“Azərbaycan”
qəzetinin səhifələrində
61-ci
yazı
Mətbuat tariximizdən.
Bahar hədiyyəsi
Son günlər Təbrizin mətbuat səmasında doğan “Mədəniyyət” jurnalı Sovet Mədəniyyət Evi tərəfindən xalqımıza təqdim olunan qiymətli bahar hədiyyəsidir. Doğma Azərbaycan dilində olan bu məcmuə keyfiyyət və mündəricat etibarilə Təbriz mətbuatında özünəlayiq yer tutur. Gözəl və al-əlvan təsvir və karikaturlar “Mədəniyyət”i fövqəladə bədii bir şəkildə bəzəmişdir. Azadlıq və mədəniyyət ocağı olan Moskvadan verilən əkslər jurnalda xüsusi yer tutmuşdur.
Azərbaycanın klassik şair və yazıçılarının qısaca tərcümeyi-halı və təsvirləri, əsərlərindən nümunələr “Mədəniyyət”in bədii səhifələrini ədəbiyyat və sənət həvəskarlarının üzünə açmışdır. Məsələn, Möcüz, Həsənbəy Zərdabi və Seyid Əzim Şirvaninin şah kəlamlarından nümunələr verilmişdir.
Böyük yazıçı Haqverdiyevin “Şeyx Şaban” hekayəsi gözəl təsvirlərlə oxucuda böyük maraq oyandırır.
Azərbaycanın müasir yazıçı və şairlərindən Səməd Vurğun, Süleyman Rüstəm və Ənvər Məmmədxanlının əsərləri “Mədəniyyət”in oxucularına olduqca maraqlıdır. Fəsahət və məlahət ilə dolğun olan bu parçalar gənc nəslimizin ədəbi-bədii tərbiyəsində böyük rol oynayacaqdır.
“Mədəniyyət”in bir hissəsi də də rus yazıçılarının tərcümeyi-halına və əsərlərinin şərhinə həsr edilmişdir. Məşhur “Çapayev” əsərinin müəllifi Dimitri Furmanovun ölümünün 20 illiyi münasibətilə dərc edilmiş məqalə olduqca gözəl və bədiidir. Gənclərimizin böyük hüsni-rəğbətini qazanmış “Mədəniyyət” məcmuəsinin naşirlərinə bir daha artıq dərəcədə müvəffəqiyyət arzu edirik.
Təbriz, Məhəmmədəli Abbasi
"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 196, 12.05.1946
***
Təbrizdə xanımlar klubunun şəhər komitəsi salonunda iclası
Bu iclası xanım Daniş və xanım İlhami
idarə edirdilər. İclas günortadan sonra saat 5-də açıq elan olundu. Suğra xanım Qadiri
xanımlar barəsində
və doktor Həştrudiyan Qızıl
ordunun qələbə
bayramı münasibətilə
çıxış etdilər.
Sonra Azərbaycanın sevimli şairi xanım Mədinə Gülgün
“Yeni həyat” adlı şeirini oxuduqda xanımlar tərəfindən gurultulu
alqışlarla qarşılandılar.
Cənab Səmədzadə Azərbaycan
dili haqqında, cənab Zeynalzadə xanımlar haqqında şeirlərini oxudular.
Cənab Cadniku xanımları öz azadlıqlarını
bu günə kimi müvəffəqiyyətlə
qorumaları münasibətilə
təbrik etdi. 8 yaşlarındakı Aləmdust
adlı balaca məktəbli bir qız cənab Mir Mehdi Etimadın “Təbrizim” ünvanlı mahnısını oxudu.
Sonra balaca Əkbər Məhəmmədzadə “Rəhbərə
salam” adlı öz şeirini oxuduqda həyəcanlı
alqışlarla qarşılandılar.
Bu təntənəli yığıncağın sonunda
cənab Əsədinin
bir pərdəli “Mirzə bacı məktəbi” adlı pyesi xanımlar klubunun üzvləri tərəfindən qabaqcadan
hazırlanmış olduğundan
xüsusi olaraq tamaşaya qoyuldu.
"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 196, 12.05.1946
***
Azərbaycan Demokrat Firqəsinin
rayon təşkilatlarının (homələrin) hərbi təlimlərinin həftəlik
gedişi barədə
məlumat
Təbriz
şəhər komitəsi
homələrinin (rayon təşkilatlarının
– red.) hərbi təlim
siyahısı və hərbi təlimlərdə
iştirak edənlərin
sayı aşağıda
qeyd olunur:
Şənbə günü, 27.04.1946-cı il tarixində
səhər saat 5-dən
7-ə qədər 1-ci homə
üzvlərindən 320 nəfər
kişi və 25 nəfər xanım.
Günortadan sonra axşam saat 4-dən 6-ya qədər
4-cü homə üzvlərindən
350 nəfər kişi və 40 nəfər xanım.
Yenə
də günortadan sonra axşam saat 5-dən 7-yə qədər
6-cı homə üzvlərindən
380 nəfər kişi və 50 nəfər xanım.
Bazar günü, 28.04.1946-cı il tarixində hörmətli nümayəndələri
(Tehrana danışıqlara
gedəcək nümayəndə
heyəti nəzərdə
tutulur – red.) müşayiət
etmək üçün
hərbi təlim olmadı.
Bazar ertəsi günü,
29.04.1946-cı il tarixində səhər saat 5-dən 7-yə qədər
7-ci homə üzvlərindən
308 nəfər kişi
və 25 nəfər qadın.
Günortadan sonra axşam saat 4-dən 6-ya qədər
1-ci homə üzvlərindən
170 nəfər kişi və 30 nəfər xanım.
Yenə
də günortadan sonra axşam saat 5-dən 7-yə qədər
2-ci homə üzvlərindən
133 nəfər kişi və 29 nəfər xanım.
Çərşənbə axşamı günü, 30.04.1946-cı il tarixində səhər saat 5-dən
7-yə qədər 8-ci homə
üzvlərindən 260 nəfər
kişi.
Günortadan sonra axşam saat 4-dən 6-ya qədər
4-cü homə üzvlərindən
39 nəfər kişi və 10 nəfər xanım.
Çərşənbə günü,
01.05.1946-cı il tarixində 1 May bayramı
münasibətilə hərbi
təlim verilmədi.
Cümə axşamı günü,
02.05.1946-cı il tarixində səhər saat 5-dən 7-yə qədər
7-ci homə üzvlərindən
350 nəfər kişi
və 50 nəfər xanım.
Günortadan sonra axşam saat 4-dən 6-ya qədər
“Xosrəvi” fabrikası
fəhlələrindən 164 nəfər kişi.
Yenə
də günortadan sonra axşam saat 4-dən 6-ya qədər
8-ci homə üzvlərindən
350 nəfər kişi.
Cümə günü, 03.05.1946-cı il tarixində
səhər saat 5-dən
7-yə qədər 2-ci homə
üzvlərindən 350 nəfər
kişi və 50 nəfər xanım.
"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 196, 12.05.1946
***
"Frans Press" xəbər
agentliyi rəisinin Təbrizə gəlişi
“Frans Press” mətbuat
agentliyinin rəisi cənab Napoleon T.Jak Pol cümə günü (10.05.1946) saat
10.30-da Təbrizə gəlmişdir. Tehranda olan
10 nəfərdən artıq
İngiltərə və
Amerika müxbirləri
də Azərbaycana gəlmək istəmişlərsə
də, hələlikdə
gələ bilməmişlər.
Yalnız cənab Napoleon Jak
Pola gəlmək üçün icazə verilmişdir.
Cənab Napoleon Jak Pol dünən
(11.05.1946) saat 15.30-da “Azərbaycan”
qəzeti redaksiyasına
gəlib və qəzetin redaktoru ilə kiçik bir müsahibə etmişdir. Cənab Napoleon Jak Pol
öz danışıqları
zamanı qeyd etdi ki, Fransa
milləti bütün
millətlərin azadlığını
möhtərəm saymaqla
demokratik hərəkatların
qalibiyyətini arzu edir.
Cənab Napoleon Jak Pol Alman
faşizminin Fransada hökmranlıq etdiyi zaman 6000 nəfərin başçısı olaraq
faşizm əleyhinə
böyük mübarizə
aparmışdır. İndi o, Azərbaycan
hərəkatını yaxından
görüb və bu böyük hərəkatın şahidi
olacaqdır.
"Azərbaycan" qəzeti. Azərbaycan Demokrat Firqəsinin orqanı, Təbriz, say
196, 12 may 1946-cı il.
***
Güneyli yazıçı Əli
oğlunun İranda Rza şah diktaturası
dövründə fəhlələrin
həyatından bəhs
edən “Suvarılmış
poladlar!” adlı romanından bir parça (ADF orqanı “Azərbaycan” qəzetindəki
13-cü parçadan bir
hissəni) təqdim edilir:
... Bu millət nə üçün dilənçi
gərək olsun ki, sonra xeyriyyə
əncümənləri onlara
yardım etsinlər...
Düzgün prinsiplər əsasında
idarə olunan ölkələrdə təbiətin
ən cüzi enerjilərindən istifadə
olunur və hər bir insanın
qiyməti vardır. Amma İran
kimi geridə qalmış bir ölkədə hələ
həyata göz açmamış bütün
uşaqlar ictimai fəsadların qurbanları
olurlar. Maddi ehtiyac üzündən minlərlə qadın fahişəlik edir...
Hökumət başçıları insanlığı
və insan ləyaqətini təhqir edərək həmişə
onları zəif saxlamaq istəyirlər. Çünki bu insanlar, həmin
bu dilənçilər,
bu fahişələr
iqtisadi hüquqlarına
malik olduqda cəmiyyətin ən fəal enerjilərini təşkil etməklə
zəhmətsiz ağalıq
edənlərin qazanc yerlərini bağlayardılar.
İctimai hadisələrdən kənarda
qalmaq mümkün deyildir. Mən lap əvvəldən
bu hadisələri görərkən nifrət
edərdim. Xalqın faciəli halı
ağladırdı. Amma məndə
mübarizə hissi yox idi.
Keçmişdə maarif sistemindəki təlim-tərbiyə üsulu
bizdə xüsusi bir ruh yaratmışdı. Hər yerdə
“ürəyi nazik” cavanlara rast gəlinirdi ki, bunların ruhu aşiq olub şeir deməkdən və ya məhəbbət
haqqında əsərlər
yazmaqdan ibarət idi. Cavanlar dilənçiləri və ayrı yazıq adamları görəndə mütəəssir
olaraq onlar haqqında şeirlər deyirdilər. Məsələn,
yazırdılar ki, bir nəfər qoca kişinin qaşı belə, gözü elə... ay işığında aclığın
şiddətindən öldü,
təbiət də ona ağlayırdı, ulduzlar da, göy
də yer də... Sonra bu ağa öz
ağlamağını da
qeyd edirdi...
Amma bu adam
o fəlakətin həqiqi
səbəbini düşünüb
göstərə bilməzdi.
Çünki bütün dərs
kitablarının əsas
hədəfləri onlarda
yas ruhu yaratmaq idi. Beləliklə, heç kəsdə mübarizə
ruhu ola
bilməzdi. Kaş ki, siz kəndlərin
təbii gözəllikləri
haqqında danışan
o vaxtkı yazıçılarla
tanış olaydınız. Həmin onlar heç
vaxt bir kəndli ilə bir yerdə oturub çörək yemək isəməzdilər.
Bunlar heç vaxt da xalq ilə
yaşayıb cəmiyyətin
gizlin bucaqlarında olan həyatla tanış olmağa hazır deyildirlər. Çünki onlara verilmiş
tərbiyə istismarçı
prinsiplər üzərində
idi. Mən də minlərlə həmin cavanlar kimi xalqın bədbəxtliklərindən heyfsilənsəm
də, onu “qəzavü-qədər” (taleyin
hökmu – red.) hesab edib hətərən-pətərən
danışmağa başlardım...
Məndə də mübarizə
etmək ruhu yox idi. Xalqın içində olsam da, həyatından
kənar idim...
“Azərbaycan” qəzeti. ADF orqanı,
Təbriz, say 197, 13.05.1946
***
Azərbaycan Milli Hökumətinin
mədəniyyət sahəsindəki
tədbirlərindən…
Ərdəbildə yeni kino-teatr salonu
Bu günə qədər (13.05.1946) Ərdəbildə kino-teatr salonu yox idi. Cənab Abdulla Qənnadi və Həsən Nəcəfqulunun iştirakı ilə 500 nəfərlik “Sinema-ye Cahan” adında bir kinoteatr salonu açılmışdır. Rəsmi açılış günü Sovet Azərbaycanında 25 illik sovet hökumətinin qurulmasının ildönümü münasibətilə hazırlanan film nümayiş olunmuşdur. Ərdəbil əhalisi öz həmvətənləri olan kinoteatr sahiblərinə çox təşəkkür edirlər.
"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 197, 13.05.1046
***
AMEA akad. Z.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun "İran tarixi və iqtisadiyyatı" şöbəsinin elmi işçisi Saleh Dostəliyev, yazıları elmi redaktə edən, şərhlər verən, anlaşıqlı dildə təqdim edən eyniadlı institutun "Cənubi Azərbaycan" şöbəsinin elmi əməkdaşı Səməd Bayramzadə.
Xalq Cəbhəsi.- 2020.- 12 dekabr.-
S.14.