Azərbaycanda erməni terrorunun
xronologiyası
25 avqust 1990-cı il:
daşnakların "Amaras" adlandırdıqları terror
qrupu Şuşanın Göytəpə yaşayış məntəqəsinə
basqın edib. Valideynləri qətlə yetirilən və evləri
yandırılan 5 yaşlı Elçin Allahverdiyev yetim və
evsiz qalıb.
28 avqust 1990-cı il: daşnak
terrorçusu Şəmkir avtovağzalında sərnişin
yığmağa dayanmış avtobusda partlayış
törədib. Nəticədə ağır dərəcədə
yanıq xəsarəti almış Elnarə Məhərrəmova
görmə qabiliyyətini itirib, hər iki gözdən kor
olub;
12-ci yazı
05 sentyabr 1990-cı il: Ağdərə
rayonunun Çıldıran kəndində yuva qurmuş
daşnak terror qrupu qonşu Güneypəyə kəndinə
basqın edib. Nəticədə 13 yaşlı kənd sakini
G.Novruzov ağır bədən xəsarəti alıb;
07 sentyabr 1990-cı il: Gorus rayonunun
Xazanvar kəndində yuva qurmuş daşnak
terrorçuları Laçın rayonunun Hacılar kəndinə
və Qaydulaq örüşünə basqın edərək
156 baş mal-qaranı sürüb aparmışlar;
08 sentyabr 1990-cı il: Laçın
rayonunun Köhnəkənd sovetliyinin mərkəzi malikanəsindən
yük maşınlarında Alcana kəndinə gedən
üç qardaşdan ikisi - Elman və Xanoğlan Süleyman
oğlu Süleymanov qardaşları daşnak
terrorçuları tərəfindən atılan güllə
atəşləri ilə yarı yolda qətlə yetirilirlər.
Üçüncü qardaş Elxan Süleymanov isə
ağır bədən xəsarəti alır;
09 sentyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları Xankəndində Sahib İmanovu əsir
götürməyə çalışmışlar. Məqsədlərinə
nail olmasalar da, onu yaralamışlar. Yaralı özünü
şəhər xəstəxanasına çatdırsa da,
daşnak xislətli erməni həkimləri ona ilk tibbi
yardım göstərməkdən imtina etmişlər;
10 sentyabr 1990-cı il: Martuni rayonunda
yuva salmış daşnak terrorçuları qrup halında
rayon Daxili İşlər Şöbəsinə basqın edərək
şöbənin rəis müavini M.Bəylərovu, əməliyyat
müvəkkili A.Məmmədovu və milis serjantı F.Mirzəyevi
girov götürmüşlər;
10 sentyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları uzun müddət Ağdərə Rayon
Partiya Komitəsinin 2-ci katibi işləyən Arif Əliyevi
girov götürüblər. Onun dişlərini sökür,
12 gün işgəncə altında saxlayırlar. Onu əsir
düşmüş terrorçulara dəyişdirirlər;
11 sentyabr 1990-cı il: Xocavənd
rayonunda məskən salmış daşnak
terrorçuları Əmiralılar kəndinə basqın
edirlər. Odlu silahlardan açdıqları atəşlə
kənd sovetinin sədrinə, onun 14 yaşlı oğlu
Vüqara və iki qadına bədən xəsarəti yetirirlər;
12 sentyabr 1990-cı il:
daşnakların təxribat qrupu Əsgəran rayonu ərazisində
Xocalıya gedən sərnişin avtobusunu daşqalaq edərək
5 nəfər sərnişinə ağır bədən xəsarəti
yetirib;
13 sentyabr 1990-cı il: Əsgəran
şəhərində məskən salmış daşnak
terrorçuları Məhərrəmov soyadlı Azərbaycan
türkünü vəhşicəsinə döymüşlər.
Sonra isə Ağdam-Şuşa sərnişin avtobusuna
basqın edərək bir neçə sərnişinə bədən
xəsarəti yetirmişlər;
14 sentyabr 1990-cı il: Əsgəran
rayon DİŞ-nin daşnak xislətli əməkdaşları
Fərrux və Ağbulaq kəndlərində yuva qurmuş
daşnak terrorçuları ilə birləşərək
Ağdam rayonunun Cinli və Gülablı kəndlərini
aramsız güllə yağışı altında
saxlamışlar;
15 sentyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçusu tərəfindən Xankəndi şəhərində
DQMV-nin radio-televiziya mərkəzi partladılır. İmkan
olmasına baxmayaraq, terrorçunun şəxsiyyəti müəyyən
edilmir;
02 oktyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçularının Kərkicahan kəndində törətdikləri
bomba partlayışı nəticəsində birinci sinif
şagirdi E.Abbasov həlak olur, qardaşı A.Abbasov isə
yaralanır;
03 oktyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları Kəlbəcər rayonunun
Qılınclı kənd sakini Elbrus Rəsulovu Daşkəsən
ərazisində girov götürərək Ermənistana
aparmışlar;
05 oktyabr 1990-cı il: Qafan şəhərində
yuva salmış daşnak terrorçuları Zəngilan şəhər
sakinlərindən üç nəfəri girov
götürmüşlər;
10 oktyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları Gədəbəy rayonunun Rəsullu kəndinə
basqın edərək 89 baş mal-qaranı sürüb
aparmışlar;
13 oktyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları Laçın rayonunun Malbinəsi kəndinə
həmlə edirlər. 80 yaşlı kənd sakini Cəfərov
və onun iki nəvəsi ağır qəlpə yarası
alırlar;
15 oktyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları tərəfindən
"Simferopol-Bakı" sərnişin qatarında
partlayış törədilir. Qatar qəzaya uğrayır,
11 nəfər ağır bədən xəsarəti alır;
21 oktyabr 1990-cı il: Laçın
rayonunun Ağanus kənd sakini Məhərrəmov Təvəkkül
Adil oğlu Qaladərəsi kəndinə
sığınmış daşnak terrorçuları tərəfindən
kəndin kənarında qətlə yetirilir;
14 noyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları Cəbrayıl rayonunun Söyüdlü kənd
sakini Məcid Allahverdiyevi girov götürmüşlər;
15 noyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları Ağdamdan Şuşa istiqamətində
gedən "QAZ-24" markalı maşına həmlə
edirlər. Sürücü R.Məmmədov
bıçaqlanır, sərnişin Q.Cümşüdov vəhşicəsinə
döyülür, maşının ehtiyat hissələri
oğurlanır;
18 noyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları Şuşanın Göytala kəndinə
basqın edirlər. Nəticədə V.Bayramov güllə
yarası alır;
19 noyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları Xankəndində vilayət
prokurorluğunun baş müstəntiqi Siyasət Alıyevi
işlədiyi binanın qabağında tutaraq üstünə
bıçaq çəkmişlər. Müstəntiq bir
neçə bıçaq yarası ilə ağır vəziyyətdə
xəstəxanaya düşür;
20 noyabr 1990-cı il: Sumqayıt
şəhər sakini Şahlar Cəlil oğlu Nəcəfov
Laçın rayonunun Zabux kəndinə tikinti materialı
apararkən daşnak terrorçuları tərəfindən qətlə
yetirilir. Sərnişin Etibar Məmmədov isə ağır
güllə yarası alır;
21 noyabr 1990-cı il: Laçın
rayonunun Seyidlər kənd sakini Elxan Məmmədov Zabux kəndi
yaxınlığında daşnak terrorçuları tərəfindən
qətlə yetirilir;
22 noyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları saat 9 radələrində qəflətən
Kərkicahan qəsəbəsinə basqın edir, qəsəbə
sakini Həsənov Tofiq Bəylər oğlunu qətlə
yetirirlər. Mərhumun meyiti tanınmaz hala salınır;
24 noyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları tərəfindən X.Hüseynovun idarə
etdiyi "QAZ-53" markalı maşın Xankəndi-Xocavənd
yolunda gülləbaran edilir. X.Hüseynov və iki mülki
şəxs qətlə yetirilir;
26 noyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları vilayət prokurorluğunun müstəntiqi
Ö.Əliyevə hücum edərək ona ağır
bıçaq yaraları vururlar;
29 noyabr 1990-cı il:
Xocalı təyyarə limanına növbə çəkməyə
gedən milis işçilərini aparan avtobus daşnak
terrorçularının basqınına məruz qalır. Bir
milis işçisi həlak olur, 16 nəfər əməkdaş
isə güllə yarası alır;
30 noyabr 1990-cı il: Çaykəndinə
sığınmış daşnak terrorçuları tərəfindən
Xanlar rayon sakinləri Məmmədəli Əhmədov, Sənan
Ağayarov, Raqub Rzayev, Şərif Məmmədov, Sərhəddin
Əliyev, Rafiq Məmmədov qətlə yetirilirlər;
30 noyabr 1990-cı il: Xanlar rayonunun
Martunaşen erməni kəndinə sülh
danışığına gedən ictimaiyyət nümayəndələri
kəndə sığınmış daşnak
terrorçuları tərəfindən atəşlə
qarşılanır. Səkkiz nəfərlik elçinin
dördü qətlə yetirilir, iki nəfəri yaralanır,
iki nəfəri isə girov götürülür. Girov
götürülənlərdən biri sonradan işgəncə
ilə qətlə yetirilir;
30 noyabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları milis işçilərini Şuşaya
aparan avtobusa Ağa körpüsündə basqın edirlər.
Milis serjantları R.Yusifov, A.Xıdırov və İ.Yaqubov
güllə yarası alırlar;
02 dekabr 1990-cı il: Xanlar rayonunun
Çaykəndi və Kamo kəndlərində məskən
salmış daşnak terrorçuları ətraf kəndlərə
basqınlar edərək 11 Azərbaycan türkünü qətlə
yetirirlər;
03 dekabr 1990-cı il: daşnak terror
qrupu Cəbrayıl rayonunun Yuxarı Məzrə kəndinə
basqın edir, əliyalın, dinc kənd sakinlərindən
Quliyev Aydın Poladxan oğlu, Rəhimov Mətləb Əvəz
oğlu qətlə yetirilir, iki nəfər isə güllə
yarası alır;
04 dekabr 1990-cı il: Əsgəranda
məskunlaşmış daşnak terrorçuları 20
maşından ibarət karvana basqın edirlər. 12
sürücüyə ağır bədən xəsarəti
yetirirlər;
05 dekabr 1990-cı il: Xankəndində
idarə və müəssisələrin Azərbaycan dilində
yazılmış bütün ünvan lövhələri
daşnak terrorçuları tərəfindən
qoparılıb atılır, 92-41 AQA markalı
maşının sürücüsü döyülür,
maşın isə qaçırılır;
06 dekabr 1990-cı il: daşnak
terrorçuları Tərtər rayonunun Sarov kəndinin
fermasına həmlə edirlər. Çoban Q.Bayramov
ağır güllə yarası alır;
12 dekabr 1990-cı il:
Ağdam-Şuşa marşrutu ilə hərəkət edən
avtobus Xankəndi ərazisində daşnak
terrorçularının həmləsinə məruz
qalır. 1964-cü il təvəllüdlü sərnişin
A.Mehrəliyev ağır güllə yarası alır;
14 dekabr 1990-cı il: Tərtər
rayonunun Umudlu kəndinə tikinti materialı aparan 6
maşın karvanı daşnak terrorçularının təcavüzünə
məruz qalır. Sürücü A.Məmmədov həlak
olur, mühafizəçi D.Şakirov və sürücü
S.Əmirov yaralanmışlar;
15 dekabr 1990-cı il: Şuşa rayonunun
Cəmilli kənd sakinlərinin oturduğu "ZİL-130"
markalı yük maşını Kosalar kəndinə gedərkən
"İstisu" adlanan ərazidə daşnak
terrorçuları - "Napaleon" ləqəbli Ayriyan
Arkadi Abramoviç və Babayan Samvel Andronikoviçin qrupu tərəfindən
atəşə tutulur. Üç nəfər - milis baş
leytenantı M.Cəbrayılov, mühafizə şöbəsinin
əməkdaşı A.Əliyev, kənd sakini A.Cavadov həlak
olur, beş nəfər ağır güllə yarası
alır. Hər iki terrorçu cinayət məsuliyyətinə
cəlb olunur, 19 iyun 1992-ci il tarixli məhkəmə qərarı
ilə onlar ölüm cəzasına məhkum edilirlər. Ancaq
bir ay sonra onlar əsir və girovlarla dəyişdirilir.
S.Babayan 1993-1999-cu illərdə qondarma DQ Respublikasının
müdafiə naziri olur;
15 dekabr 1990-cı il: Şuşadan
Ağdam istiqamətində hərəkət edən 9 avtobus və
bir yük maşını daşnak terrorçularının
hücumuna məruz qalır, 12 nəfər müxtəlif dərəcəli
xəsarət alır.
(Ardı var)
Elçin Qaliboğlu
Xalq Cəbhəsi.- 2009.- 27 oktyabr.-
S.11.