Həsrətlilərin Ağdamı

"Ağdamı gözəlliyinə görə sevmirəm"

"Mən onlara ağdamlı deyə bilmirəm. Ağdamlı öz "pesox"u ilə çay içər"

Ağdamın işğalı günü... Ağdamlılar işğal günündə şəhid olanların məzarını ziyarət etməklə özlərini bir qədər ovutmaq, bununla təsəlli tapmaq istəyirlər. Əlbəttə ziyarət dərdi yüngülləşdirməz, amma insana çox cüzi də olsa, mənəvi rahatlıq gətirə bilər. Görünür ki, ziyarətçilər məhz bu rahatlığın axtarışındadırlar. Vətən qarşısında borcumuzu hələ ki, verə bilmirik, heç olmasa, şəhidlərimizi ziyarət borcunu yerinə yetirmək istəyir, ağdamlılar. Əslində hamımız Ağdamın işğalını, elə, işğal günü xatırlayırıq.

Bəlkə işğal günü də kimlərsə, ümumiyyətlə, Ağdamı yadına salmır, sala bilmir. Amma ağdamlılar o torpaqların həsrətindədirlər, Ağdamı hər gün yada salırlar, onlar istəməsə belə, işğal onların canına-qanına hopub, həyatını, çölünü, içini dəyişib, işğal onların yadından çıxa bilməz. Nə bilim, bəlkə həsrətində olmalıdırlar və yaxud yaddan çıxmamalıdır, desək, daha yaxşı olar. Amma inanmaq çətindir ki, doğulduğun, sonda qovuşmalı olduğun torpağı unudasan, həsrəti içində yaşatmayıb, nisgildən ölməyəsən. İnanmaq çətindir... Hər halda inanmaq istəməzdik.

Şəhidlər Xiyabanında küləkdir, möhkəm külək. Haray çəkən, etiraz edən, burada sakitcə duranları Ağdama aparmaq istəyən külək. Biz küləkdən qaçırıq, sanki Ağdama getməmək üçün. Küləkdən qaçıb, bir neçə ağdamlı ilə söhbətləşdik. Ağdamın yetirdiyi onlarla, yüzlərlə tanınmış sima ilə söhbətləşdik. Onlar Ağdamla yaşayır, nəfəs alır, Ağdamı gözləyir, gözləyirlər... Sadəcə gözləyirlər... Qələbə həsrətindədirlər, bu həsrət o dərəcədədir ki, Ağdamın işğal günündə "Qarabağ"ın Bakıda "Rusenborq" üzərində qələbəsini bütün varlıqları ilə arzulayır, belə olacağı halda Qarabağa qayıtmaq arzularının çin olacağına əminliklərini ifadə edirlər. İçində həsrət dağı olanlardan biri şair, Yazıçılar Birliyinin üzvü, 3 kitab müəllifi, ağdamlı Qulu Ağsəsdir. O deyir ki, Ağdam gözəl yerdir, ancaq Ağdamı buna görə sevmir:

"Adam yaşa dolduqca başa düşür ki, torpaqdan doğulub və nə vaxtsa qayıdıb torpaq olacaq. Buna görə də, mənim nəzərimdə ən xoşbəxt insan doğulduğu torpaqda dəfn olunandır, hansı torpaqdan yaranıbsa, ora da qayıdan adamdır. Mənim tez-tez təkrarladığım bir pritça var, onu yenidən yada salmaq istəyirəm. Deməli, böyük bir səhra olur. Səhra özü böyük zibbilikdir, yüzlərlə heyvan cəmdəkləri var. Cəmdəklərin üstündə də gəzən balaca milçəklərdən biri anasından soruşur ki, bir az uçsaq gül-çiçək olan yerə gedə bilərik, özü də uça bilirik, bunu niyə etmirik. Niyə burada zibilliyin içində, murdar yerdə yaşayırıq. Anası deyir ki, bala onu mən də bilirəm, amma bura Vətəndir, atam-anam burada doğulub, mən burada doğulmuşam, ona görə də bu zibilliyi qoyub gedə bilmərəm. Çox vaxt Şuşa, Ağdam, Xankəndi, Cəbrayıl, Qubadlı haqqında deyirlər ki, oralar cənnət idi. Amma mənim üçün bu yerlərin gözəl olmağının heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Əgər Ağdam iki daş, iki qayadan ibarət olsaydı, mənim Ağdama sevgim bəlkə də, daha çox olardı. Mən Ağdamı gözəlliyinə görə sevmirəm. Ağdamı Ağdam olduğuna görə sevirəm. Hər il işğal günündə yığışırıq, gəlirik, danışırıq. Hərə öz fikrini, rəyini, deyir. Bunlar hamısı yaxşıdır, amma mənim bir dənə narazılığım odur ki, mətbuat təmsilçiləri bir çox hallarda Ağdamın işğalı ilə bağlı nağara çalan, qarmon çalandan rəy öyrənirlər. Əslində 17-18 yaşında əsgər gedəsi oğlanlardan soruşmaq lazımdır. Çünki onlar qoruyacaqlar bu torpaqları. Əlillər gəlir, bura, onlardan soruşmaq lazımdır. Çünki əllilər gələcək müharibədə ən etibarlı əsgərlərdir. Xüsusilə də, ayağı olmayanlar, onlar qaçmayacaqlar, bu torpaqlardan. Ümumiyyətlə, təbliğatı elə qurmaq lazımdır ki, insanlar hər gün Vətən sevgisi ilə yaşasın, yaratsın. Mənə bir qaçqın şikayət eləmişdi ki, bizi təhqir edib, qaçqın deyirlər. Mən isə ona dedim ki, hər gün yerindən duranda güzgüyə bax, özün-özünə qaçqın de, özün-özünü təhqir elə. Sənin torpağın yoxdursa, qoyma səni başqası təhqir etsin, özün-özünü təhqir elə, çıxış yolu bundadır. Həmişə düşünürəm ki, burdakı adamlar əslində tamam başqa adamlardır. Ağdamdakı adamlara bənzər adamlardır, amma onlar deyil. Çünki onlar öz torpaqlarında biri qoçudur, biri lotudur, biri sənətkar, biri ifaçı, biri bəstəkardır. Onların yeri dəyişdikdən sonra isə onlar yardıma əl açan, onun-bunun paltarını geyinən, hansısa ölkənin "pesox"u ilə çay içən adamlardır. Mən onlara ağdamlı deyə bilmirəm. Ağdamlı öz "pesox"u ilə çay içər. Bu cür adamları görəndə halım pisləşir, deyirəm İlahi, rayon qayıdacaq, Qarabağ qayıdacaq, qarabağlılıq qayıdacaqmı? Bu gün qarabağlılıq sürətlə ölməkdədir. Qarabağlılardan bəzilərini müşahidə edirəm, görürəm, Bakı ləhcəsi ilə danışır. İllər təsir eyləyib, ancaq mən istəməzdim, onlar bakılı kimi danışsınlar. Mən istəyərdim, onlar elə qarabağlı kimi danışıb, o cür düşünsünlər. Bundan ötrü torpağı almaq lazımdır, bunun başqa variantı yoxdur. Bu, "xalq diplomatiyası" deyirlər, boş şeydir. Zərdüşt Əlizadə bir gözəl söz dedi, bildirdi ki, bir şeyin ki, adı "xalq diplomatiyası" ola, ondan heç nə gözləməyə dəyməz. Çünki bu danışıqla, Xankəndinə, Şuşaya getməklə, inanmıram ki, nəsə etmək mümkün olsun. Məsələn, ermənilər bizim kəndi üç-dörd dəfə yandırıblar, bizi ordan çıxarıblar, hamısında da hücum edib, geri almışıq. Başqa şey olmayıb, erməni hücum edib bizim kəndi alıb, biz hücum edib, torpağımızı geri qaytarmışıq. Torpağımızı qaytarandan sonra danışığa getmişik. Biz həm kəndimizi geri qaytarmışıq, həm də onlarda olan kəndləri almışıq. Ondan sonra demişik ki, gəlin danışaq. İndi də torpaqlarımızın hamısını bir-bir geri qaytarmaq lazımdır, hamısını alandan sonra demək olar ki, gəlin, bizim yanımızda, əlimizin altında yaşayın, əvvəl necə yaşamısınızsa. Yoxsa biz 6 rayon istəyirik, onlar 5-in qaytarır, bununla olmaz. Sülh ola bilsin ki, lazımdır, amma dava eləmək lazımdır ki, sülhə nail olaq".

Məhşur muğam ustası Sabir Abdullayev isə deyir ki, o, bir əsgərdir, lazım olanda torpaqların azadlığı üçün son damla qanına qədər vuruşmağa hazırdır, baxmayaraq yaşı artıq o yaş deyil: "Şuşanın, Laçının, Kəlbəcərin işğalı da, bu günə qədər gözümün önündən getmir, Ağdamın da. Mən özüm də həmin günlərdə hərbi formanı geymişəm, amma qavalım da əlimdə olub. Onu da deyim ki, mənim öz qardaşım da şəhiddir. Əslində Şuşa, Laçın, Kəlbəcər işğal olunanda bir daha pis təsir göstərmişdi, Ağdam işğal olunanda sanki işğala öyrənmişdik. İndi də görürsən ki, Ağdam yavaş-yavaş yaddan çıxır. Ağdam mənim üçün doğulduğum torpaqdır, havadır, sudur. İndi elə-belə havasız-susuz yaşayıram. Ağdamı görməyənə, bilməyənə bu torpağın işğalı bəlkə də, o qədər təsir eləməz. Amma bizi çox ağrıdır. Qaçqın uşaqlar, cavanlar unudurlar Ağdamı, onlara etibar yoxdur. Yaşlı və orta yaşlı nəslin ürəyi, ancaq o torpaqla döyünür. Onlar ağzını açanda bilirsən ki, oranın həsrətilə yaşayırlar. Cavanlar isə belə deyil".

Ağdamlı döyüşçü Abdal Qəhrəman (Əliyev) hadisələrin canlı şahididir: "Gördüklərimi heç bir yerdə yazmıram, heç bir yerdə demirəm. Hələlik özüm üçün yazıb, evdə saxlayıram. Ümumiyyətlə, danışmaq azdır, yazmaq azdır, danışdıqlarımızı, yazdıqlarımızı hərbi-vətənpərvərlik ruhunda böyüyən gənclər həyata keçirməlidirlər. Döyüşsüz Qarabağ torpağını əldə etmək mümkün deyil. Bəlkə də mümkündür, amma yazıda yox".

Allah qoysa, gələn il bu vaxt bu söhbətləri Ağdamda edərik. Edərikmi?

Ağa Cəfərli

Xalq Cəbhəsi.- 2009.- 24 iyul.- S.3.