Azərbaycanda ilk nitqin tanınması sistemi yaradılır

"Dilmanc" layihəsi çərçivəsində Azərbaycan dili üçün ilk nitqin tanınması sistemi yaradılır. Layihənin əməkdaşı Rauf Fətullayevin "APA-Economics"ə verdiyi məlumata əsasən, nitqin tanınması sistemi dedikdə, mikrofona deyilmiş nitqi kompüterdə yazıya çevirən proqram nəzərdə tutulur. Qeyd edək ki, proqramın təqdimatının 2009-cu ilin sonuna kimi keçiriləcəyi gözlənilir. R.Fətullayevin sözlərinə görə, nitqin tanınması sistemləri həmçinin gələcəkdə kompüterlərin, avtomobillərin, robotların və digər qurğuların (məsələn, məişətdə istifadə edilən qurğuların) Azərbaycan dilində daha təbii və asan yolla - nitq vasitəsilə idarə olunmasını təmin edəcək: "Ümumiyyətlə, bu texnologiya bir çox sahələrdə insanların köməyinə gəlir - tibb, hərbi sənaye, aviasiya, telekommunikasiya, mobil telefonlar, nəqliyyatda naviqasiya sistemləri, avtomobil sənayesi, "ağıllı" evlər, əcnəbi dilin öyrənilməsi, müasir kompüter oyunları və s."

Qeyd edək ki, bu cür imkan "Windows" sistemində mövcuddur, "Dilmanc" nitqin tanınması sistemi isə Azərbaycan dili üçün ilk analoji sistemidir. Maşın tərcüməsi sisteminin tərkib hissəsi olmaqla yanaşı, həmçinin digər proqramlara da mətni mikrofon vasitəsilə daxil etməyə imkan verəcək.

Ekspert hesab edir ki, Azərbaycan dilinin morfoloji cəhətdən zəngin olması nitqin tanınması sistemlərinin yaradılmasında bir sıra çətinliklər yaradır. Elmi araşdırma tələb edən sahələrin çox olmasına baxmayaraq, problemlərin bir çoxu artıq həll edilib və bu il nitqin tanınması sisteminin ilkin versiyasının təqdimatı gözlənilir.

Layihənin direktoru Əbülfət Fətullayevin sözlərinə görə isə, nitqin tanınması sisteminin mövcudluğu gələcəkdə nitqin nitqə sinxron tərcüməsi sisteminin yaradılmasına imkan verəcək. Belə ki, mikrofona deyilmiş mətn avtomatik yazıya çevrilərək maşın tərcüməsi proqramına ötürüləcək. Proqram mətni tərcümə etdikdən sonra, mətnin səsləndirilməsi (yazılı mətnin nitqə çevrilməsi) sistemi vasitəsilə yenidən nitqə çevriləcək. "Layihə çərçivəsinə Azərbaycan dilində olan mətnin kompüter vasitəsilə səsləndirilməsi sisteminin yaradılması üçün də elmi tədqiqatlara artıq başlanılıb", - deyə Ə.Fətullayev bildirib. Bundan əlavə, "Dilmanc" maşın tərcüməsi sisteminin tərcümə keyfiyyətinin yüksəldilməsi üzərində də elmi araşdırmalar aparılır. Ə.Fətullayev həmçinin qeyd edib ki, bu il tərcümə sisteminin arxitekturasının yenidən qurulması və dünyada maşın tərcüməsinə mövcud yanaşmalardan eyni zamanda istifadə edən hibrid yanaşmanın yaradılması üzərində iş aparılacaq. Bu səbəbdən sistemin bir müddət yeni versiyasının buraxılmayacağı gözlənilir. "Bütün yuxarıda sadalanan texnologiyalar - maşın tərcüməsi, nitqin tanınması, mətnin səsləndirilməsi, sinxron tərcümə və s. - xalqımızın əcnəbi dildə olan geniş informasiya mənbələrinə çıxışını, informasiya mübadiləsini asanlaşdıracaq və intellektual kompüter texnologiyalarının yaratdığı geniş imkanlardan Azərbaycan dilində istifadə etməsinə imkan yaradacaq", - deyə layihənin direktoru vurğulayıb. Layihənin 2009-2012-ci illərdə həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur, ilkin mərhələdə Azərbaycan-ingilis, ingilis-Azərbaycan versiyaları hazırlanacaq, gələcəkdə isə tələbat olduqda digər dillərə tərcümə sistemi hazırlana bilər.

Xalq cəbhəsi.- 2009.- 13 fevral.- S. 14.