“Ali məktəbə qəbul prosesində
ciddi dəyişikliklər nəzərdə tutulur”
Mikayıl
Cabbarov : “Təhsilin inkişafı üzrə
Dövlət Strategiyasında qəbul planının ləğvi
nəzərdə tutulur”
Azərbaycanda
yeni təhsil ilinin başlanması ilə əlaqədar təhsil
naziri Mikayıl Cabbarov APA İnformasiya Agentliyinə müsahibəsi
(ixtisarla)
- Cənab
nazir, ali məktəblərə qəbulun
statistikasına görə ötən 3 ildə təhsilin nəticələrinin
getdikcə yaxşılaşdığını söyləyə
bilərik. Bu, təhsildə, nəhayət ki,
müsbət keyfiyyət dəyişikliyinə keçidin
başlanğıcdırmı?
- ...Bəli,
ötən il də nəzərə
alınmaqla təhsil sahəsində baş verənlər
keyfiyyətcə yeni mərhələnin
başlanğıcıdır. Maksimalist
olduğumuzdan hər zaman nəticələrin daha da yüksək
olmasını istəyirik. Biz ölkə rəhbərliyinin
təhsilin bütün sahələrinin inkişafı ilə
bağlı qarşıya qoyduğu məqsədlərə
nail olmaq üçün gücümüzü səfərbər
etmişik. Məmnunam ki, artıq 3 ildir hər
bir ixtisas qrupu üzrə nəticələr yüksəlir.
Bu onu göstərir ki, apardığımız
islahatlar hər hansı bir coğrafi məkan və ya ixtisas
qrupu ilə məhdudlaşmır, hər bir şagirdin nailiyyətlərinə
təsir edir.
Buraxılış
imtahanlarının nəticələrindəki irəliləyişlər
özünü qəbul imtahanlarında da büruzə verdi. Belə ki, ötən illərlə
müqayisədə qəbul imtahanlarında iştirak edən
abituriyentlərin sayı azalsa da, 200-dən artıq bal toplayan abituriyentlərin mütləq
sayı artıb. 2016-2017-ci tədris ili
üçün qəbul imtahanlarının nəticələrində
müsbət dinamika müşahidə edilir. Belə ki, bu il qəbul
imtahanlarında 200-dən yuxarı bal toplayanların sayı
rekord miqdarda - 34475 nəfər (43,9%) təşkil edib ki, bu da
ötənilki göstəricidən 3, 9%, 2014-ci ildəki
göstəricidən isə 9,2% artıqdır. 2015-ci ildə
200-dən yuxarı bal toplayanların sayı 33 198 nəfər
(40%), 2014-cü ildə isə 32 159 nəfər (34,7%) təşkil
edib. Bunu riyazi formullar da təsdiq edir. Eyni
zamanda, tələbə qəbulu imtahanlarında iştirak edərək
200-dən artıq bal toplayan abituriyentlərin
nəticələrinə görə keyfiyyət göstəriciləri
yüksəlib.
Digər bir məsələ isə keçid balıdır. Bu, ali təhsilə
çıxış ilə bağlı olan bir məsələdir.
Dünyada bununla bağlı iki təcrübə var. İlk
nümunə keyfiyyətlə bağlıdır - ali təhsilə girişdə bal məhdudiyyətinin
qoyulması. Belə praktika dünyada
mövcuddur. Bu gün Azərbaycan da bu
modeldən istifadə edir. Hətta beynəlxalq səviyyəli
test imtahanlarının nəticələri eyni ölkədə
universitetlərin reytinq əmsalına görə dəyişir.
Universitetlərə qəbulda keyfiyyətlə bağlı
qoyulan bal məhdudiyyəti həm də əmək
bazarının tələbidir. Biz həm də son iki ildə
ali təhsil müəssisələrinə
bir sıra prioritet ixtisaslar üzrə minimal keçid
ballarını artırmışıq. Yəni burada
qarşıya qoyulan məqsəd odur ki, ali
təhsil müəssisələri öz potensialını və
profilini nəzərə almaqla ixtisasları, onların
sayını və sifarişlərini müəyyənləşdirməlidirlər.
İkinci
yanaşma - hər istəyənə ali təhsil
almaq hüququ verməkdir. Burada önə
çəkilən amil təhsilin əlçatanlığıdır.
Bir çox ölkələr ali təhsilə
yiyələnmək arzusu olan hər kəsə bu hüququ
verir. O şərtlə ki, vətəndaş öz təhsil
xərcini tam şəkildə üzərinə
götürür. Ali təhsilin əlçatanlığı
“bilik iqtisadiyyatı” və ya “post sənaye” dövrü
üçün uğurlu bir model kimi dəyərləndirilir.
Bu, ölkədə insan kapitalının keyfiyyətinə
müsbət təsir edir, iş yerlərinin yaradılması
və iqtisadiyyatın inkişafı ilə sıx
bağlıdır. Təhsilin inkişafı
üzrə Dövlət Strategiyasında da qəbul
planının ləğvi nəzərdə tutulur. Bu isə universitetlərdən daxili qiymətləndirməyə
və yekun imtahana olan yanaşmaya yeni baxış tələb
edir. Yuxarıda qeyd etdiyim mövzuların
hər biri cəmiyyətdə müzakirə edilməlidir.
Bu məsələlər dövlətin iqtisadi
siyasəti və strukturu, həmçinin ictimai siyasətlə
sıx bağlıdır.
- Belə
bir yanaşma var ki, bir uşağa çəkilən xərc
məktəbəqədər mərhələdə daha
vacibdir, nəinki təhsilin digər səviyyələrində,
o cümlədən ali təhsildə…
- Tamamilə
doğrudur. Aparılan tədqiqatlar bunu birmənalı
təsdiq edir. Təhsilin bu mərhələsinin
vacib olduğunu və bununla bağlı ölkə rəhbərliyinin
və Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, ölkəmizin
birinci xanımı Mehriban Əliyevanın xüsusi yanaşmasını
qeyd etmək lazımdır. Bir neçə
ay bundan əvvəl Azərbaycan Respublikası Nazirlər
Kabinetinin “Uşaqların məktəbəhazırlığının
təşkili məsələləri” haqqında qəbul
etdiyi qərar məktəbəqədər
hazırlığın çərçivəsini genişləndirməyə
yeni təkan verəcək. Bu, hər kəsin
marağındadır. Biz məktəbəhazırlıq
işini genişləndirmək üçün ilk növbədə
elə ümumi təhsil müəssisələrinin
infrastrukturundan istifadə etməyə qərar verdik. Yəni, bildiyiniz kimi, yeni tədris ilindən
ümumtəhsil məktəblərində 5 yaşlı
uşaqların dövlət hesabına məktəbəhazırlıq
təhsilinə başlanılacaq. Artıq bununla
bağlı Təhsil İşçilərinin Peşəkar
İnkişafı İnstitutunda UNICEF-in maliyyə və
metodiki dəstəyi ilə təlim proqramına start verilib. “Təlimçi hazırlığı” adlanan bu
proqrama əsasən məktəbəhazırlıq qruplarında
dərs deyəcək müəllimlər təlimatlandırılır.
- Orta təhsildə
son vaxtlar aparılan əsas dəyişikliklərdən biri də
məktəblərdə təmayülləşmənin tətbiqidir.
Bu, hansı zərurətdən yarandı?
-
Ümumi təhsilin təmayüllər üzrə təşkilini
bu sahənin keyfiyyətinin yüksəldilməsi
üçün görülən işlərdən biri
saymaq olar. Təmayülləşmə
müvafiq fənləri əhatə edən təhsil sahələri
üzrə fərqlənən şagirdlərin
istedadlarının, onların potensial imkanlarının
reallaşmasına və ümumi inkişafına əhəmiyyətli
dərəcədə təsir göstərən prosesdir.
Məqsəd təhsildə seçimini
etmiş şagirdlərə öz potensiallarını
reallaşdırmaq üçün bütün imkanları
yaratmaqdır.
Ötən
tədris ilində 58 məktəbdə 176 sinif komplektində
təxminən 3700 nəfərə yaxın şagird X sinifdə
təmayüllər üzrə tədrisə cəlb olunub. Yeni tədris ilindən təmayülləşmə
üzrə coğrafiya genişləndirilərək ölkənin
5 şəhər və 36 rayonu üzrə 124 məktəbdə
tətbiq olunacaq. İndiyədək əldə
olunan nəticələrin təhlili göstərir ki, tam orta
təhsil səviyyəsində təmayülləşmənin
tətbiqi şagirdlərin meyl və arzularına uyğun təşkil
edildiyi üçün onlarda təlimə marağı xeyli
artırıb, məktəblilərin təhsil nailiyyətlərinə
müsbət təsir edib.
- Dərslik
problemi ictimaiyyət tərəfindən daim müzakirə
olunan ciddi məsələlərdəndir. Son
illərdə bu sahədə hansı dəyişikliklər
edilir? Bugünkü dərsliklərimiz tədris
standartlarına tam uyğundurmu? Bu problemlə
bağlı nə deyə bilərsiniz…
- Biz bu il çap edilən dərsliklərin yerlərə
çatdırılması prosesini bir qədər tez həyata
keçirdik. Düşündük ki,
şagirdlərin bir məktəbdən digər məktəbə
yerdəyişməsi, birinci sinfə gedəcək şagirdlərin
sayının dəqiqliklə müəyyən edilməsinin
mümkünsüzlüyü dərsliklərlə təminatda
çətinlik yaradar. Bu baxımdan
valideynlərə və şagirdlərə müraciət
etdik ki, göstərilən vaxtadək dərslikləri təhsil
aldıqları məktəblərdən əldə etsinlər.
Sualınızın digər hissəsinə gəldikdə
isə qeyd edə bilərəm ki, dərslik seçimində
şəffaflığı təmin etmək məqsədilə
xüsusi sayt yaradılıb. Bununla bağlı
davamlı ictimai rəy öyrənilir. Yəni
dərsliklərin yazılması prosesində mütəxəssislərin
və ictimaiyyətin də rəy və təkliflərinin nəzərə
alınmasına üstünlük verilir.
Bir məsələni də vurğulayım ki, elektron dərsliklərə
xüsusi önəm veririk. Təhsil Nazirliyi tərəfindən
yaradılmış elektron dərslik portalında
(www.e-derslik.edu.az) 143 elektron kitab var. Onlardan 121-i dərslik,
22-i müəllim üçün metodiki vəsaitdir. İnternetə çıxışı olan hər
kəs istədiyi dərslikdən yararlana bilər. Bu günə qədər portala daxil olanların
sayı 1 009 766 nəfərdir.
- Son 3 ildə
ölkə təhsilində olimpiadaların keçirilməsi
ilə bağlı yaxşı ənənə
formalaşıb. Nəticələr nəyi
deyir?
-
Sağlam və ədalətli rəqabət mühitində
keçirilən bu yarışlar şagirdlərin müvafiq
fənlərə olan marağının daha da artmasına səbəb
olur. Cari tədris ilində Koreya, Albaniya, Rusiya və Çində
keçirilən 5 müxtəlif beynəlxalq fənn
olimpiadasında Azərbaycan məktəbliləri 5
gümüş və 11 bürünc medal qazanıblar. Təsadüfi deyil ki, bir çox Respublika və Beynəlxalq
Olimpiada qaliblərimiz dünyanın nüfuzlu universitetlərində
təhsil alırlar. Moskvada keçirilən Beynəlxalq
Mendeleyev Olimpiadasının qalibləri Lomonosov adına
Moskva Dövlət Universitetinə, Balkan Riyaziyyat
Olimpiadasında medal alan şagirdlər isə Türkiyənin
Bilkənt və Orta Doğu Texniki universitetlərinə dəvət
ediliblər.
Respublika
Fənn Olimpiadalarının birinci mərhələsində
bu il iştirak edən şagirdlərin
sayı xeyli artıb. Belə ki, iştirakçıların
sayı 27 500 nəfər olub. Qaliblər
arasında paytaxtla müqayisədə bölgə məktəblilərinin
üstünlük təşkil etməsi isə müsbət
hal kimi dəyərləndirilməlidir. Bu il
260 şagird olimpiadanın qalibi adına layiq
görülüb.
- Məktəb
tikintisinin statistikasını görə Azərbaycan artıq
uzun illərdir ki, qabaqcıl ölkələrdən
sayılır. Bu sahədə son rəqəmlər
necədir?
- Bəli,
Azərbaycan bu sahədə öncüldür. Son 13 il ərzində ölkəmizdə məktəblərin
70 faizi yenidən tikilib və ya əsaslı təmir olunub.
Yeni tədris ilindən ölkə üzrə 29 yeni məktəb,
o cümlədən, Təhsil Nazirliyinin sifarişi ilə 7 məktəb
istifadəyə veriləcək. 101 məktəbdə
əsaslı və 384 məktəbdə isə cari təmir
işləri aparılıb. 10 təhsil
müəssisəsinin tikintisi isə davam edir. Yeni tədris ilindən Təhsil Nazirliyinin
Əsaslı Tikinti və Təchizat İdarəsinin
sifarişi ilə 2 internat məktəbi əsaslı təmir
olunub istifadəyə veriləcək.
-
Maarifçi Tələbə Kredit Fondu hansı məqsədlə
yaradıldı? Hər tələbə bu
kreditlərdən istifadə edə bilərmi?
-
Maarifçı Tələbə Kredit Fondu Təhsil
Nazirliyinin təşəbbüsü ilə yaradılıb.
Fond dövlət ali təhsil müəssisələri
tərəfindən təsis olunub. Fondun əsas missiyası təhsil
haqqını ödəməkdə çətinlik çəkən
aztəminatlı ailələrdən olan tələbələrə
uzunmüddətli güzəştli kreditlər verilməsi
vasitəsilə onlara ali təhsil almaqda bərabər
imkanların yaradılmasıdır.
Tələbələr tərəfindən təhsil
kreditləti üzrə müraciət yalnız elektron qaydada
həyata keçirilir. Kreditlər üçün müraciət
edən tələbələr müəyyən ümumi tələblərə
cavab verməlidirlər. Belə ki, fonda
Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı olan,
müvafiq təsisçi universitetlərin birində təhsil
alan və təhsilini davam etdirmək üçün maliyyə
yardımına ehtiyac duyan tələbələr müraciət
edə bilərlər.
Cari ilin iyununda artıq 22 tələbəyə
kredit ödənilib. Kreditlərin yenidən verilməsinə
isə oktyabrın 1-dən başlanacaq. Tələbə
Kreditləri ilə bağlı artıq beynəlxalq təşkilatlarla
əməkdaşlığa başlanılıb, o cümlədən
Dünya Bankı ilə ilkin danışıqlar
aparılıb və texniki yardım göstərilməsi
üçün məsləhətçi ayrılıb.
Məqsəd beynəlxalq təcürübənin öyrənilməsidir.
Artıq bu işlər üzrə ilkin hesabat
hazırlanıb.
Xalq Cəbhəsi.- 2016.- 16
sentyabr.- S.12.