Bəşir Səfəroğlu —
85
O, insanlara sevinc bəxş etməyi hər şeydən
üstün tuturdu
“Ulduz” kinokomediyası ekranlara çıxarandan sonra
filmin qəhrəmanı Gülümsərovun sözləri
dillər əzbəri olmuşdu: “ Möhsün yaz”, “Yox, bunu
yazma”, “Yazarsan ki, elmi işə sərf olundu” və s. Bu “elm fədaisi”
böyük aktyor Bəşir Səfəroğlu tərəfindən
elə məharətlə ifa olunmuşdu ki, hər hansı
bir aktyorun Gülümsərovu bu səviyyədə
yaradacağına inanmaq çox çətin idi.
Bəşir Səfəroğlunu
xatırlarkən yaddaşımda Gülümsərov
obrazının canlanması təsadüfi deyildir. 1964-cü
ildə istehsal olunan bu filmə aktyorun dəvət olunması
onun teatrda artıq məşhur bir sənət adamı kimi
tanınması ilə bağlı idi. Digər tərəfdən,
teatrda böyük uğurla səhnəyə qoyulan bu musiqili
komediyada o, həm Qədirin, həm də Gülümsərovun
çox maraqlı obrazlarnı yaratmışdı. Filmin
quruluşçu rejissoru Ağarza Quliyev də yəqin ki, onu
tamaşada görüb, seçmişdi. Gülümsərov
bu istedadlı aktyorun özünün də sevdiyi və
böyük məhəbbətlə yaratdığı ekran qəhrəmanlarından
idi. Amma buna qədər Bəşir müəllim çox
ağır bir ömür yolu keçmişdi.
Bu yol böyük
istedadlar yetirmiş Bakı şəhərindən
başlamışdı. Burada, 1925-ci ilin Novruz ərəfəsində
dünyaya göz açmışdı. Cəmi yeddi il oxuya
bildi. Ailə vəziyyəti ilə bağlı məktəbdən
çıxmağa məcbur olan Bəşir 14 yaşında
ikən sürücülər klubunun dram dərnəyinə
üz tutub. İstedadlı uşaq idi. Teatra da hədsiz həvəs
göstərirdi. Ona görə də burada ona kiçik rollar
verir, bir növ sınaqdan çıxarırdılar. Bir az
keçməmiş o, Əli Bayramov adına klubun nəzdində
fəaliyyət göstərən dram dərnəyinə getməyə
başlayır.
Gənc Bəşir
özünə yol axtarırdı. Yaşamaq
üçün, gələcək üçün
özünü oda, közə atırdı. Bu dərnəkdə
ilk dəfə Hüseynbala Zeynalov ona “Sevil” tamaşasında
Gündüz rolunu həvalə edir. Tamaşadakı bu
kiçik rol onun həvəsini daha da
artırmışdı. Ona görə də yaxşı
rollar almaq məqsədilə Dənizçilərin Mədəniyyət
Evinə üz tutur və burada “Ölülər”
tamaşasında oynayır. Bu tamaşa onun gələcək
taleyinə böyük təsir göstərir. Belə ki, onun
bu tamaşadakı işini görən Musiqili Komediya Teatrının
rejissoru Niyaz Sərifov Bəşiri bu teatrda işləmyə
dəvət edir.
Artıq Musiqili Komediya
Teatrı aktyorlarının siyahısında 17 yaşlı Bəşir
Səfəroğlunun da adı var idi.
Sonra isə Bəşirin
ömrünün çətin və məşəqqətli
müharibə illəri başladı. İki il cəbhədə
döyüşən aktyor yaralanıb Vətənə
döndü. Amma o, aktyor işləyə bilməzdi. Çünki
dili tutulmuş, qulağı eşitmirdi.
Amma qayğıkeş
insanlar onu tənha qoymayıb, dərdinə şərik
çıxdılar. Niyaz Sərifov hər gün teatrın
qarşısına gəlib, həsrətlə bu binaya boylanan
Bəşiri yenidən çəkib teatra gətirdi. Beləliklə,
o, əvvəl tamaşaçı qismində teatra gəlir,
sonra isə kütləvi səhnələrdə oynamağa
başlayır.
Həyatda möcüzələr də olur. Elə Bəşirin taleyi də bu möcüzələrdən idi. Günlərin birində yuxuda səhnəyə yararsızlığını görür və bərk həyəcanlanır. Qışqırıb yerindən qalxır. Bununla da həm dili açılır, həm də eşitməyə başlayır. O gün Bəşirin həyatında ən yaddaqalan bir tarix olur.
Çox maraqlıdır ki, Rauf Kazımovski 1969-cu ildə çəkdiyi “Bəşir Səfəroğlu” sənədli filmində aktyorun həyatının bu məqamına toxunmayıb. Amma film bu böyük aktyorun yaradıcılığı haqqında çox geniş məlumatları əks etdirib. Bu avtobioqrafik filmin hər kadrında sənətkarın böyüklüyünü təsdiq edən unikal faktlar var. “Ekran” Yaradıcılıq Birliyində istehsal olunan bu film Bəşir Səfəroğlu haqqında xatirələri də əks etdirir.
Bəşir Səfəroğlu bundan sonra teatra daha möhkəm bağlanır. “Gözün aydın”da Salyanski, “Toy kimindir”də Uzun, “Rəisin arvadı”nda Balaəmi, “O olmasın, bu olsun”da Məşədi İbad rolları onun yaratdığı unudulmaz səhnə qəhrəmanları idi. Ümumiyyətlə, onun yaradıcılığındakı zəngin mimika, incə yumor, mənalı gülüş doğuran hərəkətlər aktyoru sevindirən xüsusiyyətlər idi.
Aktyorun yaratdığı onlarla bənzərsiz rollar teatr tariximizdə öz ifaçısına əsl şöhrət qazandırdı. “Beş manatlıq gəlin” (Möhsün), “Keto və Kote” (Qaradavoy və Çiko), “O olmasın, bu olsun” (Qoçu Əsgər və Məşədi İbad), “Ulduz” (Qədir və Gülümsərov), “Gözün aydın” (Sənyanski və Qəhrəman) və başqa tamaşalarda bir-birindən gözəl rollar yaradan aktyorun pərəstişkarları getdikcə artmağa başlamışdı. Onun iştirakı ilə göstərilən tamaşalara bilet tapmaq müşkül məsələyə çevrilmişdi.
Bəşir Səfəroğlu ötən əsrin 50-60-cı illərində Musiqili Komediya Teatrının aparıcı aktyorlarından birinə çevrilmişdi. Onun xalq artistləri Nəsibə Zeynalova və Lütfəli Abdullayev ilə tərəf müqabilliyi o qədər canlı və maraqlı alınırdı ki, tamaşaçı alqışları dayanmaq bilmirdi. “Aya səyahət” komediyasında oynadığı Hacı Kərimin sözləri bu gün də tamaşaçıların sevimli ifadəsi kimi yapddaşlarda yaşayır.
Onu kinoya da dəvət
edirdilər. 1965-ci ildə “Tacikfilm”in “Mosfilm”lə birgə
çəkdiyi “Xoca Nəsrəddinin 12-ci qəbri” filmində
ona baş rolu – Xoca Nəsrəddini həvalə etmişdilər.
Rejissor Klementi Mints Bakıda onun tamaşalarına baxandan sonra bu
qərarı vermişdi. Film bütün SSRİ-də
böyük maraqla qarşılanmışdı.
Onun kino qəhrəmanları
arasında “Əhməd haradadır?”, “Qəribə əhvalat”,
“Aygün”, “Yun şal” filmlərində yaratdığı
epizodik rolları qeyd etmək olar. Amma “Ulduz” filmindəki
Gülümsərov “Azərbaycanfilm”də yaratdığı
ən gözəl rollardan idi.
Bəşir Səfəroğlu
futbolu çox sevirdi. 1968-ci ildə o stadionda
tamaşaçılar qarşısında ilk dəfə topu
oyuna daxil etdi. Tamaşaçıların alqışları
altında baş verən bu hadisənin canlı kadrları “Bəşir
Səfəroğlu” filminə daxil edilmişdir.
Bəşir Səfəroğlu
1964-cü ildə əməkdar artist, 1968-ci ildə isə
xalq artisti fəxri adlarına layiq
görülmüşdü. 1969-cu il martın 23-də
dünyasını dəyişən bu böyük aktyorun məzarı
Fəxri Xiyabandadır.
Bu gün aktyorun sənət
yolunu onun qızı Afaq xanım ləyaqətlə davam
etdirir. Sənəti ilə ürəkləri fəth edən
xalq artisti Bəşir Səfəroğlunun xatirəsi
heç vaxt unudulmayacaq.
M.MÜKƏRRƏMOĞLU
Xalq qəzeti.- 2010.- 4 aprel.- S. 7.