Prezident
İlham ƏLİYEV: Azərbaycanın qaz potensialı
artıq daha da səmərəli şəkildə realizə
edilir
"Şahdəniz"
yatağının tammiqyaslı işlənməsi
Azərbaycanı dünyanın əsas qaz
təchizatçılarından birinə çevirəcək
Xalqımızın ümummilli lideri Heydər
Əliyevin rəhbərliyi ilə işlənib
hazırlanmış yeni neft strategiyası uğurla həyata
keçirilir. Ölkəmizin iqtisadi qüdrətinin və
beynəlxalq nüfuzunun artmasına xidmət edən bu
strategiya çərçivəsində nəzərdə
tutulan bütün məsələlər həll olunur,
neft və qaz hasilatı ilbəil artır. Təkcə onu
demək kifayətdir ki, başa çatmaqda olan 2010-cu ildə
Azərbaycanda 50 milyon tondan çox neft və 28 milyard kubmetrdən
artıq qaz hasil ediləcəkdir. Bu da ölkəmizin enerji
sahəsində vacib müttəfiqə, fəal
tərəfdaşa çevrilməsinə imkan yaradır.
Azərbaycan dünyanın əsas qaz
təchizatçıları sırasındakı mövqeyini
getdikcə möhkəmləndirir.
Azərbaycanı
dünyanın potensial qaz ixrac edən ölkəsinə
çevirmiş "Şahdəniz" qaz-kondensat
yatağının işlənməsinə dair layihə
uğurla həyata keçirilir. Xatırladaq ki, bir
neçə mərhələdə
reallaşdırılması nəzərdə tutulan
"Şahdəniz" layihəsinin ilk mərhələsi
çərçivəsində tikinti-quraşdırma
işlərinə 2003-cü ilin fevral ayında start
verilmişdir. Birinci mərhələdə həyata
keçirilən genişmiqyaslı tikinti-quraşdırma
tədbirləri "Şahdəniz" yatağının
zəngin qaz-kondensat ehtiyatlarının istismarına
başlamasına imkan yaratmışdır.
Artıq
"Şahdəniz" yatağında
quraşdırılmış unikal platformadan dörd ildir ki,
qaz hasil olunur. Məlum olduğu kimi, sualtı boru
kəməri ilə Səngəçal terminalına nəql
olunan təbii qaz Cənubi Qafqaz ixrac kəməri
vasitəsilə dünya bazarına çıxarılır.
Göründüyü kimi, "Şahdəniz"
layihəsi çərçivəsində
çıxarılan təbii qaz bir neçə ildir ki, bir
sıra Avropa ölkələrinin enerji təhlükəsizliyinin
təminatında mühüm rol oynayır. Təsadüfi
deyil ki, hazırda gündəmdə olan "Nabukko"
layihəsinin tərəfdaşları da ölkəmizi ən
potensial qaz təchizatçısı hesab edirlər.
2010-cu ilin əvvəlindən ötən dövr
ərzində layihənin reallaşdırılması istiqamətində
uğurla addımlar atılmışdır. bp Azərbaycan
şirkətinin 2010-cu ilin doqquz ayının yekunları
ilə bağlı hesabatında qeyd olunur ki, yanvar-sentyabr
aylarında "Şahdəniz" layihəsi üzrə
fəaliyyətlərin əməliyyat xərclərinə
121 milyon dollar, əsaslı məsrəflərinə isə
251,1 milyon dollar sərf olunmuşdur. İl ərzində
isə layihənin əməliyyat və əsaslı
məsrəflərinə müvafiq olaraq 177,8 milyon dollar
və 604,8 milyon dollar xərclənməsi nəzərdə
tutulmuşdur.
Cari ilin
doqquz ayı ərzində "Şahdəniz"
yatağındakı dörd öncəqazma quyusundan sabit
şəkildə qaz hasil edilərək Azərbaycan,
Gürcüstan və Türkiyə sərhədindəki
satış məntəqələrinə
çatdırılmışdır. Onu da deyək ki,
"Şahdəniz" layihəsinin birinci işlənmə
mərhələsi çərçivəsində hasil
edilən qaz Azərbaycana, GOGC (Gürcüstan), BOTAŞ
(Türkiyə) və BTC Ko şirkətinə satılır.
Xəzərin
Azərbaycan sektorunda - "Şahdəniz" yatağında
quraşdırılmış unikal platforma vasitəsilə
istismar olunan quyuların sabit rejimdə işləməsi qaz hasilatının
getdikcə artırılmasına imkan yaradır. Cari ilin yanvar-sentyabr
ayları ərzində "Şahdəniz"
yatağından gün ərzində 29 milyon kubmetr qaz və
41900 barrel kondensat hasil edilmişdir ki, bu da əvvəlki
dövrlərə nisbətən çoxdur.
Bütövlükdə isə doqquz ayda yataqdan 5,3 milyard
kubmetr qaz və 1,4 milyon ton kondensat
çıxarılmışdır. Xatırladaq
ki, 2010-cu il üçün "Şahdəniz"
layihəsi çərçivəsində 7,6 milyard kubmetr qaz
və 2,01 milyon ton kondensat hasilatı nəzərdə tutulur.
2006-cı ilin sonlarından - "Şahdəniz"
yatağında hasilata başlanıldığı vaxtdan cari
ilin üçüncü rübünün sonunadək
yataqdan təqribən 24,3 milyard kubmetr təbii qaz və
5,8 milyon ton kondensat hasil edilərək mövcud ixrac boru
kəmərləri vasitəsilə dünya bazarına
çıxarılmışdır.
"Şahdəniz" yatağındakı dörd
öncəqazma quyusundan qaz hasil edilməklə yanaşı,
burada quraşdırılmış platformadan yeni quyuların
da qazıntısı davam etdirilir. 2010-cu ilin
əvvəlində yeni quyular sistemi istismara verildikdən sonra
fevral ayında platformadan yeni bir quyunun qazıntısına
start verilmişdir. Bundan əlavə, layihə iştirakçıları
tərəfindən ilin üçüncü
rübündə mövcud SDA-04 quyusunda bəzi yoxlama
əməliyyatları aparılmışdır. Hazırda
SDA-06 quyusunda qazma işləri davam etdirilir. Bu quyunun isə
2011-ci ildə tamamlanması nəzərdə tutulur. Onu da
deyək ki, növbəti illər ərzində platformadan
qazılacaq yeni quyular işə salındıqca yataqda hasilat
da get-gedə artacaq. Bütövlükdə
isə "Şahdəniz" yatağının birinci
işlənmə mərhələsi
çərçivəsində ən yüksək illik
hasilatın səviyyəsi ildə 8,6 milyard kubmetr qaz və
təqribən 16,4 milyon barrel kondensatın təşkil
edəcəyi gözlənilir.
"Şahdəniz"
yatağından çıxarılan qaz və kondensatın
sualtı boru kəmərləri vasitəsilə
Səngəçal terminalına nəqli də ilin
əvvəlindən uğurla davam etdirilmişdir. Xatırladaq
ki, hazırda Səngəçal terminalının emal sistemləri
gün ərzində 25,5 milyon kubmetr qazı qəbul edib ixraca
yönəldir. Bütövlükdə isə terminalın
ümumi gündəlik qaz emalı gücü 39,5 milyon kubmetr
təşkil edir. Məlum olduğu kimi,
"Şahdəniz" qazı Səngəçal
terminalından Cənubi Qafqaz boru kəməri
vasitəsilə ixrac olunur. Uzunluğu 970
kilometr, illik ötürücülük qabiliyyəti 30 milyard
kubmetr təşkil edən bu boru kəməri 2006-cı ilin
sonlarında istismara verilərək əvvəlcə Gürcüstana,
2007-ci ilin iyul ayından başlayaraq isə Türkiyə,
Yunanıstan və digər Avropa ölkələrinə
"Şahdəniz" qazını
çatdırır. Cari ilin doqquz ayı
ərzində kəmərin orta ötürücülük
gücü gündə təxminən 15,3 milyon kubmetr
təşkil etmişdir. 2007-ci ilin mart ayından
indiyədək Cənubi Qafqaz boru kəməri ilə
dünya bazarına 20 milyard kubmetrə yaxın qaz ixrac
olunmuşdur. Bundan əlavə, ötən
müddətdə yataqdan hasil edilən 5,8 milyon ton kondensat
Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri ilə
dünya bazarına çıxarılmışdır.
2010-cu ilin yanvar-sentyabr ayları ərzində
Cənubi Qafqaz boru kəməri ilə bağlı fəaliyyətlərə
6,9 milyon dollar vəsait xərclənmişdir. İlin
sonunadək isə bu məqsədlə daha 5,8 milyon dollar
vəsaitin xərclənməsi nəzərdə
tutulmuşdur.
"Şahdəniz"
qaz-kondensat yatağının kəşfiyyatı,
işlənməsi və hasilatın pay bölgüsü
sazişində buradakı ehtiyatların bir neçə
mərhələdə işlənməsi öz əksini
konkret şəkildə tapmışdır. Hazırda
uğurla həyata keçirilməkdə olan birinci
işlənmə mərhələsindən sonra
növbəti, çox mühüm ikinci
mərhələyə başlamaq nəzərdə tutulur.
Yeri gəlmişkən, onu da qeyd etmək lazımdır ki, "Şahdəniz"
yatağının ikinci işlənmə
mərhələsinin ölkəmiz üçün
əhəmiyyəti olduqca böyükdür. Belə
ki, sözügedən mərhələ
çərçivəsində hasil edilən daha
böyük miqdarda "mavi yanacaq" Azərbaycanın ixrac
imkanlarını artırmaqla yanaşı,
"Şahdəniz" qazının
alıcılarının sayının da artmasına
səbəb olacaq. Bu da ölkəmizin
regionda, eləcə də dünyada strateji tərəfdaş
kimi mövqeyini bir qədər də
möhkəmləndirəcək. Ən başlıcası
isə "Şahdəniz" yatağının ikinci
mərhələsinin işlənilməsi Azərbaycan
iqtisadiyyatına təqribən 20 milyard dollar birbaşa
investisiyanın qoyulmasına gətirib
çıxaracaqdır.
2010-cu ilin iyun ayının 7-də İstanbulda
Azərbaycan hökuməti iləhj Türkiyə
hökuməti arasında "Şahdəniz"
qazının Türkiyəyə satışını və
bu ölkənin ərazisi ilə Avropa bazarlarına nəqlini
tənzimləyən sənədlər paketinin bir hissəsi
olaraq anlaşma memorandumu imzalandı. Bu
isə "Şahdəniz" layihəsinin ikinci
işlənmə mərhələsi
çərçivəsində hasil ediləcək qazın
Türkiyəyə və digər ölkələrə
satışı üçün tələb olunan
müqavilələrin yekunlaşdırılmasına doğru
irəli atılmış çox mühüm bir addımdır.
Bu addım, eyni zamanda, sözügedən layihənin ikinci
mərhələsinin işlənməsi planlarının
əhəmiyyətini əsaslandırmaqla
"Şahdəniz" layihəsinin
tərəfdaşlarının yekun sərmayə qoyuluşu
qərarına yol açır. Hazırda isə qazın sonrakı
marketinqi və satışı üçün ən optimal
variantın müəyyən edilməsi üzrə
danışıqlar davam edir. Xatırladaq ki, layihə
tərəfdaşlarının iştirakı ilə
aparılan danışıqlar prosesinə Azərbaycan
hökuməti adından ARDNŞ rəhbərlik edir.
Hazırda saziş iştirakçıları
"Şahdəniz" yatağının
işlənməsinin ikinci mərhələsi və bununla
bağlı Cənubi Qafqaz boru kəmərinin
genişləndirilməsi layihələri ilə bağlı
lazımi tədbirlər həyata keçirirlər. Cari
ilin ötən dövründə adıçəkilən
layihələri reallaşdırmaq məqsədilə
aparılan mühəndis-layihə və
qiymətləndirmə işlərinin ilin sonunadək davam
etdirilməsi planlaşdırılmışdır.
Yeri
gəlmişkən, "Şahdəniz"
yatağının tammiqyaslı işlənməsi
layihəsi Azərbaycanı dünyanın yeni qaz
bazarlarının əsas təchizatçılarından
birinə çevirməklə yanaşı, ildə
təqribən 16 milyard kubmetr əlavə qaz hasilatına imkan
yaradacaq. Eyni zamanda, bu, dünyanın ən
böyük qaz işlənməsi layihələrindən biri
olmaqla yeni bir cənub dəhlizi vasitəsilə Avropanın
qaz bazarlarına əlavə təchizat və
müxtəliflik gətirmək baxımından da diqqəti
cəlb edir. Məlumat üçün
bildiririk ki, "Şahdəniz" yatağının
tammiqyaslı işlənməsi konsepsiyasına dənizdə
emal gücü ildə 16 milyard kubmetr qaz olan və körpü
ilə birləşdirilmiş iki yeni platforma, eyni sayda qazma
qurğusundan qazılacaq 30-dək sualtı quyu, suyun 500
metrədək dərinliyində 500 kilometr uzunluğunda sualtı
boru kəməri şəbəkəsi,
"Şahdəniz" və Cənubi Qafqaz boru kəməri
üçün kompressorların yerləşdirilməsi
məqsədilə Səngəçal terminalının
genişləndirilməsi daxildir. Bundan
əlavə, Azərbaycanda 400 kilometr uzunluğunda yeni
xəttin və Gürcüstanda iki yeni kompressor
stansiyasının inşası ilə Cənubi Qafqaz boru
kəmərinin genişləndirilməsi, eləcə də
Türkiyəyə, Gürcüstana və Avropaya
planlaşdırılmış qaz satışı da
sözügedən konsepsiyaya daxil olan
müddəalardandır. Layihə üzrə ilk qazın
isə 2017-ci ildə əldə ediləcəyi
nəzərdə tutulur.
Mirbağır
YAQUBZADƏ,
Xalq
qəzeti.-2010.-19
dekabr.-S.1.