Adəmin dövründən bu
günədək
İnsanlar həmişə həyatdan narazı
olublar. Elə bu narazılıq da insanın ibtidai vəziyyətindən
müasir həyat səviyyəsinədək inkişaf etməsinə
səbəb olub. Bəli, mövcud olan nəsnədən
narzı olmaq, insanları yenisini icad etməyə təhrik
edir. Klassik poeziya ənənəsi də həmçinin belədir.
Hələ ki, insanları qane edir deyə, bu ənənədən
kənar, yeni üslüb, yeni bir janr yaranmır...
Bu gün- martın 21-i ABŞ-da Dünya Poeziya
Günüdür. Axı niyə amerikalılar Azərbaycan
şairlərinin şeirlərini klassik poeziya nümunəsi
kimi dəyərləndirib, oxumaqdan yan keçirlər?
Hətta bəziləri poeziyamıza ekzotik bir
xalqın yaradıcılığı kimi də baxırlar.
Onların poeziyamıza bu cür baxışı məni həmişə
düşündrüb. Qəribədir, əslində
amerikalıların şeirlərini də biz bəyənmirik,
hətta deyə bilərəm ki, həmin nümunələr
adi danışıqdan heç də fərqlənmirlər.
Nə ahəng var, nə poetika, nə də ki, qafiyə. Eləcə
də, bu şeirlərdə heç bir texniki qaydaya riayət
olunmur. Bəlkə onlar haqlıdırlar, sadəcə bu haqq
olanı biz qəbul edə bilmirik? Əlbəttə ki, bunun
bir cavabı var- onlar mürəkkəbdən sadəyə
çoxdan keçsələr də, biz hələ də
köhnə qəliblərlə işləməyə
üstünlük veririk...
Nə isə, bu gün sizə əyalətdən pərvazlanan
daha bir şair haqqında söhbət açmaq istəyirəm.
Klassik üslubda, daha doğrusu, heca vəznində yazan
şairlərdəndir...
Zamanın yüyəni boşalıb bir az,
Deməsəm dil yanar, desəm söz yanar.
Açıbdır ağzını əjdaha kimi,
Baxmasam ürəyim, baxsam göz yanar.
Kəhərə qamçı yox, bircə him bəsdir,
Çapdınsa, saxlamaq daha əbəsdir.
İlahi, çağıran görən nə səsdir,
Getməsəm diz yanar, getsəm iz yanar.
Göz gəzirik, göz yerində qaş qalıb,
Quru yanıb, ocaqlarda yaş qalıb.
Göylərdən yağmağa bircə daş
qalıb,
Kösov tüstülənər, quru köz yanar.
Qəmgin, dilin bəla olar başına,
Fərman gəlsə, ölüm baxmaz yaşına.
Dəyəcəkdir başın əhlət
daşına,
Əlində tazanə, telli saz yanar...
İlk təqdim etdiyim bu poeziya nümunəsi, onun
“Yanar” adlandırdığı şeiridir. Burada şaiirin
giley-güzarı öz əksini tapıb...
Bu dəfə haqqında söhbət
açdığım şair- Zamanov Əlisa Sənham
oğludur. Əlisa Qəmgin imzası ilə “Facebook” səhifəsində
şeirlərini paylaşır. 1959-cu ildə Masallı rayonu
Dəmbəlov kəndində anadan olub. 1974-cü ildə həmin
kənddə 8 illik təhsilini başa vuraraq, indiki Şirvan
şəhərindəki pedaqoji texnikumda oxuyub. Sonra sovet
ordusunda hərbi xidmətdə olub. 1981-1986-cı illərdə
keçmiş APi-nin filologiya fakültəsində ali təhsilə
yiyələnib. 1994-cü ilə qədər doğulduğu
kənddə dil-ədəbiyyat müəllimi işləyib.
Daha sonra fasilələrlə Rusiyada yaşayıb. Hazırda
Bakı şəhərində məskunlaşıb...
Devizi- “Həyat gözəldir, yaşamağı
bacarmaq lazımdır”- olan bu şair baharın gəlişinə
sevinir və onu özünəməxsus şəkildə vəsf
edir:
Sözlər misra-misra düzülüb yenə,
Şair qələmiylə süzgəcdən
keçir.
Gözlər qədəm-qədəm seyr edir, doymur-
Dünyaya sözlərdən yeni don biçir.
Nə olsun, gecənin rəngi qaradır,
Nəhəng gözəlliklər gizlənib orda.
Deyəsən, qışın da ömrü
azalıb,
Bahar asta-asta gəlir bu yurda.
İnsanı yaşadan, ona ruh verən,
Sevən ürəklərin bir
baxışıdır.
Vətən dediyimiz bu gözəl dünya,
Tanrının ilahi bir naxışıdır...
Həyatda arzuları çox olub, elə indi də az
deyil. Uşaqlıqdan ədəbiyyat vurğunu olduğundan
özünü bu sahəyə həsr edib. Ədəbiyyat tədqiqatçısı
və ədəbi tənqid onun yaralı yeridir.
Ömrünü bu sahəyə həsr etmək istəsə
də, amma amansız həyat ona imkan verməyib. Bu
günkü təhsilin vəziyyətinə çox
acıyır. İstəyir ki, təhsilin vəziyyəti
heç olmasa bəyənmədiyimiz sovetlər
vaxtının səviyyəsinə qalxsın...
Deyir ki;- “Heç kimə lazım olmasa da, əsas məşğuliyyətim
şeir yazmaqdır. Mütaliə etməyi xoşlayıram.
Niyə yalan danışım, həyatda böyük
uğurlarım olmayıb. Ən böyük uğurum bu
günə qədər sağ qalmağım,
yaşamağımdır.”
Yazdığım şeirlər ömür
yoldaşım,
Bəzən misraları güldürür məni.
Hopub yaddaşıma olub sirdaşım,
Bəzən də hıçqırdıb
ağladır məni.
Özüm öz dostumam düşünürəm mən,
Beləcə yaşayıb yaşa doluram.
Qənim kəsilirəm özümə bəzən,
Bəzən də özümə düşmən
oluram.
Nəyi itirmişəm, nə olub qismət,
Barışa bilmirəm özüm özümlə.
Qəlbimdə yurd saldı bir saf məhəbbət,
Yaşadım ömrümü min bir dözümlə.
Ömür tariximdir yazdığım şeir,
Misralar şahidtək üzümə durar.
Deyirlər, ay şair, qarşıda xeyir,
Nə vaxtsa ömrünə möhürün vurar...
Bu onun “Qəribə təzad” şeiridir. Şair burada
özünü, taleyini ifadə etməyə
çalışır. “Azərbaycan ədəbiyyatının
klassik korifeyləri toxunulmaz olmalıdır. Hər birinə
onun yaşadığı dövrün gözü ilə qiymət
vermək lazımdır. Tarix bundan sonra Nizamini, Nəsimini,
Füzulini, Xətaini, Səməd Vurğunu, Hüseyn Cavidi,
Müşfiqi, Bəxtiyar Vahabzadəni, Xəlil Rzanı, Sabir
Rüstəmxanlını, Musa Yaqubu və s. şairlərimizi
bir daha təkrar yetirməz. Azərbaycan xalqını cəbhələrə,
qruplara bölmək olmaz. Bu daxili düşmənçilik
yaradır. Onsuz da düşmənlərimiz çoxdur.
Başqaların çaldığı havaya oynayan müxalifət
bizə lazım deyil. Mən 1988-ci ildən azadlıq hərəkatının
fəal üzvlərindən biri olmuşam. Sonralar elə hadisələrin
şahidi oldum ki, müxalifətdən iyrəndim və bir dəfəlik
uzaqlaşdım. Mənə milləti cəbhələrə
bölən partiyalar yox, milli birlik lazımdır.”- söyləyir.
Və hiddətini şeirlə belə ifadə edir:
Göy altının hər yerinə
Vətən, düzlük toxumu ək.
Bir günahı olan kəsi
İsa kimi çarmıxa çək.
Doğulanda tək doğulduq,
Zül(ü)m ilə əkiz olduq.
Səsim çatmadı heç yana,
Nə “Mən” oldum, nə “Biz” olduq.
Sözdən uca heç nə yoxdur,
Sözdür dünyanın sərvəti.
Səcdə edək, pozulmasın,
Yerlə Tanrının vəhdəti…
Dilə gəlsin lal baxışlar-
Ürəklərə sevinc dolsun.
Nə dünyadan bezən olsun,
Nə də zülmət gecə olsun…
Qəribədir, gözəl poeziya nümunələri
yaratmağı bacaran, bu filoloq-şairin
yaradıcılığı barədə sosial şəbəkələri
ələk-vələk etsəm də, heç bir yerdə məlumat
tapa bilmədim. Yalnız “Facebook” platformasındakı səhifəsində
paylaşdığı şeirlərə rast gəlmək
mümkündür.
Demirəm, o, poeziyaya qeyri-adi bir nəfəs gətirib.
Amma adamın başının üstə Allah var, o,
ŞAİRDİR. İnanıram ki, Azərbaycan
Yazıçılar Birliyinin(AYB) qəbul komissiyasında əyləşən,
içində “Allah Xofu” gəzdirən
qardaşlarımızdan biri, bu il 65 yaşını qeyd edəcək
Əlisa Qəmgini AYB-yə dəvət edib
yaradıcılığı ilə maraqlanacaq. Axı hər
bir istedadın "bələdçiyə" ehtiyacı
var...
Elman Eldaroğlu
Xalq Cəbhəsi .- 2024.- 28 mart(¹10).- S.15.