Zirvələr

DÜNYA NƏDƏN TƏRS DOLANMIR?

(əvvəli ötən sayımızda)

Hacıbaba ustad heç vaxt varlı-hallı olmayıb.

Daim toylara gedib, evinə qazanc gəlib, amma elə qazandığı süfrəsində olub.

Lakin o, mənəviyyatca zəngin idi və bu zənginlikdən hədiyyələr verməyi xoşlayırdı.

Ən əziz ərməğanı da şeir olurdu.

Sevdiyi, xətrini əziz tutduğu, sənətinə ehtiram bəslədiyi insanlar şeirlər həsr edirdi.

Bir bölük ithaf şeirləri var, hamısını sidq-ürəkdən yazıb.

Hansınısa yazdığı şəxsə bağışlayıb, hansınısa təqdim etməyə macal tapmayıb, elə özündə qalıb.

Ya bəlkə, özündə saxladığı ithaf şeirlərini heç vəsf etdiyi şəxslərə çatdırmaq istəyi də yoxmuş, sadəcə, ürəyini boşaltmaqçün yazırmış?!

Tam səmimi Adam idi – hansısa şeir həsr etdiyi şəxsə ürəyində istək azalanda, qəlb bağladığı o kəs könlünü qıranda həmin ithafdan çəkindiyi, şeirin təyinatını dəyişdiyi də olub.

Lakin onun ən sabit və axıracan dərin hörmət bəslədiyi, yaradıcılığını izlədiyi və şeir həsr etdiyi bir ünvan da vardı – Bəxtiyar Vahabzadə.

Hacıbaba müəllim Nəbi Xəzriyə, Cabir Novruza qarşı bir az soyuq idi. Deyəsən, onlar haçansa qəlbinə dəymişdilər, şeirlərinin o dövrdə yeganə əsas ədəbi dərgi olan “Azərbaycan”da dərc edilməsi üçün umduğu dəstəyi əsirgəmişdilər. Hacıbaba ustad, hətta, onların təxəllüslərini də dəyişərək deyirdi...

Cabir Novruz da, Nəbi Xəzri də görkəmli sənətkarlar idilər, ola bilsin, onların Hacıbaba müxəmməs və şeirlərinə, qəzəllərinə münasibəti ədəbi prinsiplərlə, sırf zövqlə bağlı bir yanaşma idi.

Lakin şeirə münasibətdə Hacıbaba Hüseynovun da öz dəyərləndirmələri, güzəştsiz meyarları vardı.

Hecaya da biganə deyildi – qoşmaları, təmsilləri, digər şeirləri də var hecada.

Lakin əruzu daha üstün tuturdu.

“Əruzu sevməyən muğamatı qəlbən istəyə bilməz”, – deyirdi.

“Yazıçılar İttifaqının 500 üzvü var, çoxusu yumruqla qafiyə düzəldəndir. Gül kimi şeirlər yazıram, məni yandıran odur ki, sözü qara qəpiyə dəyməyənlər meydan sulayır, bu şeirlər qalıb qıraqda”, – deyirdi.

***

Bu, Hacıbaba ustadın Bəxtiyara həsr etdiyi şeirdən parçadır.

Bu şeir həm də Hacıbaba müəllimin minnətdarlığı idi.

O, muğamla bağlı heç bir mühüm hadisəyə, yaxşı-yaman münasibətə biganə qalmırdı.

Bəxtiyar Vahabzadənin geniş əks-səda doğuran “Muğam” poeması işıq üzü görüncə Hacıbaba ustad bu əsəri hər sətrini gözünə təpə-təpə oxumuşdu.

“Muğam” poemasının şeiriyyəti və fəlsəfəsi, əsərdə muğama şairin verdiyi yüksək qiymət, muğamı duymaq və sevmək üçün bu poema ilə açdığı körpülər Hacıbaba müəllimi riqqətə gətirmişdi və bu misraları yazdırmışdı:

Ucaldı bəxti bu gün ərşə Bəxtiyarımızın,

Sevimli şairidir indi ruzigarımızın.

Nəva-yi şuriş ilə səhn-i bağə səs salacaq,

Sədalı bülbülüdür çünki laləzarımızın.

Məqamı tərif edib, artırıb şərafətini,

Hüdudi yoxdu dəxi, bil ki, iftixarımızın.

Şeirlə söylədiyi fikr-i bikrə (namuslu, təmiz fikrə - R.H.) eşq olsun,

Həqiqi aşiqidir yar-i gülüzarımızın.

Səda-yi musiqini dahiyanə vəsf eləmiş,

Dilində nəğməsidir əhl-i musiqarımızın.

Təbiət ömrün onun heç zaman xəzan eləməz,

Ətirli qönçəsidir fəsl-i növbaharımızın.

Büsat-i şeirdə, gər, Hacı ixtiyar eləsə,

Əlindən öpməlidir çünki tacidarımızın.

Bu isə Bəxtiyar Vahabzadənin 1977-nin ilk yanvar günlərində Hacıbaba ustada yolladığı təşəkkür məktubu: “Əzizim Hacıbaba! Çalışaram şeirdə mənə verdiyin qiyməti əməllərimlə doğruldam. Arzu edirəm sənətin gün-gündən çiçəklənsin, qanmayanlar da başa düşsün!”

Hacıbabanın dərdi qanmayıb dananlar deyildi.

Qanmayanlar gec-tez başa düşür.

Hacıbabanı ağrıdan qanıb dananlardı və belələri arif adam üçün həmişə həm təhlükə, həm sarsıntı mənbəyi olur.

***

1990-cı ildə ustad haqda “Ocaq başı” filmini çəkərkən bir gün onun iki istəkli yetirməsini – Alim Qasımovla Səxavət Məmmədovu arayaraq çəkiliş qrupu ilə Hacı müəllimgilə getdik (yeri gəlmişkən, ustad hər iki yetirməsinə şeir ithaf edib. Hacıbaba müəllimin tələbələri çox olub. O nə hər muğam oxuyanı, nə hər tələbəsini axıracan bəyənər və tərif edərdi. Amma Alimi, Səxavəti və Aqil Məlikovu bütün yetirmələrindən seçib ayırırdı:

Cavanlar içrə bu gün tək deyil məqamı bilən,

Birisi Alim adında, biri Səxavətimiz.

Məqam-i eyşdə bunlardı şahə naz eləyən,

Deyillər: “Davuda bənzər bizim məlahətimiz”.

Bu ithaf qəzəlində bir beyt də var ki, mətləb uzansa belə, onu vurğulamadan, həmin beytdəki ustad arxayınlığını, sənətkar şəstini diqqətə çatdırmadan ötüb keçməyi rəva bilmirəm.

Abşeronun bir sıra toylarında çox vaxt gedişat elə gətirirdi ki, eyni yığnaqda Hacıbaba müəllim tələbələri ilə oxuyası olurdu.

Onun Alim və Səxavətlə eyni məclisdə üzləşdiyi də az olmamışdı.

Bu məqamlarda Hacı ummurdu ki, cavan, səsli tələbələri – ona ata kimi ehtiram bəsləyən yetirmələri nədəsə güzəşt etsinlər.

Bu, sənət yarışması idi.

Və Hacıbaba tələbələrini belə öyrətmişdi ki, bu əsnada heç vaxt, qarşındakı lap qardaşınsa belə, aman olmamalıdır.

Hər dəfə də Hacıbaba müəllim belə yarışmalarda yox yerdən elə heyrətli məharətlər doğurmağı bacarırdı ki, məclis əhli də mat qalırdı, onunla yarışa girən sənətçilər də.

Diqqət yönəltmək istədiyim elə bu şeirdəki həmin cəhətdir.

Hacı tələbələrini öydüyü qəzəlin son beytində, hər halda, dəryada duran qocaman dağa bənzədiyini və onlarla mübarizədə qalib gəlmək əzmini də ifadə edir:

Qürur ilən oturub, Hacı, saqi məclisdə

Ayağa dursa əgər ondadır qiyamətimiz).

Tələbələrindən Aqili həm üslubca özünə daha yaxın sayırdı, həm də onun başqa şagirdlərinə nisbətən şeirə vaqifliyi və aludəliyinin daha qabarıq olduğunu hiss edirdi. Muğamda onu özünə varis hesab edirdi, şeirində bunu açıqca söyləyirdi və heyrətli bir uzaqgörənliklə ona tövsiyə edirdi ki, tar-kamandan aralı düşməsin.

İş ondadır ki, Aqil xanəndəlik yox, dərvişlik etməyə başladı, muğam və şeir bilgisini, oxu məharətini illərcə bu səmtə yönəltdi.

Ruhani musiqimiz belə bir peşəkarı öz sırasında varlığı ilə qazandı.

Muğamatımız itirdi.

Hər halda, Aqil, nəhayət ki, ustadın ona həsr etdiyi və həmişə əlyazmasını cibində gəzdirdiyi o qəzəldəki məsləhətə əməl etdi, qayıtdı tar-kamana.

Amma, məncə, bu, çox gec baş verdi.

Azı 20 il itirildi.

Xanəndə kimi parlamaq fürsəti qaçırıldı.

Hacıbaba ustadın bu şeirdə Aqilə yönələn öyüdləri, əslində, hər cavan sənətkara nəsihətdir:

Adın Aqil, özün aqil, eşit aqildən, ey Aqil,

Çalış hər bir zaman ol sən Füzuli şeirinə qail.

Əgər gəncinəsindən ol şəhin bir zərrə kəsb etsən,

Olursan aləm-i şeir içrə çox əsrarə sən nail.

Mənim səndən ricam oldur, məqamat elmini öyrən,

Gələn nəslin şux övladı, derəm kim, olmasın zail.

Mən ölsəm, musiqi əhli məqamı səndən istərlər,

Odur kim, ciddi cəhd eylə, bu eşqə olginən mail.

Tarın tut damənin, qoyma kaman səndən kənar olsun,

Nolur kim, bəzi xanəndə olub bu zövqdən qafil.

***

Hacıbaba Hüseynov ruhca nəcib insan idi, qədirbiləndi. Ona edilən yaxşılığı heç vaxt unutmurdu, əvəzini çıxmaq üçün nəsə etmək imkanı olmayanda, ən azı, bu yaxşılıq sahibi haqqında tərifli sözləriylə onun adını şərəfləndirirdi.

(1984-cü ilin 26 dekabrında ustadı o vaxt çalışdığım Şərqşünaslıq İnstitutuna görüşə dəvət etmişdim. Mənim haqqımda bir neçə tərifli söz söyləyəndən sonra lətifə danışdı ki, bir ləzgi xeyirxahı olan insanın adını çəkərək “Onu öldürmək istəyirəm” deyir. Təəccüblənirlər ki, niyə?

Fikirli-fikirli dillənir: “Vallah, mənə o qədər yaxşılıq eləyib ki, bunun əvəzini heç cür çıxa bilməyəcəm. Ona görə də çarə buna qalıb ki, öldürüm, canım qurtarsın”.

Və Hacıbaba müəllim əlavə elədi ki, lətifəsi Rafaeldən uzaq olsun, o da mənim zəhmətimi o qədər çəkir ki, bilmirəm neyləyim...

Beləcə, zarafatıyla məclisimizə əlavə bir məzə qatdı.

Amma yaxşı ki, lətifənin dediyini o vaxtlar mənə tətbiq eləmədi.

O vaxt Hacı müəllim üçün hələ neyləmişdim ki!

Əsas işlər sonralar görüldü).

Hacıbaba müəllimin ən çox minnətdar olduğu varlıqlardan biri söz idi və sözün borcundan çıxmaqçün onun gördüyü iş yalnız oxumaqdan ibarət deyildi.

Hansısa unudulmuş, heç adı bilinməyən bir şairin şeirindən 3-4 misra, ya bir neçə beyt əlinə yetirdi.

Bilirdi ki, belə qəlpə halında o şeir tikəsi yaşamayacaq, gec-tez unudulub gedəcək. Əlavə misralar artırırdı, həmin şeir qırığının ahənginə uyğun sətirlərlə o parçanı bütövləşdirirdi, oxuyurdu və itkin bir şeir həyata təzədən qayıdırdı.

Nigara, zülfünə tapşır, üzündən bir kənar olsun,

Tökülsün çiyninə çin-çin, yerində bərqərar olsun.

Bu 3 beytlik bir müəllifi naməlum şeir idi.

Hacıbaba ustad o şeiri tamamladı və elə məlahətlə oxudu ki, şeir ölümsüzləşdi:

Cəmal-i yarə üç beyti deyibdir ayrı bir şair,

Qalan dörd beyti de, Hacı, o üç beyt aşikar olsun.

Faciəli taleli ictimai xadim və ziyalı Ruhulla Axundovun heç kəsin yadına düşməyən atası Əli Axundovun bir misrasından yapışaraq bu adı da məhz Hacıbaba ustad hər kəs üçün aşikar etdi:

“Göz qırpma, könül, naz ilə ol yar yatıbdır”.

Bunu Əli Axundov yazmışdı.

Hacıbaba neylədi:

Açma, ey dil, gözünü əks-i rüx-i yar keçər,

Odu aram-i dilim, zülf-i şəb-i tar keçər.

Ah u fəryadı unut, vəxt-i qənimətdi bu kim.

Dinmə, ahəstə danış, fəsl-i o gülzar keçər.

Şəhd-i innab-i ləbi çarədi biçarə üçün,

Gəlsə göftarə o gül ah-i dil-i zar keçər.

Görsə Misr əhli, yəqin, şəhr-i cəmalın bilirəm,

Yusif azad olunar Misridə, bazar keçər.

Səbr-i Əyyubi, könül, dərk qıl Əyyub kimi,

Məhrəm-i vəsl günü səndəki azar keçər.

Göstər iczilə bu gün pir-i xərabata məni.

Qorxum oldur ki, gəlib bəzmdən əğyar keçər.

Sirr-i pünhani demə faş olu rüsvalığımız,

Bu rəh-i eşqi tutub Hacı xəbərdar keçər.

***

Hacıbaba müəllim sözünün yerini bilən, hansı sözü hansı məqamda dilə gətirməyi, hansı şəraitdə susmağın daha məsləhət olduğunu yaxşı hiss edən bir insan idi.

Təsadüf elə gətirir ki, tez-tez dəvət edildiyi Nardaran toylarından birində bir nəfər cibindən qəzəl çıxarıb verir Hacıbabaya, vərəqin üstünə xələtini də qoyur və “bunu oxu” deyir.

Hacıbaba ustad danışırdı ki, sifariş verilmişdi, yerinə yetirməliydim. Bu, toydur, bu meydandasansa, bu meydanın oyun qaydalarına da əməl etməyə hazır olmalısan. Amma şeiri verən məni istəyən adam deyildi və o şeiri də mənə məqsədlə vermişdi. Nardaran kimi dindar bir yerdə o şeiri oxusam, yəqin, narazılıq edənlər də olacaqdı. Baxmayaraq ki, şeir Şəhriyarınkı idi:

Getmə, tərsa balası, mən də sənə sayə gəlim,

Damənindən yapışıb mən də kəlisayə gəlim.

Ya sən islamı qəbul eylə, mənim dinimə gəl,

Ya ki, təlim elə, mən məzhəb-i İsayə gəlim.

Hacıbaba ustad mikrofondan məclisə müraciət edir: “Mənə verilən bu şeir ustad Şəhriyarındır. O şeirin 3-4 beytini oxuyub ardını öz beytlərimlə davam etdirəcəm. Bu beytlərdə Şeyx Sənan rəvayətinə işarə var. Bu beytlər Əsli-Kərəm əhvalatına bənzəyir. Mənsə onun əksini deyəcəm. Qoy bu da usta Şəhriyara bir cavabımız olsun”.

Və başlayır oxumağa.

Əlavə edəcəyi beytləri Hacıbaba ustad irəlicədən yazmamışdı.

O beytlər elə burada, bu məclisdə, oxu əsnasında yaranacaqdı.

Başlayır oxumağa və Şəhriyar şeirindəki məntiqi çevirir tərsinə, əlavə edəcəyi beytlər, elə bil ki, ilahi sehrlə uçub gəlir ona sarı:

Yox, sənəm, anlamadım, səhvimi iqrar edirəm,

Buraxıb dinimi mən din-i Məsihayə gəlim?

Sən mənim dinimə gəl! İczilə xatircəm elə,

Mən də öz əhdim ilə aləm-i sevdayə gəlim.

Sən gedib Hacı kimi eşq büsatında otur,

Pir-i meyxanə ilə mən də o məvayə gəlim.

***

1984-cü ildə “Qobustan” toplusunda Hacıbaba Hüseynov haqqında iri bir məqalə yazmışdım və o yaşa gəlib çatmış Hacıbaba ustad haqqında bu, təəssüf ki, mətbuat səhifələrində dərc edilən ilk yazı idi.

Elə həmin günlərdə Hacıbaba müəllimin həyatında həyəcanlı bir görüş olmuşdu. Uşaqkən qonşuluqlarında yaşamış və o çağlar bənd olduğu ilk sevgilisiylə (10 yaşında bir oğlanın 9 yaşında bir qıza istəyinə “sevgi” demək mümkünsə), yəni ki, artıq xeyli yaşlı qadınla rastlaşmışdı.

O yazıda həmin əhvalatı da yazmışdım, elə üstündən illər keçəndən sonra olduğu kimi burada da verirəm.

***

Trolleybus çoxdan dayanmışdı.

Və qanadlarını aşağı salaraq elə sakit durmuşdu ki, deyirdin, bu gün tərpənəsi deyil.

O biri sərnişinlər ikibir-üçbir düşüb getmişdilər.

Qalmışdı ikicə nəfər – bir ağsaqqal kişi, bir ağbirçək qadın.

Yanaşı oturacaqlarda əyləşmişdilər və hərəsi öz aləmində idi.

Əvvəl qadın dilləndi:

– Tanımadın məni?

Kişi zənlə ha baxdı, xatırlaya bilmədi.

– Bəlkə, onlara deyəsən, bu trolleybusu hərəkətə gətirsinlər, hörmətli adamsan.

(Özlüyündə fikirləşdi ki, rəhmətliyin qızı, elə bilir oxuyuruq deyə hər şeyə qadirik, hamı sözümüzlə oturub-durur. Day demir, heç sənətdə istədiyimizin çoxunu edə bilmirik).

– Yaxşı, mən düşüm onda. Piyada getsəm, bəlkə də, çoxdan çatmışdım. Yadına sala bilmədin. Çəmbərəkəndli...

Bu sözə diksinən kimi oldu. Qadına bir də diqqətlə baxdı.

Tanımağına tanımadı. Bu ağsaçlı, yaşlı qadını o 9 yaşlı qıza bənzədəcək heç bir əlamət qalmamışdı.

Amma bildi ki, bu odur.

– İstəyirsən taksi saxlatdırım?

– Yox, lazım deyil, elə gedə-gedə söhbət edək.

– Yadında, adımı bəyənmirdin, deyirdin qoca adıdır. Bax, indi gəlib düşüb yerinə.

– İndi də adın yaşına uyğun gəlir, amma sənətinə yaraşan adın yoxdur.

– Rəhmətliyin qızı, bundan sonra mənə adın nə faydası.

Elədiyimi eləmişəm, hamı məni el xanəndəsi kimi tanıyır, “ustad” deyir, 40 ilin sənətkarıyam, bundan sonra ada-filana nə ehtiyacım?!

– Eh, təskinlikdir də verirsən özünə...

***

Bu, olmuş əhvalat idi. Amma o vaxt bunu yazmaqla mən həm də Hacıbaba Hüseynovun niyə fəxri ada layiq görülməməsinə etirazımı bildirmişdim.

Deməyin ki, niyə belə üstüörtülü.

Oçağkı senzuralı mətbuatda, hətta, həqiqəti bu səviyyədə çatdırmaq da cəsarət nümunəsi sayılırdı.

Ardıcıl səylərimiz olmasaydı, bəlkə də, Hacıbaba ustad dünyadan elə adsız gedəcəkdi.

1989-cu ildə Hacıbaba Hüseynovun 70 illiyi ərəfəsində onun işlədiyi Asəf Zeynallı adına musiqi məktəbi adından hazırlanmalı olan təqdimatın mətnini mən yazdım və ustada birbaşa “xalq artisti” adı verilməsi orada əksini tapdı.

Yuxarıdan bildirdilər ki, Hacıbaba Hüseynovun xalq artisti adına layiqliyinə biz də şübhə etmirik, ancaq doğrudan da, belə istisnaya getməyək, əvvəlcə “əməkdar” verək, qısa müddətə “xalq”ı da alar.

Doğrudan da, o günlərəcən birbaşa “xalq artisti” adı bir Cabbar Qaryağdıoğluna verilmişdi, bir də Seyid Şuşinskiyə.

İkisinə də qoca yaşlarında.

Seyidin ad məsələsiylə bağlı Hacı müəllim danışırdı ki, bir səhər qəzetdə Ağaya “xalq artisti” adı verilməsi xəbərini oxuyaraq tez gəlir Filarmoniya bağına.

Seyid skamyada oturubmuş, deyəsən, bir az da xumarmış, mürgüləyirmiş.

“Dedim: “Seyid, təbrik edirəm, sənə ad veriblər”.

Başını qaldırdı: “Nə veriblər?”

Dedim: “Ad veriblər, xalq artisti adı”.

“Əh” deyib əlini yellədi, yenə başını aşağı sallayaraq mürgülədi”.

Hacıbaba ustadsa, hər halda, fəxri adların ləzzətini yaşadı.

Yetmiş illiyində əməkdar alandan az sonra, 1990-cı il oktyabrın 29-da Azərbaycanın xalq artisti adına layiq görüldü.

Çoxdan halal payı olan, xalqın, əslində, ona çoxdan vermiş olduğu ad dövlət tərəfindən də rəsmi təsdiqini tapdı.

İsmivü salmaz xəlayiq əzbərindən heç zaman,

Qədrivü xalqın bilibdür, el verib qiymət sənə.

Şah Hüseynə zair oldun, çatdın arzu kamuva,

Kərbəla torpağın öpmək oldu həm qismət sənə.

Səndə qeyri-adi bir xislət var idi bimisal,

Çin olurdu, çox təəccüb, yetsə hər niyyət sənə.

Buzovna məscidinin axundu, ruhani aləmimizin ən ziyalı simalarından olan Hacı Soltanla şərikəm.

Doğrudan da, Hacı müəllim elə saf adam idi, nə arzulasaydı, nə niyyət etsəydi, adətən, gerçəkləşərdi.

O, İmam Hüseyn, Məhəmməd Füzuli əsiri idi.

70-i adlayandan sonra gedib hər ikisinin məzarını ziyarət etdi.

Seyid Əzim aşiqi idi.

Gedib onun da məzarının daşından öpmək qisməti oldu.

Ömrün son iki-üç ilində səhhəti tədricən laxlayırdı.

Onda təngnəfəslik əmələ gəlmişdi.

“Xəstəlik əziyyət verir, nəfəsim də daralır. Amma bir cəhətdən Allahımdan razıyam ki, sözə, oxumağa ürəyimdə cavan yaşımda olan həvəs, eşq elə əvvəlki kimidir. Azalmayıb ki, artıb”.

Bir eşq heykəli idi Hacıbaba ustad.

Məhəbbətlə dolu idi.

Məgər özünüz eşitmirsiniz, məgər özünüz görmürsünüz?

Sənsiz mənə zindan görünür, sanki, bu aləm,

Gəl dönmə vəfadən,

Vaz keç bu ədadən,

Gəl-gəl, gözəlim, gəl, məni qurtar bu bəladən.

Sadəcə oxumur, nəfəs alır bu sətirlərdəki duyğularla.

Gülü atdım gülzara,

Bülbül onu suvara,

Yazı mənə söz verdi,

Ay, qışı qaldım avara.

Neyləməli, iyləməli,

Ax, bu dərdi kimə söyləməli?

Kim deyər bu sətirləri belə şövqlə oxuyan yaşlı bir insandır?!

Qarpız kəsdim, yeyən yox,

Vallah, dərdim bilən yox,

Yarım mənlə barışıb,

“Gözün aydın” deyən yox...

Kim deməz ki, belə ehtirasla oxuyan sevgiylə qaynayan cavan bir oğlandır?!

***

Olar bir gün nigarından gələr xoş bir xəbər, Hacı,

Gələr ol bəxt-i bərgəştən olarsan bəxtəvər, Hacı,

Əgər eşq əhlisən, səbr et, keçər dərd ü kədər, Hacı,

Görərsən yar açıb zülfün, o tellər mişkbar olmuş,

Açılmış qönçələr, sirr-i təbiət aşikar olmuş.

Axır saatınacan eşq əhli olaraq qaldı.

Axır nəfəsinəcən məhəbbətlə çırpındı.

Axır gününəcən sənət üçün çalışdı.

Ömrünün son günündə də sevənləriylə görüşə getmişdi.

Görüşdən sonra onu evə qaytaranda da maşında söhbətə tutmuşdular, danışdıqlarını lentə almışdılar.

Dinləyirəm həmin son söhbətlərini.

Yol gəlir.

Evə gəlir.

Ölümə doğru gəlir.

Danışır, şeir oxuyur.

Bir neçə saat sonra həyatda olmayacaq.

Məhəbbətlə doludur...

Hüsn ilə eşq olmasa, dəhrdə olmaz səfa,

Olmasa Hacı, cahan tərsinə dövran edər.

***

Sovet dövründə bütün sahələrdə mərkəzləşmə, nəzarət olduğu kimi, ifaçıların Moskvanın “Melodiya” firması xətti ilə səslərinin, çalğılarının vallara yazılması da hökumətin (yaxud onun məmurlarının) seçimi ilə baş verirdi.

Sovet onillərində vallarının buraxılması ilə şeir kitablarının çıxması Hacıbaba Hüseynovdan ötrü əlçatmaz arzu idi.

Hacıbaba Hüseynova “yaşıl işığ”ın yanması sovet dövlətinin dağılan vaxtlarına, texniki tərəqqidə də yeni səhifələrin açıldığı çağlara təsadüf etdi.

Daha val ötülmüş mərhələ idi.

Hacıbabanın ilk diskləri çıxdı.

Azərbaycanda yox, xaricdə.

Özünün olmadığı çağlarda səsi yazılmış disklər ölkəmizdə də, vətəndən kənarlarda da dönə-dönə buraxıldı, yəqin, bundan sonra da olacaq.

Amma köhnə xanəndələrimizi düşünürkən, nədirsə, həmişə ilk növbədə vallar, qarammofonlar, patefonlar yada düşür.

Hərdən mənə elə gəlir ki, Hacıbaba ustadın radiodan eşitdiyim oxuları da elə Cabbarın, Keçəçioğlunun, Ələsgərin, İslam Abdullayevin, Məşədi Məmməd Fərzəliyevin... oxuları kimi yüz dəfələrlə fırlanmış bir əski valın səs cığırlarından qalxır.

Ömrünün sonlarında Hacıbabaya təzədən vurulmuş şair Qabilsə göyləri ustadın avazı yazılmış əsrarəngiz vala oxşatmışdı:

Oxu!

Səsin göylərə

yazılır, Hacı!

Asiman bir valdır ki,

Hərlənir, hərlənir,

hərlənir...

Nə silinir, nə pozulur, Hacı!

Bəlkə də, şairin bu bənzətməsi – səsin val kimi göylərə yazılması kiməsə fantastik, sürrealist gələr.

Bəs Hacıbaba ustadın səsinin bir sınmaz, pozulmaz val kimi millətin yaddaşına əbədilik yazılmasına nə sözünüz?!

Amma şairin sözünü də qəribçiliyə salmayın...

Gördüm yarın əllərini

Gecə yağmış qar kimi.

Elə bil, bu səs də pak, bərq vuran qar kimi göydən yağmışdı.

Hacıbabanı dinləyəndə hərdən başınızı qaldırın, göylərə baxın...

(ardı var)

Rafael HÜSEYNOV,

Milli Məclisin deputatı,

AMEA-nın müxbir üzvü

Xalq qəzeti.- 2010.- 11 aprel.- S. 5.