"Dərdimizin qan rəngi"

Ədalət Əsgəroğlunun Xocalı Faciəsinə həsr olunmuş poemasının təqdimat mərasimi keçirildi

Dünən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin "Natəvan" klubunda şair Ədalət Əsgəroğlunun "Dərdimizin qan rəngi" poemasının təqdimat mərasimi keçirildi. Kitab-poema "525-ci qəzet"in "525 Kitab" seriyasından "Dünya ədəbiyyatı" dərgisinin dəstəyi ilə işıq üzü görüb. Seriyanın redaktoru Səlim Babullaoğlu, tərcüməçilər Səyavuş Məmmədzadə (rus dilinə), Sevil Gültən (ingilis dilinə), Oqtay Hacımusalıdır (türk dilinə). Poema 4 dildə - bir yerdə çap olunub.

Tədbiri giriş sözü ilə Yazıçılar Birliyinin birinci katibi Fikrət Qoca açdı: "Xocalı soyqırımı həmişə anılacaq. Faciənin həmişə anılması üçün onun hər gün hər birimiz tərəfindən anılması gərəkdir". Bu yerdə tədbir iştirakçıları Xocalı Faciəsinin qurbanlarının xatirəsini bir dəqiqəlik sükutla yad etdilər.

Sözünə davam edən F.Qoca Xocalı Faciəsinin canlı şahidlərinin hər birinin xatirəsinin toplanılaraq çap olunmasının gərəkliyini bildirdi: "Faciəmiz çox böyükdür. 17 ildir ki, belə bir dəhşətli dərdlə yaşayırıq. Ötən müddət ərzində bu mövzuda xeyli əsər yazılıb. Şübhə etmirəm ki, bundan sonra faciəyə həsr olunmuş əsərlər daha da çox olacaq. Bu baxımdan Ədalət Əsgəroğlunun yenicə işıq üzü görən əsəri əhəmiyyətlidir".

"Ulduz" jurnalının baş redaktoru Elçin Hüseynbəyli faciələrimizi tarixən vaxtında qələmə almamağımızın acı nəticələrini indi də bir xalq olaraq yaşamağımızdan söz açdı: "Etiraf edək ki, bu vaxta kimi çoxlarımız faciələrimizi görmüşük, amma onu qələmə almağa tənbəllik etmişik. Bu, gerçəkdir ki, şahidlərin ömrü əbədi deyil, amma bu mövzuda yazılan əsərlər qalır, həqiqəti sabaha çatdırır.

Zori Balayanın vəhşi etiraflarını, təsvirlərini oxuyandan sonra elə sarsılmışdım ki, uzun müddət əlimə qələm ala bilmədim. Balayan Xocalıya hücum zamanı 13 yaşlı bir soydaşımızı - yeniyetmə bir oğlanı divara sarıyıb necə dərisini soymasından danışırdı. Təbiidir, elə faciələr var ki, o mövzuda yazmaq çox çətindir. İndiyə kimi Xocalı faciəsi mövzusunda az yazılmayıb, amma Ədalət Əsgəroğlunun poeması mənim üçün bir əsər olaraq məna tutumuna görə çox əhəmiyyətlidir. Əsərin eyni zamanda bir neçə dilə tərcümə olunaraq işıq üzü görməsini də dəyərləndirirəm".

Yazıçılar Birliyinin katibi Arif Əmrahoğlu: "Dərdi sevinc kimi yaşamaq, yazmaq olmur. Dərdimiz içimizdə qaldıqca daha da tündləşir, qan rəngi alır. Poemada neft motivinə də toxunulub. Vaxtilə Fikrət Sadıq yazırdı ki, harada neft var, orada rəng var. Əli qələm tutan hər bir soydaşımız Xocalı Faciəsi haqqında yazmalıdır. Mən 20 Yanvarı qəhrəmanlıq günümüz kimi qəbul edirəm. Amma şəxsən mənim üçün Xocalı dərd günümüzdür".

Tənqidçi Vaqif Yusifli dedi: "Burada əyləşənlərin çoxunun Xocalı ilə bağlı yazıları var. Xocalıya aid yüzlərlə şeir oxumuşam. Amma gerçəkdir ki, bu nümünələrin çoxuna şeir demək olmaz. Xocalı Faciəsi mövzusunda Zəlimxan Yaqub, Ələkbər Salahzadə və başqaları poema yazıblar. Ədalətin poemasında Qan obrazı var. Qan obrazına ədəbiyyatımızda simvolik bir obraz kimi çox rast gəlinir. Burada isə Qan milli dərdin obrazı kimi diqqəti cəlb edir. Ümumən əsərdə son 20 ilin Azərbaycanın dərdləri qan rəngi obrazında metaforikləşib. Qan burada Xocalıdan bütün dünyaya yayılan fəryadın, ahın, kədərin simvoludur. Qan burada tarixdir - bir məmləkətin təklənməsi, səsinin, fəryadının boğulması, öz içində qərq olmasıdır. Ədalət Əsgəroğlu qan kəlməsinin doğurduğu bütün mənalara, metaforik çalarlara üz tutur, dərdimizin niyə qan rənginə boyanmasının səbəblərini açıqlayır. Aşıb-daşan şər ehtiraslar gəlir, bu ehtiraslar əslində ittihamlardır. Müəllif bir-iki xarakterik səhnə ilə əsərin fəciəviliyini artıran çalarları gücləndirir. Qızılgülə bənzəyən bapbalaca qızcığaz "qan-qan!" deyib qışqırır. Bu, qızıl gül qönçədir hələ, sinəsindən qan fışqırır. O bapbalaca qız xəyallarıyla böyüyür, qan içində öz qanının arxasınca baxır, gəlib 15 yaşına çatır. İllər keçir, Xocalı şəhidləri Qan Qiyafəsində qapımızı döyürlər, bizi qisasa çağırırlar. Ədalət Əsgəroğlu Azərbaycan poeziyasında yaşanan Qan obrazına yeni qan verib desək, yanılmarıq. O, dərdimizin qan rəngini poeziyamızda qan rənginə çevirə bilib".

Mirkazım Seyidzadə, Səlim Babullaoğlu və başqalarının çıxışından sonra Ədalət Əsgəroğlu çıxış etdi, tədbir iştirakçılarına təşəkkürünü bildirdi.

Elçin Qaliboğlu

Xalq Cəbhəsi.- 2009.- 25 fevral.- S.14.