ATƏT Ermənistan - Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ədalətli şəkildə həlli üçün səylərini artıracaq

Münaqişənin həlli yalnız beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə hörmətlə yanaşı, BMT-nin Təhlükəsizlik Şurasının 4 qətnaməsinin, ATƏT-in qərarlarının, Avropa Parlamenti, Avropa Şurası və digər beynəlxalq təşkilatların qətnamələrinin həyata keçirilməsinə əsaslanmalıdır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin ATƏT-in VII sammitindəki çıxışından.

Astana şəhəri, 1 dekabr 2010-cu il.

Tarixin bütün dönəmlərində beynəlxalq aləmdə yaranmış qarışıqlıqdan öz murdar niyyətlərinin həyata keçirilməsi üçün istifadə etməyə çalışan ermənilərin çirkin siyasəti beynəlxalq aləmə daim problem olub. 1915-ci ildə Türkiyədə (Osmanlı imperiyası zəiflədiyi dövrdə) yaşayan yüz minlərlə erməninin bu ölkənin dövlətinə və xalqına xəyanət edərək öz himayədarına arxadan zərbə vurması heç kəsin yadından çıxmayıb. Həmin xəyanətdən sonra köçürülən və sürgün edilən ermənilərin guya öldürüldüyü barədə mif yaradan bədnam "məzlumlar" artıq 95 ildir ki, "soyqırım" - "soyqırım" deyə-deyə dünyanı bezar ediblər. 1918-ci ildə qədim Azərbaycan torpaqlarında - İrəvan xanlığında Ermənistan dövlətini yaradaraq nəinki region üçün, hətta, bütün dünya üçün baş ağrısına çevriliblər. Dünyada vəziyyət üçüncü dəfə mürəkkəbləşəndə isə Azərbaycanın əzəli torpaqları olan Dağlıq Qarabağı və ətraf 7 rayonu işğal edərək beynəlxalq təşkilatlara növbəti dəfə başağrısı törədiblər. Qaniçən, separatçı, işğalçı insanların idarə etdiyi Ermənistan sözün həqiqi mənasında dünya üçün problemə çevrilib.

SSRİ-nin dağılmaq prosesinin iyini hələ bir neçə il əvvəldən hiss edən erməni qəsbkarları öz himayədarlarının köməyi ilə Azərbaycan ərazilərini işğal edərək öz təcavüzkar simalarını göstərdilər. Ərazisinin 20 faizi işğal edilən, əhalisinin böyük hissəsi məcburi köçkünə çevrilən Azərbaycan beynəlxalq təşkilatlardan dəstək almaq əvəzinə ikili standart nəticəsində "907-ci düzəliş" adlı bədnam sənədlə üzləşdi. BMT Təhlükəsizlik Şurasının işğal olunmuş Azərbaycan ərazilərindən erməni silahlı birləşmələrinin tezliklə və qeyd-şərtsiz çıxarılmasını tələb edən 4 qətnaməsinin icrasını tələb etməli olan qurumlar növbəti ikili stanadartla Azərbaycan rəhbərliyini güzəştə çağırdılar və sairə. Elə Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının bilavasitə Ermənistan - Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllini təşkil etmək üçün yaratdığı Minsk qrupu da məhz ikili standartların mövcudluğu üzündən 18 ildir ki, münaqişənin həllinə nail ola bilmir.

1996-cı il l dekabrın 2-3-də ATƏT-in Lissabonda keçirilən növbəti sammiti Azərbaycan tərəfi üçün kifayət qədər uğurlu oldu. Belə ki, həmin toplantıda qəbul edilən və münaqişənin nizama salınmasının beynəlxalq-hüquqi bazasını təşkil etmiş olan sənəd Ermənistan - Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsini ədalətlə aradan qaldırmaq üçün atılan addımların ən uğurlusu sayıla bilər.

Zirvə toplantısının gedişində hamı Azərbaycan tərəfinin ədalətli olduğunu söyləsə də, bu həqiqət son sənəddə öz əksini tapmırdı. Ona görə də iki gün ərzində gərgin işləyən, siyasi-diplomatik təcrübəsi ilə avropalı siyasətçiləri heyran edən Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev xüsusi diplomatik gedişlərlə Ermənistanın himayədarlarının planını poza bildi. Nəticədə münaqişənin həllinin siyasi-hüquqi çərçivələrini müəyyənləşdirən xüsusi bir bəyanat qəbul edildi. Həmin sənədi Ermənistan istisna olmaqla, dünyanın 53 dövləti müdafiə etdi və Lissabon sammitinin yekun qərarında məhz Azərbaycan tərəfinin tələb etdiyi müddəalar da öz əksini tapdı.

Lissabon sammitinin nəticələrindən sonra Rusiya ilə yanaşı ABŞ və Fransa nümayəndələri də Minsk qrupunun həmsədri təyin olundu. Beləliklə, 1997-ci ilin ikinci yarısından sonra Minsk qrupunun həmsədrləri Lissabon prinsiplərinə əsaslanaraq iki hissədən ibarət üç təkliflə çıxış etmiş və danışıqlar bu istiqamətdə davam etdirilmişdir. Sonralar vasitəçilərin Ermənistan - Azərbaycan Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli üçün atdığı addımlar "Praqa danışıqları" çərçivəsində və eləcə də "Madrid prinsipləri" əsasında davam etdirilmişdir. Daha sonralar isə münaqişənin həlli istiqamətində konkret və son nəticəsi məlum olan addımların atılmadığını görən Azərbaycan dövləti öz hüquqlarından istifadə edərək ölkənin ərazi bütövlüyünü bərpa etmək üçün bütün variantları məqbul sayacağını bildirmişdir. Bu tendensiya xüsusən son 3 ildə daha geniş şəkildə özünü göstərmişdir ki, bu da həm vasitəçilərin, həm də Ermənistanın himayədarlarının kifayət qədər fəallaşmasına səbəb olmuşdur.

Son aylar isə dünya ictimaiyyəti, xüsusən, Qafqazda marağı olan dövlətlər Ermənistan - Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həll edilməsi üçün ATƏT-in Astana sammitində uğurlu bir nəticənin əldə ediləcəyi barədə daha çox danışır, Qazaxıstan paytaxtında keçiriləcək toplantıya böyük ümidlə baxırdılar. Prezident İlham Əliyevin sammitin ilk günü Qazaxıstan Prezidenti Nursultan Nazarbayev, Almaniya kansleri Angela Merkel, Ukrayna Prezidenti Viktor Yanukoviç və Tacikistan Prezidenti Emoməli Rahmonla görüşləri, eləcə də zirvə görüşündəki çıxışı Azərbaycan vətəndaş - ları və ölkəmizin dostları tərəfindən maraqla izlənilirdi.

Dövlət başçımızın sammitin ilk toplantısından sonra Türkiyə Prezidenti Abdullah Gül, Niderlandın Baş naziri Mark Rutte, Yunanıstanın Baş naziri George Papandreu, Avstriyanın xarici işlər naziri Kevin Radd, Gürcüstan Prezidenti Mixeil Saakaşvili, Avropa İttifaqının prezidenti Herman Van Rompey, Sloveniya Prezidenti Danilo Türk, Böyük Britaniya Baş nazirinin müavini Nik Kleq, Avstriya Prezidenti Haynts Fişer və Belarus Prezidenti Aleksandr Lukaşenko ilə görüşlərində tərəfləri maraqlandıran bütün məsələlərlə yanaşı Ermənistan - Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin ədalətli şəkildə həll edilməsi üçün beynəlxalq ictimaiyyətin göstərdiyi və göstərməli olduğu prinsipiallıqdan, ədalətli mövqenin vacibliyindən də danışılmışdır.

Prezident İlham Əliyev Astanada rəsmi Bakının mövqeyini bir daha sammit iştirakçılarının diqqətinə çatdıraraq demişdir: "Azərbaycan Praqa prosesi çərçivəsində son 6 ildə Minsk qrupunun həmsədr ölkələri tərəfindən hazırlanmış təklifləri qiymətləndirir. Biz danışıqları davam etdirməyə, onları mümkün qədər tez yekunlaşdırmaq və Azərbaycanın ərazi bütövlüyü çərçivəsində beynəlxalq hüququn norma və prinsiplərinə əsaslanacaq həll variantına nail olmağa hazırıq".

Təəssüf ki, dünya ictimaiyyətinin cidd-cəhdinə baxmayaraq Ermənistan rəhbərliyi ATƏT-in Astana sammitinə qədər qeyri-konstruktiv yol tutaraq münaqişənin ədalətli şəkildə həll edilməsinə əngəl törətmişdi. Astana sammitində ATƏT-in həmsədirləri olan ölkələrin nümayəndə heyətlərinin başçılarının Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin birgə bəyanatları qəbul olunmuşdur. Bəyanatda Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsinə yönəlmiş daha qətiyyətli tədbirlər görməyin vaxtının çatması xüsusi vurğulanır. Prezident Administrasiyasının ictimai-siyasi məsələlər şöbəsinin müdiri Əli Həsənov jurnalistlərin suallarını cavablandırarkən Astana sammiti barədə deyib: "Düşünürük ki, Astana sammitindən sonrakı prosesdə ATƏT-in Minsk qrupu fəaliyyətini bir az da aktivləşdirəcək. Sammitdə qəbul olunmuş prinsiplərə müvafiq şəkildə bu işin həllinə yenidən bir cəhd göstərəcək. Cəhd göstərməsə, Azərbaycan artıq açıq şəkildə bu məsələdə sonrakı fəaliyyətində öz müstəqilliyini saxlayacaq".

İttifaq MİRZƏBƏYLİ

Xalq qəzeti.- 2010.- 3 dekabr. S. 1.