Nikahsız ailə problemi kəskinləşir

Millət vəkilləri Ailə Məcəlləsinə məcburi nikah müqaviləsinin bağlanması və məcburi tibbi müayinədən keçmənin əlavə olunmasını vacib sayırlar

Dünən deputatların, tanınmış vəkillərin iştirakıyla Ailə Məcəlləsini qadın hüquqları baxamından təhlil etmək msəqsədiylə "Ailə və nikah münasibətlərində qadın hüquqları" mövzusunda dəyirmi masa keçirildi. Tədbirə İsveçrənin Azərbaycandakı səfirliyi dəstək verib. Ailə Məcəlləsinin 1999-cu ildə qəbul olunduğunu xatırladan Ədliyyə Nazirliyinin Qeydiyyat və Notariat Baş İdarəsinin baş məsləhətçisi Ramiz Kərimov dedi ki, buna qədər ər və arvad bir yerdə yaşamalı idilər. Ancaq sonradan qanunvericiliyə dəyişiklik edilib və ərlə arvad başqa-başqa yerlərdə də yaşaya bilərlər.
Ailənin mövcud olduğu dövrdə əldə olunmuş mülkiyyətə münasibətdə də hüquqlar bərabərdir. Onun sözlərinə görə, əvvəlki qanunlarda nigah müqaviləsi nəzərdə tutulmayıb. Ancaq Ailə Məcəlləsi qəbul edilərkən bununla bağlı sənədə müvafiq maddə salınıb. Amma nikah müqaviləsinin məcburən bağlanması şərti orada əksini tapmayıb.

"Qızların nikah yaşının 18-ə çatdırılması reallığa uyğun olmaz"

Milli Məclisin Sosial siyasət komitəsinin ekspert-hüquqşünası Məhəmməd Bağırov qanunvericiliyimizdə qızlar üçün nigah yaşının 17, oğlanlar üçün 18 yaş müəyyən olunduğunu söylədi. O hesab edir ki, bu, qadınların nigah hüququnun pozulması kimi dəyərləndirilməməlidir. Məsələ ondadır ki, qadınlar bu hüququ daha tez realizə edə bilirlər: "Erkən nikahların artdığı bir vaxtda qızların nikah yaşının 18-ə çatdırılması reallığa uyğun olmazdı. Digər tərəfdən, Ailə Məcəlləsi gender bərabərliyini nəzərdə tutur. Gender bərabərliyi qadın hüquqlarının önə çıxarılmasını yox, kişi və qadının hüquq bərabərliyini nəzərdə tutur". O, ailə quranların məcburi tibbi müayinədən keçmələrilə bağlı fikirlərin səslənməsinə də toxundu: "Ailə Məcəlləsi təkmilləşdirilərkən bu məsələ nəzərə alınmalıdır".

Vəkil Aslan İsmayılov Türkiyədə, Avropadakı kimi Azərbaycanda sosial institutların olmadığını bildirdi. Bununla belə, Azərbaycanda dünyaya nümunə göstərilə biləcək ailə institutu var: "Gərək Avropadan gender bərabərliyini Azərbaycana gətirəndə ailə institutunu dağıtmayaq".

"Məcburi nikah müqaviləsi məhkəmədəki biabırçılıqlara son qoyacaq"

Aslan İsmayılova görə, əslində nikah müqaviləsi Azərbaycanda keçən əsrdə mövcud olub. Söhbət ondan gedir ki, ucqar yaşayış məntqələrində nikahlar zamanı akt yazılıb və qızın oğlan evinə nələr apardığı, oğlanın qıza nələr aldığı və s. qeydə alınıb. İndi bunun qanunvericilik səviyyəsində geri qaytarılmasından söhbət gedir. Onun fikrincə, əgər Azərbaycanda nikah müqaviləsi işləyərsə, bu gün məhkəmlərdə baş verən biabırçılıqlara rast gəlinməyəcək. Çünki bir-birlərini sevən, ailə quran iki gənc sonradan ayrılırsa, məhkəmədə çəngəl-bıçağı bölüşdürmək davası gedir. Bundan da son nəticədə uşaqlar əziyyət çəkir. Çünki valideynlərin biri digərinə uşağı görməklə bağlı məhdudiyyətlər qoyur: "Əvvəllər boşananda kişi pencəyini götürüb gedərdi, indi çəngəl-bıçaq davasına çıxır. Ona görə də nikah müqaviləsinin bağlanması zəruridir. İndiki halda Ailə Məcəlləsində nikah müqaviləsi olsa da, məcuri deyil. Ona görə də iki sevən gəncdən biri o birisinə evlənərkən nikah müqaviləsi təklif edirsə, cavabında "evlənməmişik, indidən alverə başlamısan" cavabı eşidir. Nikah müqaviləsinin bağlanması məcburi olarsa, qızların bu kimi şıltaqlıqlarına da rast gəlinməyəcək".

Nikahsız yaşamaq problemə çevrilib

Millət vəkili Gövhər Baxşəliyeva dedi ki, mədəni insanlar ayrılanda da qadını və uşaqlarını evsiz qoymaz. Ancaq boşanma zamanı qadınların çölə atılması ilə bağlı minlərlə hal var. İslam dininə görə, qadın uşağa süd verirsə, hamilədirsə, qadından ayrılmaq olmaz. Ancaq ölkəmizdə uşaq 3 yaşına çatmamış qadınların küçəyə atılması halları mövcuddur. O, tədbirdə səslənən fikirlərin ümumiləşdirilərək Milli Məclisdə təşəbbüslə çıxış edəcəklərini nəzərə çatdırdı. Millət vəkili Elmira Axundova düşünür ki, problem qanunlarda yox, onların icra edilməməsiylə bağlıdır: "Ancaq mən də məcburi nikah müqaviləsinin bağlanması və məcburi tibbi müayinədən keçmənin qanuna salınmasının tərəfdarıyam".

Elmirə Axundovaya görə, ailə rifahı maliyyə müstəqilliyindən asılıdır. Ancaq Azərbaycanda gənc ailələrin maliyyə müstəqilliyini təmini yönündə dövlətin dəstəyi hiss olunmur. Doğuşa görə birdəfəlik 50 manat verilir. MDB məkanında bu, ən aşağı göstəricidir. Qazaxıstanda həmin rəqəm təxminən 155 manatdır. Həm də anaya, gənc ailəyə dəstək davamlı xarakter daşımır. İpoteka kreditlərinin verilməsi də dayandırılıb: "Mən son vaxtlar nikahsız yaşamadan qaynaqlanan problemlərlə tez-tez rastlaşıram. Az əvvəl mənim yanıma gənc bir xanım gəlib, ərinin onu çölə atdığını söyləyir. Dedim ki, nikah haqqında şəhadətnaməni ver, məhkəməyə təqdim edim. Məlum oldu ki, nigahsız ailə qurub. Biri də gəlir ki, nikahsız yaşadığım ərim Rusiyaya gedib, onu tapmaqda mənə kömək et. Ər də Rusiyada başqa bir qadınla evlənir. Biz artıq nikahsız ailələr problemi üzərində ciddi düşünməliyik".

"28 aprel Analar Günü olsun"

Elmira Axundova Zərifə xanım Əliyevanın anadan olduğu 28 aprelin Azərbaycanda Analar Günü kimi bayram elan olunmasını təklif etdi: "8 mart Beynəlxalq Qadınlar Bayramı, 15 may Analar Günü bizim bayramlar deyil. Bayramların milliləşməsi prosesi gedir. Zərifə xanım gözəl ana olub. Yaxşı olardı ki, 28 aprel Analar Günü elan olunsun, həmin gün istirahət günü sayılsın. 8 mart da bayram kimi qala bilər, ancaq həmin gün iş günü olar".

Millət vəkili Jalə Əliyeva da məcburi nikah müqaviləsini qaçılmaz sayır. Problemlərin həm də ailələrdə qızlara "ikinci dərəcəli" kimi baxılmasından qaynaqlandığını dilə gətirən millət vəkili də 28 aprelin Analar Günü elan olunmasının tərəfdarıdır.

Türkiyənin ölkəmizdəki səfirliyinin dini işlər üzrə müşaviri Müzəffər Şahin imam, yaxud molla nikahları adlanan məsələyə toxundu. Onun sözlərinə görə, İslam dinində dini görəvlilik statusu yoxdur, hər kəs dindar ola bilər: "Yəni belə bir müəssisə İslamda yoxdur". O, qız uşaqlarına İslamda münasibətin də xüsusi olduğunu vurğuladı: "Peyğəmbərimiz deyir ki, iki qız uşağı yetişdirənlər cənnətə gedəcək. Yəni peyğəmbərimiz pozitiv ayrı-seçkilik edib".

"Nikah yaşının 17 yaş olması beynəlxalq konvensiyalarla ziddir"

Millət vəkili Gültəkin Hacıbəyli nəzərə çatdırdı ki, beynəlxalq konvensiyalarda qızlar üçün nikah yaşı 18 yaş göstərilib. Azərbaycan qanunvericiliyində bu, 17 yaşdır. Yəni beynəlxalq konvensiyalarla milli qanunvericiliyimiz ziddiyyət təşkil edir: "Nikah yaşını 17 yaş müəyyənləşdirməyimiz beynəlxalq konvensiyalarla ziddiyyət yaradır. Belə hallarda isə beynəlxalq qanunvericilik əsas götürülür". Gültəkin Hacıbəyli hesab edir ki, nigah müqaviləsinin məcburi bağlanmasının da alternativi yoxdur: "Bəzən məhkəmələrin boşananlar arasında evin bölünməsi barədə qərar çıxarır. Kişi başqası ilə evlənmiş olur. Deməli, ev satılmalıdır. Axı qadın keçmiş əriylə, onun yeni yoldaşıyla birgə yaşaya bilməz. Amma kəndlərdə əmlak bazarı yoxdur. Qadın da həmin evə qayıda bilmir. O halda məsləhət görürlər ki, başqa yerə, atanın-qardaşının yanına get. Məcburi nikah müqaviləsi bu kimi problemlərin qarşısını alacaq". O, aliment məsələsində də problemlərin yaşandığını vurğuladı: "Bəzən kişi heç yerdə qeydiyyatda olmur, ancaq yaxşı ustadır, ayda min manat qazanır. Belə hal üçün qanunda heç nə nəzərdə tutulmayıb. Bunu da Ailə Məcəlləsi təkmilləşdirilərkən nəzərə almaq lazımdır".

Ramiz Mikayıloğlu

Xalq Cəbhəsi.- 2009.- 15 may.- S.3.