“Azərbaycan”  qəzetinin səhifələrində  - 88-ci yazı

 

İrtica xalq maarifinin düşmənidir

 

Milli hökumətimizin quruluşundan əvvəl dünya millətlərinin ictimai-əxlaqi, ədəbi və siyasi həyatında böyük rol oynayan mətbuatçılığın bizim ölkəmizdə yaxşı bir nümunəsi olmamışdır. Buna görə də mətbuatda işləyənlər, xüsusən də mətbəə işçilərinin həyatı yoxsulluq, səfalət və məhrumiyyətlə keçmişdir.

Tehran hökuməti Azərbaycan ölkəsini istismar halına gətirmək və bu milləti əsir etmək üçün bu kimi maarifin ümumiləşdirilməsinə, xalqın savadlanmasına, fikir və əxlaq səviyyəsinin yüksəlməsinə ən yaxşı vasitə olan təsisatların qəddar düşməni idi.

O, istəyirdi ki, əslən bu ölkədə maarif müəssisələri və məktəblər olmasın. Olsa da bir şəkildə olsun ki, xalq üçün faydasız olsun.

O, istəyirdi ki, bu ölkədə qəzet olmasın. Olsa da fars dilində olsun ki, xalq ondan bir şey düşünə bilməsin və həmişə savadsız qalsın. O istəyirdi bu ölkədə elə bir qəzetlər nəşr olunsun ki, irticaçı fikirlərin naşiri olsun, xalqın fikirlərini zəhərləsin və milləti bədbəxtliyə, yolunu azmağa sövq etsin. Buna görə də xalqı özlərinə əli-qolu bağlı qul etmək üçün Azərbaycanda olan maarif və mətbuat müəssisələrinin doğru-düzgün bir şəkildə inkişafına mane olurdular.

Azərbaycanın bütün zəhmətkeşləri, xüsusilə mətbuatçıları işsizliköz ailələrinin maaşını təmin etməkdən ötrü məcburiyyət halında qalıb öz vətənlərini tərk edərək İranın başqa vilayətlərinə mühacirət edirdilər. Habelə, ölkəmizin yüzlərlə və minlərlə mahir sənətkar və işçiləri qul kimi Tehranda olan fars sahibkarları tərəfindən istismar olunurdular. O böyük zəhmətlərin qabağında yenə də bir tikə yavan çörəyin pulunu çox çətinliklə düzəldə bilib bu növlə günlərini ağır bir vəziyyətdə keçirirdilər.

Bunu qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın gənc oğulları həyatlarının acı və dəhşətli günlərində naçar fars məkanı olan vilayətin mənhus və qaranlıq mənzillərində təklikdə qalaraq illər boyu öz ana-bacılarının həsrəti ilə cavan ömürlərini başa çatdırırdılar.

İndiyə qədər minlərlə Azərbaycan balaları bu kimi yoxsulluğa və fəlakətə düçar olub qürbət vilayətlərdə öz vətənlərinə dönmədən və əzizlərini görmədən can veriblər.

Lakin son zamanlarda Azərbaycan xalqı rəşadətlə ayağa qalxaraq şanlı firqəmizin rəhbərliyi sayəsində çox ağır və qanlı mübarizələrdən sonra öz azadlığına malik olub ölkəmizi azadlıq işığı ilə işıqlandırdı və xalqımızı həqiqətə və səadətli bir yola hidayət etdi. Artıq xalqımız bu azadlıq günəşinin altında şərəflə yaşayıb tərəqqi və təkamülə doğru gedəcəkdir.

İndi Azərbaycan xalqı Milli hökumətimizin sayəsində azad yaşamaqla hüquq bərabərliyi əsasında həqiqi bir həyata malik olubdur. Artıq xalqımız firqəmizin düzgün rəhbərliyi ilə ələ gətirmiş azadlığını göz bəbəyi kimi qoruyub və hər qiymətə olursa-olsun, əlindən verməyəcəkdir.

Ə.P.

 

"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 184, 28.04.1946

 

***

 

Azərbaycan Milli Hökumətinin islahatları silsiləsindən:

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi tərəfindən xalisə yerlərinin bölgülərinin nəticəsi barədə

Əhərdə

72 parça xalisə (dövlət torpaqları – red.) müsadirə olunmuş kəndlərin əkin yerlərinin ümumi sahəsi 16706 hektar olmaqla 8691 nəfər əkinçi arasında Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi tərəfindən bölünübdür.

Marağada

18 parça xalisə müsadirə olunmuş əmlakın ümumi sahəsi 2821,5 hektardan ibarət olmaqla 8386 nəfər əkinçi arasında dövlət tərəfindən bölünmüşdür.

Sərabda

Xalisə kəndlərinin bölgüsünə aid olan qabaqcadan verilən xəbərdən əlavə olaraq başqa şəxslərin əlində olan 19 parça xalisə müsadirə olunmuş kəndlərin əkin yerlərinin ümumi sahəsi 14475 hektar olmaqla 10937 nəfər əkinçi arasında bölünmüşdür.

Əhər, Sərab Marağada yuxarıda söylədigimiz qayda üzrə 28014 nəfər əkinçiyə 34002,5 hektar yer verilibdir. Milli dövlətimizin maddi mənəvi yardımı ilə indi o yerlərin yeni həqiqi sahibləri olan əkinçi qardaşlarımız torpaqlarını tam ciddiyət şövq-zövq ilə əkməyə abad eləməyə başlamışlardır.

 

"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 184, 28.04.1946

***

 

Məmləkət xəbərlərindən

 

Mədəniyyət evində

 

Cümə axşamı günü (25.04.1946) günü günortadan sonra saat 6-da mədəniyyət evində Təbriz ədiblər ziyalılarının iştirakı ilə Sovet Azərbaycanının böyük yazıçısı yaradıcısı cənab Rəsul Rza ilə tanış olmaq üçün təntənəli bir yığıncaq var idi. Ziyafət məclisini mədəniyyət evinin rəisi cənab Bağırzadə Açdıqdan sonra cənab Rəsul Rzaya söz verildi. Cənab Rəsul Rza öz yaradıcılığı haqqında, incəsənətlərinin mədəniyyətdə dünyada oynadığı mühüm rollar onların təsiri barəsində atəşin ədəbi bir nitq söylədi.

Təbrizin yerli şairlərindən Hilal, Səri, Azəroğlu, Etimad, Borçalı, Biriya, Məhzun cənabları Rəsul Rza da öz şeirlərindən oxudular. Bu məclis çox səmimi bir mühitdə sona yetişdi.

"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 184, 28.04.1946

 

***

Məmləkət xəbərlərindən

 

Baş nazirimiz kürd xalqının rəhbəri ilə bərabər qoşun təşkilatına baş çəkmişlər

 

Cümə axşamı günü (25.04.1946) günortadan qabaq Baş nazir cənabları kürd xalqının rəhbəri cənab Qazi Məhəmməd həzrətlərinin, eləcə ayrı firqə başçıları nazirlərin ittifaqı ilə qoşun təşkilatına baş çəkməkdən ötrüŞah gölü”nə təşrif aparmışdırlar. “Şah gölüətrafındakı çöllərdə topçular hərbi əməliyyat edib manevr etdikdə 40 gündən az bir müddətdə topçuluq sahəsində əldə etdikləri müvəffəqiyyətlləri nümayiş etdirdilər.

Topçular təzə gəlmələrinə baxmayaraq hədəflərinə dəqiq nişanlar vurub tamaşaçılar tərəfindən alqışlandılar. Manevrə tamaşa etdikdən sonra Baş nazir cənab Qazi Məhəmməd çöldə tərtib edilmiş masanın başında oturub oradakı çox səmimi bir mühitdə açıq havada bir az istirahət etdi, istirahətdən sonra topçuların dağın dalından hədəflləri vurmalarına da tamaşa etdi. Cənab Qazi Məhəmməd Azərbaycan xalqının bu az müddətdə etdiyi fəaliyyətləri Azərbaycan əsgərlərinin istedadını təqdir edərək gələcəkdə kürd xalqı ilə Azərbaycan xalqının arasında səmimi dostluq münasibətlərinin yaranmasını iki millətin birlik əsaslarını möhkəmlətmək barəsində bir nitq söylədi.

Çöldən qayıtdıqdan sonra Baş nazir cənab Qazi Məhəmməd zabitlik məktəbi, fabrikləri ayrı qoşun təşkilatlarını gördülər.

"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 184, 28.04.1946

 

***

Qafar Herisçi ( Kəndli): “Bu gündü, sabahdı, gedənlər qayıdacaqlar

 

A kişi! Adamın əvvəli əziz, axırı zəlil olunca, canı çıxsın. Cavanlıqda adam hər cür olsa keçinər, vay qocalıq, vay qocalıq! Nə qıçda qüvvət olar, nə cibişdanda pul.

“Siftə cin əst, bəndə bismillah” (“Siftə cindir, mən bismillah” – red.) məsəlı qoca adamın haqqındda doğru deyilib. Səndən nə gizlin, özün bilirsən. Biz bir ovuc külfətik. Bunların çörəyini təmin etmək, gündə, bir qayda olaraq, bir punzə (çəki vahidi olub 200 qrama bərabərdir – red.) çay şirnisini almaq mənim kimi qoca kəndliyə şəqqül-qəmərdən (ayı parçalamaqdanred.) də çətindir. Söz açıldı, qoy açıb açığın deyim. Bir gün var idi, bir gün yox idi. Gün o gün idi ki, Fərrux deyirdilər, nə deyirdilər, Təbrizə gəlmək istəyirdi və Tehrana qaçan mürtəcelər pişvaz və dəmi-dud (narkotik maddə qəbul edib kef çəkmək mənasında – red.) fikrində idilər. Bu halda, bu vur-sındırda mən biçarə, türkəsayağ kəndli babanın biri heç bir zaddan xəbərim yox, gecə fələk ilən əlbəyaxa evə gəlib o yana, bu yana baxıb bu taxçadan bir ucu sınmış qələm və palaz altından bir vərəq qənd kağızı tapıb min zəhmət və məşəqqət ilə öz naqis ağlıma gələni Fərrux rəhmətliyin haqqında yazdım. Amma gecədən çox keçdi, Möcüz demişkən, yavaş-yavaş lampanın işığı qurtarırdı, durub çırağın xodunu alıb yatdım. Gecə soyunduğumdan ilan vuran yatdı, mən yatmadım. Ta o qədər yerimin içində bu yana-o yana döndüm ki, səhər oldu. Başın ağrıtmayım, gün çıxar-çıxmaz ayağa qalxıb sarıqlarımı ayağıma çəkib dəri papağı başıma basdım və çubuğu belimdə bərkidib ac qarına “bu mən, bu sən” kefli kimi bu divar-o divara qılçam lingildəyə-ingildəyə ha burada, ha orada özümü ruznamə (qəzet – red.) idarəsinə salıb müdirin otağına girdim. Rast gəldi ki, müdirorada idi. Məqaləni verib eşiyə çıxdım. Qarnım acından qır-qır qırıldayırdı. Ancaq onu bildim ki, özümü kəlləpaçaxanaya saldım, könlün düşməsin, bir dolu sini boyat kəlləni çox iştahla döşədim. Xaşanı (burada “qarın” mənasında – red.) razı salıb bığları yağlayıb kəlləpaçaxanadan eşiyə çıxıb işimin dalınca getdim....

O gün keçdi, sabahları səhər yenə çubuğu əngimə salıb nəşəli bir halda xiyabanda səfil-sərgərdan dolanırdım. Ruznamə idarəsinin yanına yetişdim, elə bil ki, arı yuvasından çıxır, balaca uşaqlar dalandan eşiyə yüyürdülər. “Azərbaycan” səsi xiyabanı götürdü. Mən də 10 şahı çıxarıb bir ruznamə aldım. Birdən gözüm öz məqaləmə düşdü ki, adımı da düz məqalənin başına yazıb qoyub. Bir baş xiyabandan evə qayıtdım. Axşamçağı kürsü dəm idi. Samovar qaynayırdı. Qovurma şorbası da kürsü altında yavaş-yavaş pıqqıldayırdı. Mən şad, kefim çağ, dəri papağı qaşımın üstünə basıb ruznaməyə baxırdım. Xəbərim xəbərdən yox, birdən qapı döyüldü. Taq! Taq! Taq! Kiçik uşaq qapıya qaçdı. Birdən, Allah heç müsəlmanın başına gətirməsin, nə gördüm neçə nəfər qohum-əqrabadan dolurlar...

Yetişcək həmin nə mənə-nə sənə, əl qoydular mənim qabırğamı tapdalamağa. Səndən nə gizlin, lap özümü itirdim, dilim bəndə düşdü. Dəri börk (papaqred.) başımda, tər ab-leysan kimi başımdan axmağa başladı.

(qurtarmadı)

"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 183, 26.04.1946

 

***

 

AMEA akad. Z.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun "İran tarixi və iqtisadiyyatı" şöbəsinin elmi işçisi Saleh Dostəliyev, yazıları elmi redaktə edən, şərhlər verən, anlaşıqlı dildə təqdim edən eyniadlı institutun Cənubi Azərbaycan şöbəsinin müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Səməd Bayramzadə

 

Xalq Cəbhəsi.- 2021.- 6  aprel.- S.14.