İçsən də olmur, içməsən də...

Sərinləşdirici içkilər xəstəlik mənbəyidir

Havaların isinməyə başlamasıyla insanların sərinləşdirici içkilərə, dondurmalara tələbatı artır. Şəhərdə gəzərkən, işdən qayıdarkən susuzluqla üzləşir, sərinləşdirici içki, yaxud dondurma almağa üstünlük veririk. Ancaq ürəyimizi sərinlətsək də, biz bir çox hallarda daha ciddi təhlükələrlə özümüzü üz-üzə qoymuş oluruq.

Vəziyyət ürəkaçan deyil

Az əvvəl İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin Antiinhisar Siyasəti Departamenti pivə və sərinləşdirici içkilər bazarında monitorinq keçirib. Bakı şəhərində ərzaq mallarının satışını həyata keçirən mağazalarda aparılmış monitorinqlər zamanı ticarət obyektlərində, üzərində istehsalçı müəssisənin adı, ünvanı, istehsal və son istifadə tarixləri, eləcə də istehlakçı üçün zəruri olan digər məlumatlar göstərilməyən su, pivə və sərinləşdirici içkilərin satıldığı, bəzi mağazalarda su və sərinləşdirici içkilərin saxlanması zamanı temperatur rejiminə əməl olunmadığı hallar aşkar olunub.

Su və sərinləşdirici içkilər bazarında rast gəlinən hallardan biri də onların qablaşdırılması zamanı yararsız sayılan plastik qablardan təkrar istifadə olunmasıdır. İstifadə olunmuş plastik qablar ictimai-iaşə obyektlərindən, kafelərdən, küçələrdən, hətta antisanitar şəraitdə olan tullantı qablarından yığılaraq su istehsalı sexlərinə təhvil verilir. Bəzi istehsalçılar da bu plastik qablardan istifadə edərək insan sağlamlığı üçün təhlükəli olan içkilər istehsal edir və aşağı qiymətlərlə satışa çıxarırlar. Ən acınacaqlı odur ki, aparılan monitorinq zamanı Bakı şəhərində və respublikanın digər şəhər və rayonlarındakı bir sıra satış obyektlərində, əhalinin sıx olduğu yerlərdə, xüsusilə avtovağzal ərazilərində, bazarlarda, yarmarkalarda, məktəblərin qarşısında belə sərinləşdirici içkilərin satışının geniş yayıldığı müşahidə olunub.

Rayonlarda da acınacaqlı hal hökm sürür

Bakı, Yevlax, Göyçay, Ağdaş, Xanlar, Ağstafa, Salyan, Masallı, lənkəran, Xudat və Xaçmazdakı 18 müəssisənin istehsalı olan 29 adda su, pivə və sərinləşdirici içkilərin laborator müayinəsi onlardan 21-nin keyfiyyət göstəricilərinə görə normativ-texniki sənədlərdən kənarlaşması faktı aşkar edilib. Faktla əlaqədar belə məhsul istehsalçılarına qanun pozuntularına yol verdiklərinə görə məcburi göstərişlər verilib. Antiinhisar Siyasəti Departamentinin Gəncə şəhərində apardığı araşdırmalar zamanı mağazalarda və bazarlarda mənşəyi bəlli olmayan içkilərlə yanaşı, istifadə edilmiş plastik qablara təkrar qablaşdırılan sərinləşdirici içkilərin satışının geniş yayıldığı aşkarlanıb. Bundan əlavə, müəssisələrin birbaşa satış fəaliyyətini həyata keçirdikləri anbarlardan və satış obyektlərindən götürülmüş nümunələrin laborator müayinəsi nəticəsində məlum olub ki, R.Qədirova məxsus sexdə istehsal edilən "Üç bulaq", M.Mustafayevə məxsus sexin "Gülazar", A.Gözəlova məxsus sexin "Portağal" və "Tərxun" nişanlı içkilərinin tərkibində insan sağlamlığı üçün təhlükə yarada biləcək bağırsaq çöpləri qrupundan olan bakteriyalar mövcuddur. Sərinləşdirici içkilərdə quru maddələrin kütlə payı, codluğu, turşuluğu da normativ-texniki sənədlərin tələblərinə uyğun gəlməyib. Laboratoriyada müayinə olunmuş bəzi pivə növlərində də bağırsaq çöpləri qrupundan olan bakteriyalar aşkar edilib. Qeyd olunan faktlarla əlaqədar adıçəkilən müəssisələrə insanın həyatı və sağlamlığına təhlükə yarada biləcək məhsulların satışının dayandırılması və qısa müddətdə pozuntuların aradan qaldırılması ilə bağlı icrası məcburi göstərişlər verilib.

Dondurmalarla bağlı bu il dövlət qurumları hələ ki, araşdırma aparmayıblar. Ancaq ötən illərin təcrübəsi, satışda külli miqdarda kefiyyətsiz dondurmaların aşkarlanması dondurma alarkən xəstəliklərlə üzləşmə ehtimalının yüksək olduğundan xəbər verir. Keyfiyyətsiz dondurmaları qəbul edən insanda burun-boğaz xəstəlikləri, mədə-bağırsaq pozuntuları əmələ gəlir.

İçkilər zibilliklərdən yığılmış şüşələrdə qablaşdırılır

İsti yay günlərində bu sual ssözsüz ki, çoxlarını düşündürəcək. Çünki insan susuzluqla üzləşəndə sərinləşdirici içki və dondurma istəyir. Mütəxəssislər məsləhət görürlər ki, dondurma və sərinləşdirici içki alan şəxs onların qablaşdırılmasına, istehsalçının adı, ünvanının yazılmasına və məhsulun tərkibinə diqqət yetirsin. Yuxarıda da dediyimiz kimi, qazlı və ya qazsız suların bir dəfə istifadə olunmuş plastik qablara yenidən doldurulub satılması halları da istisna deyil. Ona görə, istehlakçılar şüşə qablarda satılan suları alsa yaxşıdır.

O da məlumdur ki, gigiyenik tələblərə cavab verməyən müxtəlif növ şirələr, qazlı su və digər mineralların əksəriyyəti Bakıda və ətraf kəndlərdəki gizli sexlərdə hazırlanır. Ən təhlükəlisi isə odur ki, saxta yolla istehsal edilən sərinləşdirici içkilərin demək olar ki, hamısı zibilliklərdən yığılmış şüşələrdə qablaşdırılır. Zibillikdən şüşə yığanlara günümüzdə də biz hər addımda rast gəlirik.

Limonad alarkən bir məqama da diqqət yetirmək lazımdır. Bəzən şüşələrin üzərindəki etiketdə məhsulun saxlanma müddətinin 30 gün olduğu göstərilir. Əslində isə bütün növ düşes limonadlarının saxlanma müddəti 20 gündən artıq ola bilməz.

Problem həm də ondadır ki, dövlət qurumları satışda olan, ev şəraitində hazırlanmış meyvə və giləmeyvə şirələrinin mənşəyini araşdıra bilmir. Ona görə də insanlara pivə şüşələrində qablaşdırılmış pivə, tərxun, düşes, qızılgül limonadlarının almaları məsləhət görülmür. Bu içkilər hazırlanarkən sanitar gigiyenik normalara riayət olunmaya bilər. Bakı şəhərində əhalinin topdan alış-veriş etdiyi, istirahət etdiyi ərazilərdə açıq hava altında içkilərin satışına da yol verilir: sərinləşdirici içki, adından da məlum olduğu kimi, sərin halda içilməlidir. Topdansatış mağazalarının qarşısında günəş şüaları altında qoyulan sərinləşdirici içkilər isə tam yararsız hala düşür. Xüsusən də, tərkibində əlavə qatışıqları olanlar. "Coca Cola" içkisini günəş şüası altında saxlamaq qadağandır, nəticədə suyun tərkibində parçalanma gedir və yararsız olur.

Qabaqdan çimərlik mövsümü də gəlir. Hər il əhalinin istirahət etdiyi yerlərdə, xüsusən də çimərliklərdə bəzən satış qaydaları pozulur və nəticədə insanların həyatı təhlükə ilə üzləşir. Belə içkilər orqanizmdə bağırsaq infeksiyalarının artmasına da səbəb olur. Deməli, dövlət orqanları indidən tədbirlər görməlidilər.

Nuranə Tofiqli

Xalq Cəbhəsi.- 2009.- 16 may.- S.13.