Səlçuq Düzgün: Ermənistanla sərhəd ancaq bizim şərtlərimiz yerinə yetirildikdən sonra açıla bilər

Gələn ay NATO təlimləri çərçivəsində Türkiyə ilə Ermənistan sərhədinin müvəqqəti açılması ehtimalı barədə mətbuatda yayılan xəbərlər qardaş ölkədə və Azərbaycanda ciddi narahatlığa səbəb olub. Məsələyə münasibətini açıqlayan bir sıra türkiyəli politoloqların fikrincə, qapıların açılması Cənubi Qafqaz regionunun ən ağrılı problemi olan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllini çətinləşdirəcək. Onların fikrincə, sərhədlərin açılması regionda yeni münaqişə ocaqlarının yaranmasına da gətirib çıxara bilər. Belə ki, bu gün Ermənistan Gürcüstana torpaq iddiası ilə çıxış edir. Lakin ermənilərin Gürcüstandan nəqliyyat asılılığı, onların bu problemi hərbi müstəviyə keçirmələrinə imkan vermir. Sərhədlər açılarsa, Ermənistanın iqtisadiyyatı güclənməklə yanaşı, nəqliyyat imkanları da genişlənəcək və Gürcüstandan asılılıq azalacaq. Bundan sonra ermənilər havadarlarının da dəstəyi ilə öz məqsədləri naminə hərbi əməliyyatlara başlaya bilərlər.

Türkiyəli siyasətşünas Səlçuq Düzgün də belə hesab edir ki, Ermənistan sərhədinin açılması regiona heç də yaxşı gələcək vəd etmir. Onun fikrincə, qapılar açılarsa, ermənilərin iqtisadi imkanları ilə bərabər axmaq iddiaları da artacaq. Səlçuq bəy arqumentlərini ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində gedən proseslərlə əsaslandıraraq dedi:

- 1991-ci ildə müstəqilliyini qazanan Ermənistanı tanıyan ilk dövlətlərdən biri də Türkiyə olmuşdur. Bu xoşniyyətli addımı düzgün qiymətləndirməyən ermənilər qardaş ölkə olan Azərbaycanın torpaqlarını işğal etmiş, sözdə "erməni soyqırımı" yalanını daha geniş miqyasda təbliğ etməyə başlamışdılar. Bu gün də Ermənistanın Müstəqillik Bəyannaməsinin 11-ci maddəsində Türkiyə Cümhuriyyətinə qarşı açıq-aşkar torpaq iddiası irəli sürülür, ölkəmizin şərq vilayətləri "Qərbi Ermənistan" , bizim ərazimizdə yerləşən Ağrı dağı isə "Ararat" adlandırılır. Ermənistanın məhz bu çirkin və insan hüquqlarını ayaqlar altına alan siyasətinin müqabilində Türkiyə sərhədlərini bağlamışdır. Çünki təcavüzkar ilə əməkdaşlıq etmək, sərhədləri açıq saxlamaq onunla eyni səviyyəyə enmək mənasına gələrdi. Türkiyə isə humanizmdən bəhrələnən böyük dövlətçilik ənənələrinə malik, hüquqi-demokratik və dünyəvi dövlət olaraq bu addımı atmağa borclu idi. Və humanizm naminə doğru olanı etdi: sərhədləri bağladı.

- Bu gün isə belə məlum olur ki, sərhədlərin açılması istiqamətində pərdəarxası danışıqlar aparılır. ABŞ və bəzi Avropa Birliyi ölkələri Türkiyədən bütün bu yüksək dəyərləri bir tərəfə qoyub sərhədləri açmasını istəyirlər. Görünür, Türkiyənin bəzi rəsmiləri də onların fikirləri ilə razılaşmağa başlayıblar.

- Maraqlısı burasıdır ki, bu dövlətlər bu gün olduğu kimi ötən illərdə də heç vaxt Türkiyəni və türkləri düşünərək hansısa tövsiyə irəli sürməyiblər. Hər bir məsələdən, ancaq təzyiq vasitəsi kimi istifadə ediblər. Kipr məsələsi, insan haqları "problemi", demokratikləşmə, qondarma "erməni soyqırımı" və digərlərini buna misal göstərmək olar. Təəssüf ki, bəzi güc mərkəzləri də türklərə qarşı ikili standartlara yol vermiş, həqiqətdən uzaq qondarma tezislərlə dünya ictimaiyyətini çaşdırmağa çalışmışlar. Ancaq hadisələri dərindən araşdırdıqda görürük ki, Türkiyə sadaladığım bütün məsələlərdə, o cümlədən Ermənistan ilə sərhədlərin bağlanmasında da haqlıdır. Qapılar bağlandıqdan dərhal sonra Türkiyəni sevməyən həmin dairələr ölkəmizin əleyhinə növbəti kütləvi kampaniyaya başladılar. Halbuki həmin günlərdə ermənilər Azərbaycan torpaqlarını işğal edir, insanları kütləvi şəkildə qətlə yetirirdilər. Dünya isə bütün bu dəhşətləri yox, yalnız Türkiyənin sərhədləri bağlamasını görürdü.

Türkiyə - Ermənistan sərhədinin açılmasının tərəfdarı olanlar isə öz aləmlərində, guya, inandırıcı arqumentlərlə çıxış edirlər. Onlara görə sərhədlər açılarsa, türk iş adamları Ermənistana mal ixrac edəcək, türk şirkətləri bu ölkədə hələ inkişaf etməyən sektorlara sərmayə yatırmaq imkanı qazanacaq və beləliklə, Türkiyənin Cənubi Qafqaz regionunda ticarət əlaqələri daha da genişlənəcəkdir. Bu ideyalarla çıxış edənlərin fikrincə, sərhədlər açılarsa Ermənistan iqtisadi baxımdan Türkiyədən asılı vəziyyətə düşəcək və buna görə də ermənilər ölkəmizə qarşı bəzi iddialarından əl çəkəcəklər. Hətta daha irəli gedərək deyirlər ki, Türkiyə bu imkanlardan istifadə edərək Azərbaycan torpaqlarını işğaldan azad etmək üçün Ermənistana təzyiq göstərmək imkanı qazanacaq. Həmin insanlar açıq ifadə etməsələr də Ankaranın İrəvanla münasibətlərində Rusiya - Ermənistan əlaqələrini model kimi qəbul edirlər. Türkiyədə bu cür çaşdırıcı ideyalar irəli sürənlər arasında təbii ki, birbaşa ermənilərin maraqlarından çıxış edənlərin sayı kifayət qədər çoxdur.

Burada Orhan Koloğlunun "Populyar tarix" adlı kitabı yada düşür. Müəllif haqlı olaraq yazırdı ki, öncə ruslar, sonra da ingilislər və fransızlar Birinci Dünya müharibəsi və Qurtuluş savaşı dönəmində erməni məsələsindən maksimum istifadə edirdilər. Reallıqda bu gün ABŞ və AB də bu dəfə böyük Türkiyə dövlətinin xarici siyasətində əsas prioritet olan türkdilli ölkələrlə əlaqələrə zərbə vurmaq üçün erməni amilindən istifadə edirlər. Ermənistan sərhədlərinin açılmasını tələb etməklə, xüsusilə, Azərbaycan ilə əlaqələrin korlanmasına çalışırlar.

- Səlçuq bəy, maraqlıdır, deyək ki, Türkiyə sərhədi açdı. Nə baş verəcək? Türkiyəyə düşmən gözü ilə baxan ermənilər bu ölkəni sevəcək?

- Bu suala cavab vermək üçün yaxın keçmişi bir daha yada salaq. Qeyd etdiyim kimi, 1991-ci ildə Türkiyə Ermənistan Respublikasını tanıdı və bu ölkəyə xaricdən göndərilən yardımların öz ərazisindən gömrük rüsumu ödənilmədən aparılmasına icazə verdi. Baxın, bundan sonra nə baş verdi. Ermənistan hakimiyyəti xaricdəki erməni lobbisinə müraciət edərək Türkiyə əleyhinə təbliğatın daha da dərinləşdirilməsini istədi. Bir sıra savaşlarda böyük rəşadət nümayiş etdirən, ölkəmizin tarixində mühüm rol oynayan İttihat və Tərəqqi Cəmiyyətinin qurucusu olan, Osmanlı dönəmində daxili işlər naziri, baş nazir vəzifələrinədək yüksələn böyük türk Tələt paşanı qətlə yetirən Teyleryan adlı terrorist Ermənistan Respublikasının milli qəhrəmanı elan edildi. Erməni hökuməti bütün dünya ermənilərinə müraciət edərək, 1915-ci il hadisələri ilə bağlı Türkiyəni Beynəlxalq Məhkəməyə verməyə çağırdı. Türkiyəyə qarşı torpaq iddiası ölkənin Konstitusiyasında da öz əksini tapdı. Ermənistanın dövlət gerbində Türkiyənin Ağrı dağı əks olundu. Antitürk təbliğatı daha da gücləndirildi və sair.

- Həmin dövrdə sərhədlər açılandan sonra Türkiyədə terror aktları törədən terrorçu təşkilatlar da Ermənistan ərazisində kök salmağa başladılar...

- Bəli, bilirik ki, PKK terrorçu təşkilatı bu gün də Ermənistanda və Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərində kök salıb. Hətta burada hərbi təlim düşərgələri də var. Sərhədlər açılarsa, terrora bulaşmış Ermənistan hakimiyyəti erməni və PKK terrorçularının Türkiyəyə geridönüşünün qarşısını alacaqmı? Əlbəttə yox. Digər tərəfdən, Türkiyənin hesabına güclənən Ermənistanın Qarsa, Ərzuruma qarşı iddialarını bu dəfə daha inadla dilə gətirməyəcəyinə kim zəmanət verə bilər? Türkiyə hökuməti təzyiqlərə boyun əyərək sərhədləri açarsa, bu, erməniləri və xarici qüvvələri şirnikləndirməzmi? Bunun arxasınca yeni-yeni iddiaların, tələblərin irəli sürülməyəcəyinə kim zəmanət verir?

Gələk Dağlıq Qarabağ məsələsinə. Proseslərə ümumi nəzər salan istənilən şəxs dərhal anlayar ki, ermənilər bu problemin həllində vaxtı uzatmaq üçün var gücləri ilə çalışırlar. Məqsəd problemi "zaman içərisində əritmək" , unutdurmaq və nəticə etibarilə işğal olunmuş əraziləri əbədilik Ermənistana ilhaq etməkdir. Bu gün ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədr ölkələrindən heç biri Ermənistanı yola gətirmək istəmirlər. Bu, onların xarici siyasətlərində də özünü bariz şəkildə büruzə verir. ABŞ, Fransa və Rusiya erməniləri sanki şıltaq uşaq kimi qəbul edir, hər nazıyla oynayırlar. Bu gün Ermənistanı ən çox narahat edən məsələ isə Azərbaycanın iqtisadi və hərbi cəhətdən sürətlə inkişaf etməsi, güclənməsidir. Məlumdur ki, Ermənistan iqtisadiyyatı dalana dirənib. Ölkə xaricdən verilən kreditlə, yardımla yaşayır. Türkiyə sərhədi açılarsa, ölkə iqtisadiyyatının da inkişaf etmək ehtimalı artar. Bu gün Azərbaycana, Türkiyəyə möhtac durumda olduğu halda birinin torpağını işğal edən və problemin həllinə mane olan, digərinə qarşı isə əsassız iddialar irəli sürən Ermənistan təbii ki, daha da aqressivləşəcək. Belə olan halda, ermənilər Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin sonsuzadək həll olunmamasına çalışacaqlar, Türkiyəyə qarşı iddialarına isə yeni elementlər əlavə edərək "zənginləşdirəcəklər".

Həqiqətən də çox maraqlı bir vəziyyət yaranıb. Ermənilər Türkiyəni "soyqırımı"nda günahlandırırlar, Türkiyəyə qarşı ərazi iddiaları ilə çıxış edirlər, Azərbaycan torpaqlarını işğal altında saxlayırlar, hətta Gürcüstana qarşı da torpaq iddiası irəli sürürlər və bütün bunlarla yanaşı sərhədlərin açılmasını istəyirlər. Dünya isə bizi deyil, Ermənistanı dəstəkləyir. Əminəm ki, Türkiyə heç vaxt təcavüzkar dövlətə fayda gətirəcək addım atmayacaq, təzyiq göstərənlərə isə həddini bildirəcək. Türkiyə ictimaiyyətində də böyük əksəriyyət belə düşünür.

- Sizcə, bu vəziyyətdə Türkiyə və Azərbaycan qarşılıqlı olaraq hansı addımı atmalıdır?

- Təbii ki, bizim qardaşlığımıza, dostluğumuza zərbə vura biləcək istənilən təxribatlardan uzaq olmaq lazımdır. Türkiyə və Azərbaycan rəsmi İrəvan qarşısında konkret şərtlər irəli sürməlidir. Ermənistan Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərini azad etmədiyi, savaş suçluları həbs olunub Haaqa Məhkəməsinə çıxarılmadığı, Azərbaycana dəyən ziyana görə təzminat ödənilmədiyi müddət ərzində sərhədlərin açılmasının mümkün olmayacağı həm dünya ictimaiyyətinin, həm də İrəvanın diqqətinə çatdırılmalıdır. Rəsmilərimiz erməni diplomatları ilə apardıqları bütün danışıqlarda Dağlıq Qarabağ problemi ilə yanaşı qondarma "soyqırımı" məsələsini də diqqət mərkəzində saxlamalı, ermənilərə bildirilməlidir ki, bu məsələni birdəfəlik tarixin arxivinə atmayana qədər heç bir diplomatik əlaqədən söhbət gedə bilməz. Bundan başqa, ermənilər ötən əsrin əvvəllərində 530 min Osmanlı türkünü qətlə yetirdiklərini qəbul etməlidirlər. 1918-ci il 31 martda Bakıda və 1992-ci il fevralın 26-da Xocalıda törədilən soyqırımını qəbul etməlidirlər. Ermənistan Respublikası ötən əsrin 70-ci illərindən etibarən türk diplomatlarına qarşı terror aktları törədən ASALA-nı himayə etdiyini və ona dəstək verdiyini etiraf etməli, bu təşkilatın üzvlərini yaxalayaraq məhkəmə qarşısına çıxarmalıdır. 1989-cu il sentyabrın 16-dan başlayaraq Azərbaycanda terror aktları törədən terrorçular həbs olunmalı, Azərbaycana təhvil verilməlidir. Türkiyədə 40 minədək insanın qatili olan PKK terrorçu təşkilatının hərbi düşərgələri ləğv olunmalı, bu təşkilatın üzvləri həbs edilərək Türkiyəyə geri qaytarılmalıdır. Ancaq bu tələblərimiz qəbul olunduqdan sonra sərhədlərin açılmasına razılıq vermək olar.

Söhbəti qələmə aldı: Rauf ƏLİYEV

Xalq qəzeti.- 2010.- 25 avqust.- S. 3.