"İnsanların sifətində əvvəlki inam yoxdur"

Şair Musa Yaqub: "Sanki dünyanın sonsuz qayğıları bütünlüklə soydaşlarımızın halına təsir edib"

O, təbiətdən ayrı qala bilmir. Haçan axtarsan, deyirlər, Buynuzdadır. Bakıda onu çox az tapmaq olur. Xüsusən də yaz gəldimi, daha çox kənddə qalmağa üstünlük verir. Şəhərdə gerçəkdən nəfəs ala, istədiyi kimi yaradıcılıq havası ala bilmir. Bu, Musa Yaqubdur. Haqqında geniş tanıtım verməyə gərək yoxdur. Hər halda əlacı olsaydı, ümumiyyətlə, kənddən çıxmazdı. Onun poeziyasında kənd, təbiət mövzusu xüsusi yer tutur. İnsan dünyaya sanki təbiət adlı ilkinlikdən gəlir. Harada yaşayırsa-yaşasın, onu nə isə doğulduğu məkana çəkir. Bu, insanın mahiyyətcə yurda, ulusa sevgisi deməkdir. 72 yaşlı Musa Yaqub təbiətdən yazmaqla yanaşı həm də yurda, ulusa sevgi, milli dərdlərimizlə birgədir. Şair deyir ki, "kəndsiz yaşamaq ümumiyyətlə, mümkün deyil. Bu gün yenə də dağların, meşələrin, çəmənlərin, bulaqların yanına əvvəlki şövqlə gedirəm. Dağlar bilir ki, mən kiməm, mən də bilirəm təbiət kimdir. Təbiətlə görüşə çox böyük sevgi ilə gedirəm. Bundan böyük fərəh alıram. Amma insanların, yurddaşlarımın yanına əvvəlki şövqlə, inadla, inamla gedə bilmirəm. Sanki dünyanın sonsuz qayğıları bütünlüklə soydaşlarımızın halına təsir edib, ayrıntıları, əsəbilikləri insanların canına, qanına keçib. Sanki insanların sifətində əvvəlki inad, inam yoxdur. Doğrudan da insanlara ərk etmək olmur, di gəl ki, təbiətə, ağaca, dağa ərk etmək olur".

Amma təbiətin də dözümünün bir səddi, həddi var. İnsan yüzillərdir ki, təbiətlə özü arasındakı doğmalığa yetə bilmir, əksinə, təbiətlə insan arasındakı yadlıq, uçurum günü-gündən artır. Şairin fikrincə, "təbiət birdən-birə insana acığını, hiddətini bildirmir. Amma hər halda insanın ona elədiklərini qətiyyən unutmur. Bu gün təbiət əvvəlki dövrlərdən daha çox hasarlanır. Bu gün insanlar təbiətə daha çox şeylər diqtə edir, ondan çox şeylər umurlar. Torpaq indi bölük-bölük, hasar-hasardır. Hər halda bölük-bölük olan torpağın hiddəti də çox olur. İnsandan doğmalıq görməyən torpaq gec-tez hiddətini büruzə verir. Torpaq bölük-bölük olandan sonra biz özümüz də bölük-bölük, çəpər-çəpər ayrıldıq bir-birimizdən. Son vaxtlar kəndə-kəsəyə gedəndə bu ayrılıqları daha çox görürəm, kədərlənirəm. İndi çəpərləmə hər yanda var. Məsəl var ki, qonşu-qonşu olsa, bağ çəpəri neynir? İndi camaat daş hasarı göyün üzünə qaldırır. Əvvəllər kənd yerlərində adi çəpərlər olardı, insanlar arasında doğmalıq o zaman daha çox idi. İndi lap paxıl olmayanın belə o daş hasarlardan qonşusuna salam vermək imkanı olmur".

Çağdaş zaman adamları pulçuluğa alışdırır. Pulçu sözün əsil mənasında yalnız çoxlu varidat yığmağa çalışır, onun vətəndən, ulusdan danışması şərti bir şeydir. Amma yurduna, ulusuna sözün əsil mənasında bağlı olan insan həmin o müqəddəsləşən məkana heç zaman pul ölçüsü ilə yanaşmır. Ümumiyyətlə, pula əsaslanan sevgi daimi deyil, beşgünlükdür. Şair deyir: "Dünyanın bu dərəcədə bölünməsi mənə yaxşı təsir eləmir. İnsanlar tarix boyunca torpaqla bağlı çox vuruşublar. Əgər torpağı qorumaq Vətəni qorumaq səviyyəsinə qalxırsa, bu, artıq müqəddəs bir əməldir. Amma ayrı-ayrı adamların mümkün qədər çox torpaq əldə etmək istəyini, ehtirasını anlaya bilmirəm. Hərdən insan fikirləşir, bu dünyanın axırı yoxdur, amma bəlkə də var. O torpaq bəlkə də heç kəsin olmayacaq. Baxırsan, tarix boyunca bir torpaqda çoxlu nəsillər yaşayıb, bu dünyadan köçüb gediblər. Adam ruhunun gözü ilə çox aydın görür ki, bax, bu yerlərdə ləpirlər də, çığırlar da üst-üstədir. Bir evdən bir adamı çağırırsan, on adam çıxır. Vaxt olacaq, o ləpirin üstünə mənim, sənin ləpirin də düşəcək. Bu, həyatın qaydasıdır: torpaq həmişə bizim üçün müqəddəs olacaq. Biz özümüzün ləpir payımıza, qəbir payımıza, babalarımızdan bizə miras qalan müqəddəs torpaq payımıza mütləq minnətdar olmalı və baş əyməliyik. Baxmayaraq ki, gileyimiz-güzarımız az deyil, amma yurd, ulus səviyyəsində müqəddəsliyin ifadəçisinə çevrilən torpağın qiymətini, dəyərini həmişə bilməliyik. Məni ilin-günün əziz, insan ovqatını qanadlandıran vaxtında Bakıda görəndə təəccüblənirlər ki, nə əcəb Buynuza getməmisiniz? Bu dünyanın qovğaları beynimizi, ruhumuzu yoranda əsəblərimizin sakitləşdiyi, ruhumuzun pərvəriş tapdığı, uçduğu, rahatlandığı bir məkan var. Zamanımız gileylərlə doludur. Ata oğlundan, oğul atasından, qohum-qardaş bir-birindən gileylidir. Müqəddəs olan çox şeylər var, onun ən qiymətlisi elə torpaqdır. Amma neyləyəsən ki, torpağımızı qoruya bilmirik. Bu da bizim günahımızdır".

Tarix boyunca zəngin dövlətçilik ənənəmiz olub. Çox çətin məqamlardan aşıb gəlmişik, məhv olamamışıq. Amma təəssüf ki, bu qədər zəngin tariximiz, ənənəmiz olduğu dərəcədə qədimdən bəri buraxdığımız səhvləri yenə də təkrar edirik: "Biz özümüzü özümüzə tapşıranda nəsə, alınmır. Bu, məncə, ondan gəlir ki, daxili imkanlarımızı, bir millət olaraq potensialımızı dəyərləndirə bilmirik. Təəssüf ki, xəlqi məsələlərdə hələ də birliyimiz alınmır. Bəzi şeyləri ümumiyyətlə, demək istəmirəm. İstəyirəm ki, deyəcəklərimi şeirlə deyim. İndi bəzi məqamları desəm, sonra yazmaq olmur. 17-ci yüzildə şair Lələ adlı şəxs yaşayıb. Onun belə bir sözü varmış: "Ya şələ Lələni, ya da Lələ şələni". Əlbəttə, qəm şələsini daşımaq xoşdur. Amma bədbəxtlik burasındadır ki, biz indi həm də tamah şələsi daşıyırıq. Çoxunun pay şələsi altında qəddi sınır. Baxırsan ki, yük altında qəddi sınır, amma ki, gözü doymur. Belədə əlbəttə, torpağın müqəddəsliyi ideyası yaddan çıxır, o, yalnız gəlir mənbəyi kimi təsəvvür edilir. Gözüdoymazlıq hissi o qədər adamların qəddini sındırıb ki... Millətin nümayəndələri bu və başqa problemlər haqqında elə hey danışırlar, amma təəssüf ki, bir şey çıxmır. O qədər mövzu haqqında söhbətlər gedir ki, söz sınır. Sədaqət, sevgi də ölüb gedir. Əgər bunlar sarsılırsa, yoxa çıxırsa, o zaman müqavimət necə olsun? Müqavimət yerini verib topa, tüfəngə. Amma qabaqlar söz hər şey idi. Bu məsəl elə-belə yaranmayıb ki, söz qılıncdan itidir. İndi sözdən top çıxır, tüfəng çıxır, bomba çıxır".

Görəsən səbəb nədir ki, başımıza gələn bu qədər fəlakətlərdən sonra bir millət olaraq məhv olmadıq?

Şair bunun səbəbini daxili imkanlarımızın böyüklüyü, amma hələ o imkanları tam aşkarlamamamığımızla bağlayır: "O gün olsun ki, özümüzü özümüzə sözün əsl mənasında tapşıra bilək. Bütün şikayətlərimizə baxmayaraq yenə də bu millətin dərdini çəkənlər, yolunda ölümə gedənlər həmişə olacaq. Bu gün kütlə ilə ziyalı arasında xüsusi fərqin hiss olunmaması ürək ağrıdan bir məsələdir. Təəssüf ki, ağsaqqallıq itib, hamı özünü haqlı sayır, deyir ki, mənim fikrim düzdür. Qarışıqlığın içərisində olsaq da, Sabir demişkən, ona ümidliyəm ki, zaman nehrə kimi çalxalandıqca, bulandıqca yağı-yağ üstə çıxacaq, ayranı da ayranlıq olacaq. Bizim xalqımız hisslə, həyəcanla yaşayan xalqdır. Heç olmasa, indiki zamanda insanların biri-birinin göz yaşına acıması, kövrəlməsi qalıb. Bunlar hamısı ürəyin işidir".

Musa Yaqub son yaradıcılıq planları barədə də danışır: "Yaradıcılıqla bağlı bir müqayisə aparmaq istəyirəm: bizim Buynuzda bir Qonaqbulaq var. Hər il yalnız yayda o bulaq qaynayır. Elə bil o bulaq sanki o vaxt insanlara gərək olmaqdan ötəri yaranıb. Çox qəribədir. Bir dəfə o bulaq yayda qaynamadı, elə bildim ürəyim qurudu. O bulaq vələsin dibindən qaynayırdı. Mayın axırında vələsin dibi yavaş-yavaş nəmlənirdi, sonra görürdün, su gəldi. Hələ nəmlənəndə könlümüz qanadlanırdı ki, su qaynayacaq. Nə qədər ki, o bulaq çıxır, yazmaq söhbətim tükənən deyil. Ruhum oyaq, qələmim də əlimdədir. Təzə şeirlər yazmışam, "Azərbaycan" jurnalının 2-ci sayında çap olunub. Kitab çap etdirmək isə çətindir. Çap etdirdin, satışı da bir problemdir. Ürəyim onunla təskinlik tapır ki, "Bu dünyanın qara daşı göyərməz" kitabımda indiyəcən yazdıqlarımın çoxunu bir yerə yığmışam. Sağlıq olsun, gələn ildə-filanda yəqin yeni şeirlərimi də bir kitaba yığacam. Bir sözlə, ədəbi aləmin içindəyəm".

Elçin Qaliboğlu

Xalq Cəbhəsi.- 2009.- 22 aprel.- S.14.