadi sahədə əlaqələr mövcuddur.
Biz bu əlaqələrin
daha da inkişaf
etdirilməsini gözləyirik.
Məlumdur ki, Şimali
Kipr Türk Respublikasının Azərbaycanda
nümayəndəliyi fəaliyyət
göstərir. Biz iqtisadi sahədə əlaqələrə, turizm,
ixrac potensialının
artırılmasına üstünlük
veririk. İki ölkənin kifayət
qədər turizm potensialı var. Eyni zamanda mədəniyyətlərimiz
çox yaxındır.
Hər iki ölkə türkcə danışır.
Bir sözlə ortaq nöqtələrimiz çoxdur
və bu əlaqələri daha da inkişaf etdirmək şərtdir.
Təssüflə onu da qeyd etməliyəm ki, əlaqələrimiz mövcud potensialımızdan
daha zəifdir.
-Bu gün dünyada az sayda
ölkələr var ki, həmin ölkələrdə siyasi
sabitlik mövcuddur, heç bir daxili çəkişmələr,
qarşıdurmalar baş
vermir. Şimali Kipr Türk
Respublikası da Azərbaycan kimi daxili sabitliyin yüksək səviyyədə
qorunduğu ölkələrdən
biridir. Şimali
Kipr Türk Respublikası buna necə nail olur?
-Kipr türkü hər zaman hüzur, sabitlik içərisində yaşamağa
alışqan olub və bu prinsipə
də əməl edir. Digər tərəfdən beynəlxalq sanksiyalara rəğmən iqtisadi inkişafı gerçəkləşdirmək
üçün öz
içərimizdə bir
fikir birliyi yaratmışıq. Təbii ki,
hər bir demokratik ölkədə olduğu kimi müəyyən siyasi ziddiyyətlər də yox deyil. Bütün bunlara baxmayaraq biz Şimali Kipr türklərini bir arada cəm edən ortaq dava var. Verdiyiniz sualı bu cür
cavablandırardım. Sonda onu qeyd etmək
istərdim ki, Kiprdə mövcud problemin həlli ilə bağlı bir nəticə əldə edilib-edilməsə
də, Kiprin türk toplumunun iqtisadi inkişafı, onun dünyaya inteqrasiya edilməsi qaçılmazdır. Bunun
üçün bütün
dost ölkələrin Şimali
Kipr Türk Respublikasına sərmayə
yatırması, bizimlə
iqtisadi əlaqələri
inkişaf etdirməsini
istəyirəm və
bu barədə çağırış edirəm.
Kipr Türk Ticarət Odası Şimali Kiprə yönələcək
marağı, münasibəti
ən yaxşı bir şəkildə dəyərləndirib hökumətlə
əlaqələrin qurulmasında
körpü rolu oynayacaq bir qurumdur.
Xalq Cəbhəsi.- 2016.- 23 noyabr.-
S.9.