Qədim tarixə malik müasir Misir

Bu ölkə öz keçmişi ilə fəxr edə bilər...

Misirin Azərbaycandakı səfirliyinin və Azərbaycan Mətbuat Şurasının təşkilatçılığı ilə ölkəmizin bir qrup media təmsilçisinin ("Xalq Cəbhəsi", "Azərbaycan", "Respublika", "Xalq Qəzeti", "Mövqe", "İki sahil", "Həftə içi", "Üç nöqtə", "525-ci qəzet", "Paritet", "Paralel" qəzetləri, "ARA", "Trend" və "Turan" informasiya agentlikləri) oktyabrın 11-dən 24-dək Misirə maraqlı səfəri oldu. Səfər proqramını Misirin MDB ölkələriylə Əməkdaşlıq Fondu maliyyələşdirdi. Bu fond keçmiş Sovetlər İttifaqı dağıldıqdan sonra - 1992-ci ildə dövlət tərəfindən yaradılıb. Fondun rəhbəri Misirin xarici işlər naziri, icraçı katibi isə xarici işlər nazirinin müavini Səməh Sutuhidir. Məqsəd MDB ölkələri ilə mədəni-texniki əməkdaşlığı genişləndirməkdir.

1500-ə yaxın azərbaycanlı Misir fondundan yararlanıb

Əvvəl fond 12 MDB ölkəsiylə əməkdaşlıq edib. Sonradan başqa ölkələrin də bu siyahıya əlavə olunması nəticəsində indi bu say 19-dur. Təşkilatın ilk büdcəsi 17 milyon Misir funtu olub. Qrumun icraçı katibi Səməh Sutuhinin sözlərinə görə, fondun xətti ilə indiyədək müxtəlif sahələri əhatə edən 10 min kurs təşkil olunub, 20 min nəfər kurs keçib. Azərbaycandan olan nümayəndələr üçün ayrı-ayrı vaxtlarda 195 kurs təşkil olunub, 1500-ə yaxın azərbaycanlı həmin kurslara qatılıb. Onlar müxtəlif sahələrin - polis sistemi, kənd təsərrüfatı (fermerlər), bank sahəsi, mətbuat və s. mütəxəssisləri kimi Misirin oxşar sektorlarının təcrübəsini öyrəniblər. Bu yerdə çoxlarında belə bir sual yarana bilər ki, Misir dövlətinin həmin kurslara bu qədər pul xərcləməsində və səfərlərin təşkilində hansı marağı, məqsədi ola bilər? Etiraf edək ki, bu məsələ bizim də diqqətimizi çəkdi. Lakin bu ölkədə olduğumuz iki həftə ərzində bu qənaətə gəldik ki, Misir dövlətinin əsas məqsədi onunla maraqlananlara özünü daha yaxından tanıtmaq, qədim tarixə malik bu sirli diyarın müasir simasını dünyaya təqdim etməkdir. Bu məqsədlə ayrı-ayrı ölkələrdən hər hansı bir sahəni (məsələn, bank işçiləri) təmsil edən 16-18 nəfərlik nümayəndə heyəti ölkəyə dəvət olunur və onlar üçün kurslar təşkil edilir. Həm Misirin müvafiq sahədəki təcrübəsi, mövcud vəziyyət öyrənilir, həm də əməkdaşlıq əlaqələri genişləndirilir.

Bu dəfə Azərbaycanı 17 mətbuat orqanını təmsil edən jurnalist qrupu təmsil edirdi. Bakı-İstambul-Qəhirə marşurutu ilə uçan media təmsilçilərimizi elə Qahirə aeroportundan başlayaraq hörmətlə qarşıladılar. Hətta son vaxtlar bütün dünyanı qorxuya salan donuz qripi ilə bağlı yoxlamalardan və peyvəndlərdən də yan keçə bildik. Misir Xarici İşlər Nazirliyinin protokol idarəsinin işçisi bizi otelə yerləşdikdikdən sonra insan sivilizasiyanın ilk yaşayış məskənlərindən olan Misirin müasir həyatı, tarixi və zəngin mədəniyyəti ilə tanışlıq başlandı. Jurnalist həmkarlarım kimi yalnız kitablardan və filmlərdən tanıdığım Misiri görmək arzularım reallaşdı.

Jurnalistika fakültəsində tələbələrin 90%-i qızlardır

Səfərin proqramı çox geniş idi. İki həftəlik dərs günləri ərzində bütün dünyada məşhur olan Misirin Qahirə universitetində kurslarda iştirak etdik, ali məktəbin professorlarının mühazirələrini dinlədik. Treninq Mərkəzinin rəhbəri universitetin "İnformasiya və jurnalistika" fakültəsinin professoru xanım Samiyə Əhməd idi. Ümumiyyətlə mühazirələri aparan professorlar məhz həmin fakültəni təmsil edirdilər. "İnformasiya və jurnalistika" fakültəsinin dekanı Leyla Əbdülməcid bizimlə görüşündə bildirdi ki, Qahirə universitetinin 101 yaşı var. Adı çəkilən fakültə 1970-ci ildə yaradılıb. Hazırda fakültənin 3 minə yaxın tələbəsi var ki, onların da 90%-ni qızlar təşkil edir. "İnformasiya və jurnalistika" fakültəsinin müəllim kontingenti zəngindir, burada 130 professor təmsil olunur. Fakültədə ingilis dilində də kadrlar yetişdirilir. Ötən ildən burada elektron media ixtisası da yaradılıb. Habelə fakültədə televiziya, radio, çap mediası, ictimaiyyətlə əlaqələr üzrə də ayrıca mütəxəssislər yetişdirilir. Dünyanın bir çox ali məktəbləri ilə əlaqələr qurulub, o cümlədən Sarbon (Fransa) universiteti ilə əməkdaşlıq edilir. Ancaq tələbələr çox az məbləğdə - vur-tut 15 funt (təxminən 3 ABŞ dolları) təqaüd alırlar.

Gənclər müasirliyə meyillidir

Diqqətimizi daha çox çəkən isə Qahirə universitetində hazırda 500 minə yaxın tələbənin təhsil alması oldu. Universitet böyük bir şəhərciyi əhatə edir. Bəlkə də Azərbaycının bütün ali məktəblərini bir yerə yığsan, yenə ondan kiçik olar. Maraqlıdır ki, Qahirə universitetinin tələbələrinin yarıdan çoxunu qızlar təşkil edir. Əksər qızlar müasir və çox sadə geyimlər geyinir. Cins şalvarlar burada da dəbdədir. Müsəlman qızların başı bağlıdır. Ancaq baş örtükləri qara deyil, müxtəlif rənglərdədir. 200-300 tələbənin içində qara çadra (niqab) geyinmiş tələbəyə də rast gəlmək mümkündür. Lakin universitetin rəhbərliyi belə geyimə qarşı sərt mübarizə aparır. Onlar İslam dinində qadının tamamilə qara geyimlə bütün bədənini örtməsinə dair qaydanın olmamasına əsaslanırlar. Ancaq universitetin professorlarından biri etiraf etdi ki, son vaxtlar onlarda da qara çarşablıların sayı artır və bu səbəbdən həmin geyimə qadağa qoyulub. Xristan ərəb tələbələr isə sərbəst geyimlərə üstünlük verirlər, lap Bakıdakı kimi. Bir sözlə, universitetdə geyim baxımından azadlıqdır, qara çarşabdan başqa hər kəs ürəyi istədiyi kimi geyinib-keçinə bilər. Universitetin müəllim-professor heyəti isə Avropa stilində geyinirlər: hamısı kostyumdadır. Xanımlar haqqında da eyni fikirləri söyləmək olar.

Müasir Misir gəncliyi Türkiyəyə, Avropaya, müasirliyə meyillidir. Gənclər burada Türkiyə seriallarına daha çox baxır və oradakı qəhrəmanlara bənzəmək istəyirlər. Qahirədə gündüz çox isti olduğundan həyat sanki axşamdan başlayır. Gənclər Nil çayının sahilində günlərini şən keçirməyə çalışırlar. Bu ölkədə qadınlar ağır işlərdə işləmirlər.

Qızlar xarici vətəndaşa ərə gedəndə onların uşaqları həm də Misir vətəndaşı sayılırlar.

Misir qadınlarının həyatı

Misir qanunlarında qadının bütün hüquqları tanınır. Təbii ki, bu ölkədə də bir çox hallarda qanunlarla reallıqlar bir-birini tamamlamır. Misir qadınının əsas problemi köhnə adət-ənənələr və kasıbçılıqdır. Valideynlər qız uşaqlarının təhsil almasına o qədər diqqət yitirmirlər. Ailədə uşaq çox olanda seçim qarşısında qalan valideyn vəsaiti oğlanın təhsilinə yönəldir. Qızın təhsilinə isə pul xərcləmirlər ki, guya bu səmərəsizdir, yəni qız ərə gedəcək, onu oxutmağın ata-anaya bir xeyri olmayacaq. Bunlarla yanaşı, bu ölkədə geniş yayılmış kasıbçılıq və savadsızlıq qadına öz hüquqlarını tam müdafiə etməyə imkan vermir. Təsəvvür edin ki, 80 milyona yaxın əhalisi olan Misirdə insanların yarıdan çoxu savadsızdır. Hətta bəzi professorlar bu rəqəmin 60-70% olduğunu deyirlər. Bu isə olduqca böyük rəqəmdir. Ölkə qanunlarına görə, ibtidai təhsil məcburidir. Lakin buna əməl edən yoxdur. Çoxuşaqlı ailələrdə valideynlər uşaqlardan işçi qüvvəsi kimi istifdə edir. Polis məsələni yerində araşdırmağa çalışanda isə bir şeyə nail ola bilmir. Çünki valideynlər uşaqlarını belə yoxlamalar zamanı özlərini necə aparmaları barədə əvvəlcədən təlimatlandırırlar.

Misirdə ilk qadın jurnalı olan "Qız" 1892-ci ildə çıxıb. Təsisçisi qadın imiş və o, ərə gedəndən sonra evdə oturmalı olub. Beləliklə də jurnal fəaliyyətini dayandırıb. 1939-cu ildən qızların Qahirə Universitetinin jurnalistika fakültəsində təhsil almasına imkan yaradılıb. Yerli jurnalistər ittifaqının üzvlərinin 32%-i qadınlardır. Müasir Misir qadınları arasında özəl mətbuat orqanlarında baş redaktor vəzifəsində işləyənlər də var. Ancaq hələlik dövlət qəzetlərində belə imkan yoxdur.

Misirdə çoxarvadlılıq problemi yoxdur

Biz ərəb ölkələri haqqında danışarkən ilk olaraq gözümüzün önünə gələn çoxarvadlılıqdır. Lakin Misirdə çoxarvadlılıq problemi yoxdur. Çünki əhali varlı olmadığından kişinin çox arvad almaq imkanı da yoxdur. Böyük əksəriyyətin bir arvadı var. Kişilər dörd arvad ala bilər. Yeni qanunlara görə, kişi ikinci arvadı alanda bu işi rəsmiləşdirən şəxs - məmur bu barədə kişinin birinci arvadına rəsmi bildiriş göndərir. Ancaq birinci arvadın buna etiraz etmək hüququ yoxdur. Bununla belə, əgər birinci arvad kişinin onu dolandırmadığını, ailəsinə maddi cəhətdən yaxşı baxmadığını sübut edə bilsə, boşanmaq hüququ var. Habelə uşağı olmayan qadın da ərindən məhkəmə yolu ilə boşana bilər. Əksər hallarda boşanma halına rast gəlinmir. Çünki ciddi işsizlik problemi olan Misirdə təhsili olmayan savadsız qadının normal iş tapması çətin məsələdir. Boşanma halında uşaqlar - qızlar ərə gedənədək, oğlanlar 16 yaşınadək ananın himayəsində qalır. Ana olmadıqda uşaqlar nənəyə (ananın anasına) verilir. Nənə bundan imtina etdikdə uşaqlar məcburən atanın himayəsinə qaytarılır, hətta onun başqa arvadı və uşaqları olsa belə. Ancaq ailələrdə orta hesabla 6-7 uşaq olur. Qızlar və oğlanlar yalnız 18 yaşına çatdıqdan sonra ailə qura bilər. Qanunlar bundan aşağı yaşda ailə qurulmasını qadağan edir. Lakin buna baxmayaraq 16-17 yaşlarında ailə qurulması halları bu ölkədə də var. Bunu valideynlərin himayəsi ilə gizli şəkildə həyata keçirirlər. Bəzən hətta müxtəlif vasitələrlə yaş həddini artırırlar.

(Ardı var)

Mahir Həmzəoğlu,

Bakı-Qahirə-Bakı

Xalq Cəbhəsi.- 2009.- 28 oktyabr.- S.11.