Mənzil Məcəlləsi narahatlıq doğurur

Ələsgər Məmmədli: "Şəxsin imkanı, yaşamağa yeri yoxdursa, mənzili onun əlindən alıb dərhal hərraca çıxarmaq mülkiyyət hüququnu pozacaq"

Azər Allahverənov: "Dövlət qəzalı mənzilin təcili təmiri üçün isə xüsusi subsidiyalar ayıra bilər"

Mənzil Məcəlləsinin layihəsi ikinci oxunuşda parlamentin son iclasında qəbul edilib. Layihədə bir sıra diqqət çəkən və birmənalı qaşılanmayan müddəalar da var. Məsələn, sahibi öz mənzilində əsaslı təmir aparıb, binanın texniki pasportunda əksini tapan strukturunda müəyyən dəyişikliklər edəcəksə, bunu mütləq müvafiq icra hakimiyyətilə razılaşdırmalıdır. Binaları qəzalı vəziyyətə düşənlərlə bağlı məsələ də qəlizdir. Əgər belələri təmir üçün pul tapa bilmirlərsə, mənzilləri hərraca çıxarılacaq.

Bəs hüquqşünaslar, ictimaiyyət nümayəndələri Mənzil Məcəlləsində yer alan bu məqamlara necə münasibət bəsləyirlər? Hüquqşünas Ələsgər Məmmədli deyir ki, bu, kifayət qədər mürəkkəb məsələdir. Tutaq ki, çoxmərətəbəli binalarda tək bir ailə yaşamır, fərqli mülkiyyətçilər var.

Ona görə də belə binalarda təmir zamanı ara divarların sökülməsi kimi ciddi problemlərə də rast gəlinir. Bu halda müvafiq icra hakimiyyətiylə məsələni razılaşdırmaq lazım gəlir. İkincisi, əgər bir binanın bütün mülkiyyəti bir nəfərə aiddirsə, daxili dəyişiklik, təmirlə bağlı hər hansı icra hakimiyyətindən icazə alınmasına ehtiyac olmamalıdır.

Qəzalı binaların təmir edilmədiyi halda hərraca çıxarılmasına gəlincə, hüquqşünas bildirdi ki, həm Avropa İnsan Hüquqları Konvensiyası, həm də təməl hüquqlar baxımından mülkiyyət hüququ qorunur. İnsanların mülkiyyət hüququnu istənilən əsaslarla məhdudlaşdırmaq mümkün deyil. Onun sözlərinə görə, bu baxımdan qanunvericilikdə bu tip məsələlər mülkiyyət hüqququna toxunmadan gündəmə gətirilməlidir. Ya da mülkiyyət hüququndan irəli gələn vəzifələr, hüquqlar pozulmamalıdır. Başqa sözlə, bina təmirsizdir, qəzalı vəziyyətə düşüb, amma şəxsin pulu yoxdursa, mənzili onun əlindən almaq da doğru deyil. Əgər o, qorunması zəruri obyektdirsə, tarixi əhəmiyyəti varsa, müəyyən kreditlər, ümumi ictimai institutlar təmir işinə yönəldilə bilər: "Amma şəxsin imkanı, yaşamağa yeri yoxdursa, mənzili onun əlindən alıb dərhal hərraca çıxarmaq mülkiyyət hüququnu pozacaq".

Miqrasiya Resurs Mərkəzinin rəhbəri Azər Allahverənov hesab edir ki, mənzil sahibi istənilən halda yaşadığı mənzildə təmir işləri aparmalıdır. Mülkiyyətçi mənzilin onun zövqünə cavab verməsini istəyir. Əgər həmin təmir işləri şəxsin yaşadığı binanın, mənzilin ümumi konstruksiyasına, ana sütunların dayanıqlılığının pozulmasına səbəb olmursa, deformasiyaya uğramasına gətirib çıxarmırsa, bu tip kosmetik işlər mənzilin daxilində sərbəst aparıla bilinməlidir. Onun sözlərinə görə, çox zaman binanın fasadında müəyyən dəyişiklik işlərinin aparılması böyük mübahisələrə səbəb olur. Tutaq ki, eyvanın bağlanması və tikinti işləri aparılaraq nəyinsə quraşdırılmasını bu sıraya aid etmək olar. Azər Allahverənova görə, bu halda da binanın ümumi konstruksiyasına hər hansı bir zərər yoxdursa, belə işlərin aparılması yolveriləndir. Həm də Azərbaycan qapalı bir ölkə deyil. Daim insanlarımız müxtəlif ölkələrə səfərlər edir və bununla bağlı həmin ölkələrdəki vəziyyəti öz gözləriylə görürlər. Postsovet məkanına daxil olan ölkələrin böyük şəhərlərinin əsas küçələrində yerləşən binalar təsdiqlənmiş arxitektor plana əsasən necə tikilibsə, elə də qalır. Eyvanların bağlanması, örtülməsi, əlavə konstruksiyaların həmin eyvanlarda tətbiqi yolverilməzdir. Belə məsələləri meriya və müvafiq strukturlar nizamlayır. Deməli, Azərbaycanda da xüsusən şəhərin mərkəzi yerlərində binanın ümumi fasadında, görüntüsündə müəyyən yad ünsürlərin quraşdırılması, tikilməsi yolverilməz bir məsələdir. Miqrasiya Resurs Mərkəzinin rəhbəri dedi ki, kimsə deyə bilər ki, keçən əsrin 60-70-ci illərində çox eybəcər şəkildə tikilmiş "xruşovka"larda eyvanın üzərində hansısa tikinti işləri əslində binaya yaraşıq da verə bilər: "Amma mən bütövlükdə hesab edirəm ki, binanın texniki pasportu, xüsusən xarici görkəmi ilə bağlı təsdiq olunmuş layihə dəyişməz qalmalıdır. Əgər dəyişirsə, bütün eyvanlarda dəyişiklik aparılmalı və ümumən binanın yeni fasadını, görüntüsünü yaratmalıdır. Yoxsa göhnə görüntünün içərisində yeni bir şey nə qədər gözəl olsa da, eybəcər görünəcək. Kvartalların içərisində çıxıntı üzərində çıxıntı, eyvanların tikilməsi binaları eybəcər hala salır". Azər Allahverənov nəzərə çatdırdı ki, bu günə qədər bu məsələlərin tənzimlənməsi ilə bağlı qanunvericilikdə boşluqlar olub. Bu günə qədər yol verilən belə halları dəyişmək, yaxud günahı kiminsə üzərinə yıxmaq düzgün olmaz. Qanundakı boşluqdan istifadə edən insan buna görə məsuliyyət daşımır. Bir, bəzən bir neçə otaq həcmində kənara çıxarılmış eyvanlar sökülməsi düzgün olmazdı. Bu proses bundan sonra tənzimlənməlidir. Məsələ bütövlükdə elə tənzimlənməlidir ki, sadə insanların maraqlarına zidd hər hansı qadağan tətbiq olunmasın.

Azər Allahverənov qəzalı vəziyyətə düşən binalarla bağlı da danışdı. Bina koopertiv, dövlət reyestrində, fərdi, ya da hər hansı biznesmen tərəfindən tikilə bilər. Əgər insan binasını, mənzilini təmir etdirə bilmirsə, hətta sonradan qaytarmağı bacarmayacağına görə kredit də götürə bilmirsə, bu, mahiyyət etibarilə böyük problemdir. O halda insanın üzərinə öhdəlik qoymaq ki, binanı mütləq satmalısan, bu da bir tərəfdən düzgün deyil. Təbii ki, burada insanın özünün, ailə üzvlərinin sağlamlığına təhlükə yarada bilən məqamlar var. İnsan özü ilk növbədə bunu dərk etməlidir: "Fərz edək ki, insan qəzalı mənzildə yaşayır, təmir üçün imkanı da yoxdur, öünü və ailə üzvlərini sığortalamaq üçün həmin mənzildən çıxmalıdır. Amma nə vaxta qədər mənzil belə qala bilər? Qəzalı mənzilin təmir olunmaması qonşuluqdakı mənzillərə təhlükə yaratmırmı? Bu, çox kompleksli bir məsələdir. Hər şeyi qanunun dilinə salıb, norma qoymaq bir qədər çətindir. Çünki elələri tapılacaq ki, qəzalı binanı qəzalı saymadığını söyləyəcək. Belə situasiyada qanunun dili ilə danışmaq çətin olacaq. Qəzalı mənzili hərraca çıxarmaq həll yollarından biridir. Digər yol o ola bilər ki, dövlət qəzalı mənzilin təcili təmiri üçün xüsusi subsidiyalar ayıra bilər". Azər Allahverənova görə, bu məsələlərin beynəlxalq təcrübədə necə nizamlanmasına diqqət yetirilməlidir: "Mülkün sahibinin marağı, onun ailə üzvlərinin təhlükəsizliyi məsələləri və dövlətin yanaşması gündəmdə durmalıdır".

Ramiz Mikayıloğlu

Xalq Cəbhəsi.- 2009.- 27 fevral.- S.8.