“Demokratik
inkişaf istiqamətində
ciddi islahatlar aparılır”
Alim Hüseynli: “Bu islahatların
bir qismi də vətəndaş cəmiyyəti inistitutlarının
inkişafı ilə
bağlıdır”
“Məlum olduğu
kimi siyasi plüralizmin mövcudluğu
üçün azad söz və azad KİV, çoxpartiyalı
sistem, azad seçki, parlamentarizm və ən nəhayət dövlətdən
asılı olmayan ictimai təşkilatların
olması zəruri şərtlərdəndir. Etiraf edilməlidir
ki, Azərbaycanda sadalanan şərtlərin
hər biri yüksək səviyyədə
təmin olunub, üstəlik sözügedən
sahələrin inkişafı
məqsədilə ardıcıl
islahatlar davam etdirilməkdədir. Xüsusən, Azərbaycan müstəqillik
əldə etdikdən
sonra ölkədə
siyasi plüralizmin inkişafına təkan verən sahələrin beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılması istiqamətində xeyli işlər görülüb”.
Bu fikirləri “Xalq Cəbhəsi”nə açıqlamasında hüquqşünas
Alim Hüseynli deyib. O, bildirib ki, hazırda isə görülən işlər bəhrəsini
verməkdədir: “Belə
ki, bir sıra
insan hüquqları və humanitar sahələri üzrə
ixtisaslaşmış beynəlxalq
təşkilatlar Azərbaycanda
siyasi plüralizmi təmin edən elementlərin hər birinin fəaliyyətini tənzimləyən mükəmməl
qanunvericilik aktının
mövcudluğunu etiraf
edirlər”.
Hüquqşünas qeyd edib ki, 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikası müstəqil
dövlət quruculuğu
yoluna qədəm qoyduqdan sonra siyasi plüralizmin inkişaf meyilləri təşəkkül tapıb:
“Öz tarixinin yeni səhifəsini açan respublikamız milli və ümumbəşəri
dəyərlərə söykənən
demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət yaratmaq arzularını reallaşdımaq
istiqamətində addımlar
atmağa başladı.
Yalnız yetkin və
güclü dövlət
öz vətəndaşlarının
hüquqlarının gerçəkləşməsinə,
insanların rifah halının yüksəlməsinə,
hüquq və azadlıqlarının qorunmasına
təminat verə bilərdi. Azərbaycanın siyasi müstəqillik
əldə etməsi və demokratik dövlət quruculuğu yoluna qədəm qoyması bu istiqamətdə əməli
addımlar atmaq üçün geniş perspektivlər açdı”.
Onun sözlərinə
görə, Azərbaycan
dövlət müstəqilliyini
bərpa etdikdən sonra ilk növbədə hüquqi dövlət və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğuna
önəm verməyə
başlayıb: “Bildiyimiz
kimi vətəndaş
cəmiyyəti birbaşa
hüquqi dövlətin
yaranması və inkişafı ilə bağlıdır. Ümumilli lider
Heydər Əliyevin Azərbaycan rəhbərliyinə
qayıdışı ilə
başlıca qayəsini
müstəqillik, azərbaycançılıq,
dövlətçilik, ədalətlilik,
demokratiya, milli tərəqqi, dünyəvilik
kimi ümumbəşəri
dəyərlər təşkil
edən yeni bir ideologiyanın əsası qoyuldu. Heydər Əliyevin apardığı
daxili siyasət Azərbaycanın hər bir vətəndaşına
azad, sərbəst yaşamaq hüquqlarını
təmin etmək və öz rifahını yaxşılaşdırmaq
imkanları yaratmaqdan ibarət oldu. Ümummilli liderin fəaliyyətində
siyasi partiyaların fəaliyyəti, vətəndaş
cəmiyyətlərinin bərqərar
olması, azad mətbuatın inkişafı
siyasi plüralizmin təməl prinsiplərini
təşkil edirdi”.
Hüquqşünas vurğulayıb ki,
insanların ictimai-siyasi
və özünüdərkinin
yetkinləşməsi sayəsində
cəmiyyətdəki ictimai-siyasi
və sosial-iqtisadi proseslərin tənzimlənməsində
vətəndaşların müxtəlif
təbəqələrini və
kateqoriyalarını təmsil
edən ictimai qurumların fəal rol oynaması dövlətin və insanlar toplumunun daha yüksək inkişaf səviyyəsini
təşkil edən vətəndaş cəmiyyətini
səciyyələndirən əsas amillərdəndir.
Cəmiyyətin problemlərinin həlli
sahəsində ictimai
qurumların tədricən
daha çox funksiyanı mənimsəməsi
ilə dövlət orqanlarının fəaliyyətində
daha çox siyasətin müəyyənləşdirilməsi
və nəzarət funksiyaları üstün
yer tutur. Demokratik quruluşun, vətəndaş cəmiyyətinin
formalaşması prosesinin
təmin olunması Azərbaycanda yüksək
səviyyədə təşəkkül
tapıb: “Azərbaycanın
müstəqil inkişaf
tarixi siyasi plüralizmin getdikcə daha geniş təşəkkül tapması,
vətəndaş cəmiyyətlərinin
tarix səhnəsinə
qədəm qoyması
və ölkəmizin
ictimai-siyasi həyatında
daha fəal rol oynamağa səy göstərməsi
ilə səciyyələnir.
Bu isə Azərbaycan
dövlətinin vətəndaş
cəmiyyətlərinin fəaliyyəti
üçün zəruri
şərait yaratması
nəticəsində mümkün
olub. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini
bərpa etdiyi gündən bəri ölkəmizin demokratik inkişaf yolu ilə getdiyi hər kəsə bəllidir. Hazırda da bu istiqamətdə ciddi islahatlar aparılmaqdadır.
Bu islahatların bir qismi də
demokratik inkişafın
ən mühüm elementlərindən biri olan vətəndaş cəmiyyəti inistitutlarının
inkişafı ilə
bağlıdır. Artıq bu
istiqamətdə xeyli
işlər görülüb.
QHT-lərə dövlət dəstəyi
konsepsiyasının təsdiq
edilməsini və Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına
Dövlət Dəstəyi
Şurasının yaradılmasını
dediklərimizin bariz nümunəsidir”. A.Hüseynli
qeyd edib ki, ölkə prezidenti İlham Əliyevin apardığı
milli, bəşəri,
mütərəqqi beynəlxalq
siyasəti Azərbaycanda
da hüquqi dövlətin möhkəmləndirilməsi,
inkişaf etdirilməsi,
o cümlədən də
vətəndaş cəmiyyətinin
praktiki olaraq möhkəmlənməsi və
inkişafı üçün
zəmin yaradıb. Bu istiqamətdə dövlət başçısı
tərəfindən müəyyən
qərarlar verilib.
2007-ci il 27 iyulda Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
İlham Əliyevin sərəncam ilə MDB məkanında ilk dəfə
olaraq Qeyri-Hökumət
Təşkilatlarına Dövlət
Dəstəyi Konsepsiyasının
təsdiq edilməsi də bu qəbildən
olan addımlardandır.
Bununla da QHT-lər üçün yeni bir mərhələ başlanıb, vətəndaş
cəmiyyətlərinin xarici
donorlardan asılılığı
aradan qalxıb. Eyni zamanda, QHT-lər ölkədə dövlət
idarəçiliyi və
qanun yaradıcılığı
prosesinin iştirakçısına
çevrilib. Vətəndaş cəmiyyətinin inkişafında
bu təşkilatların
rolu olduqca böyükdür və
o, üçüncü sektor
kimi bütün dünyada əsas institutlardan hesab olunur. Azərbaycanda
QHT-lərin sayının
artması və müxtəlif istiqamətlər
üzrə QHT-lərin
fəaliyyət göstərməsi
onu sübut edir ki, vətəndaş
cəmiyyəti institutlarının
inkişafı istiqamətində
dövlət siyasəti
var: “Hazırda Azərbaycan Respublikasında
dövlət qeydiyyatına
alınmış yüzlərlə
vətəndaş cəmiyyəti
fəaliyyət göstərir.
Paralel olaraq, Azərbaycanın xarici ölkələrdə
və beynəlxalq arenada fəaliyyət göstərən QHT-lərini
sayı kifayət qədərdir. Vətəndaş cəmiyyəti institutları
olaraq həmin QHT-lər xalqlar və ölkələr arasında dostluq və anlaşma mühitinin daha da yaxşılaşması
istiqamətində çox
ciddi töhfələr
verməkdədirlər. Azərbaycan dövləti demokratik və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğunda
indiyə kimi əldə etdiyi mühüm nailiyyətləri
davam etdirməkdə qərarlıdır. Vətəndaş cəmiyyətlərinin fəaliyyətini
stimullaşdırmaq məqsədilə
yaradılan Prezident yanında QHT-lərə dövlət dəstəyi
Şurası hökumət
və QHT-lər arasında mövcud olan inam və
etimad mühitini daha da dərinləşdirmək
üçün səylərini
davam etdirir”.
Onun sözlərinə görə, vətəndaş cəmiyyətinin formalaşmasının daha bir göstəricisi - insanlar tərəfindən təşəbbüskarlığın göstərilməsi, siyasi fəallığın nümayiş etdirilməsidir. Azərbaycanda bu sahədə aparılan işlər deməyə əsas verir ki, həmrəylik, vətəndaşlıq sülhünə nail olmaq üçün dövlət tərəfindən lazımı addımlar atılır: “Ölkəmizdə vətəndaş cəmiyyəti və hüquqi dövlət quruculuğunun özünəməxsusluğu ondadır ki, onlar vahid orqanizm kimi qlobal cəmiyyətin daxili qarşılıqlı tərəfləri kimi özünü göstərir. Vətəndaş cəmiyyəti üzvləri üçün birgə yaşayış qaydalarını özündə əks etdirən vətəndaş cəmiyyəti etikası formalaşır. Vətəndaş cəmiyyətində dövlətdən fərqli olaraq tabeçilik əlaqələr deyil, üfüqi əlaqələr, yəni hüquqca azad və bərabərhüquqlu insanların əməkdaşlıq və sağlam rəqabət münasibətləri üstünlük təşkil edir, ictimai həyatda, kompromis və konsensus, dövlət üzərində ictimai nəzarət hökm sürür. Bu isə siyasi plüralizmin bariz nümunəsidir. Hazırkı şəraitdə cəmiyyətin demokratikləşməsində QHT-lərin rolunu inkar etmək, demokratik institutların inkişafında onların rolunu danmaq vətəndaş cəmiyyətlərinin fəaliyyətinə ədalətsiz yanaşma kimi dəyərləndirilə bilər. Çünki QHT- lər ölkədə demokratik quruluşun dəstəklənməsi və dünyəvi dövlətin qurulması, õalqın iradəsinin ifadəsi kimi qanunların aliliyinin, vətəndaşların layiqli həyat səviyyəsinin təmin edilməsi istiqamətində fəallıqlarını artırıblar. Sözsüz ki, burada QHT-lərin əsas vəzifələri ölkə Konstitusiyası ilə təsbit olunmuş əsas hüquq və azadlıqların təminatı sahəsində ictimai nəzarəti həyata keçirməkdən ibarətdir. Demokratiyanın təməl prinsiplərindən hesab olunan bərabərlik, azadlıq, yaşamaq, şəõsi toõunulmazlıq, vicdan, tətil, şərəf və ləyaqətin müdafiəsi, fikir və söz azadlığı, sərbəst toplaşmaq və sair kimi hüquqların həyata keçirilməsində ictimai birliklərin rolu danılmazdır. Bunu nəzərə alan QHT-lər hər bir vətəndaşın dövlətin idarə olunmasında iştirakı, bu hüququn həyata keçirilməsinin əsas elementləri olan seçki hüququ, birləşmək və müraciət etmək kimi siyasi hüquqlarının təminatında ictimai nəzarət funksiyasını layiqincə yerinə yetirməyə cəhd göstərir. Məhz, vətəndaş cəmiyyətlərinin dövlətin idarəedilməsində iştirakı, ictimai nəzarət funksiyasını həyata keçirməsi, qlobal problemlərin şözülməsi məqsədilə təşəbbüslərlə çıxış etməsi ölkədə siyasi plüralizmin təmin olunmasının göstəricisi kimi dəyərləndirilməlidir”.
Əli Zülfüqaroğlu
Xalq Cəbhəsi.- 2020.- 18 iyul.-
S.9.