Könül budağından qopub qürub

edən günəşi öpən son yarpaq

Əli Nəcəfxanlının kitabı haqqında yazmağa başlayanda ilk növbədə nədən başlamağın çətinliyi qarşısında qaldım. Müəllifin insanlığı, jurnalist kimi fəaliyyəti, yoxsa şairliyinə - hansı istiqamətə istinad edəcəyimi kəsdirə bilmədim. Hərdənbir redaksiyanın dəhlizində rastlaşdığım usduf yerişli, mülayim tövrlü, həlim danışığı ilə ətrafındakılardan seçilən Əlinin bütövün bir parçaları olaraq dediyim və unutduğum xarakterik cizgiləri ilə onu tam şəkildə tanımaq ,bəlkə də, imkansızdır.

Əlini daha yaxından tanımaq üçün onun iç dünyasına bir az da yaxınlaşmaq, ürək çırpıntılarını hopdurduğu misraları dönə-dönə oxumaq lazımdır. Əslində Nəcəfxanlının şeirləri, daha doğrusu şeirləri toplanmış kitabı haqqında yazdığımın fərqindəyəm. Amma böyük əminliklə deyə bilərəm ki, xarakteri və davranışı yaradıcılığına bu qədər hopmuş, özü sözü ilə iç-içə, başbaşa olan, özü sözünü, sözü isə özünü tanıdan çox az qələm sahiblərindən biri də məhz Əlidir. Kitabının adı düşündürücü və çəkicidi: "Payız prospekti". Onun bu kitaba toplanmış şeirlərini oxuyandan sonra belə qənaətə gəldim ki, şair yaradıcılığı müddətində məzmun kəsb etməyən, dəyərsiz şeir yazmayıb, və yaxud da gərəksiz, lazımsız şeyləri şeirləşdirməyib.

Mən bu qənaətdəyəm ki, kimliyindən asılı olmayaraq əgər şeir oxuya-oxuya ruhunun təzələnməyini hiss etmirsə, qəlbinin atlanmağını duymursa, deməli onun oxuduğu şeir deyil, sadəcə söz yığınıdır. Əli nədən yazırsa yazsın, hansı mövzuya əl atırsa atsın, onun həllini ustalıqla açıqlayır, hadisəyə öz münasibətini bildirməklə oxucunu da düşünməyə vadar edir. Dağı-aranı dolaşan şair hara üz tutursa "dünyanın dəyişmədiyini" görür, "düzlərin düzdə qalmasından", "aldadanın ar eləmədiyindən" təəssüflənir.

Vətən həsrəti, Qarabağ dərdi onun şeirlərinin ana xəttini təşkil edir desəm, yanılmaram. Şuşanı gözüdolusu görməyən şair bir də ayılır ki, iş işdən keçib, Şuşa dağılır və xəyanət kirvədən, keşişdən keçib, ona görə də ürəyi dəlik deşik olur, xəcalətdən üzünün örtülməsini istəyir, hətta özünə qarğış edir.

Şuşanı görmədim gözüm dolusu,

Vaxtında getməyə vaxtım olmadı,

Vaqifin məzarı qənimim olsun,

Şuşanın dağları taxtım olmadı.

"Varın yoxluğundan və yoxun çoxluğundan çaşqına dönən" qaçqınların, "çaşıb qorxduğundan qaçqına dönən" çaşqınların taleyi ona rahatlıq vermir, gecə-gündüz yaralarının gözünü qoparır. Göz yaşını daşqına çevirən qaçqının dərdinə yandıqca dərd onun da qəddini əyir, "Uyub yalanlara, Misri qılıncı Kaş ki, qoymayaydı heç qına qaçqın"-deyir.

Amma o, bu ağrı-acıya sadəcə dərd kimi baxmır, sızıldamır, bədbinləşmir, onu böyük ustalıq, lakonik poeziya dili ilə oxucunun mühakiməsinə verir.

Ocağımız kor qalıbdı,

Alov sönüb, qor qalıbdı.

Vətən dərdi şor balıqdı,

Yedikcə yandırar səni.

O, torpaqların işğal edilməsinin səbəbini dünyanın buz meydanına bənzəməsi ilə əlaqələndirir. Görür ki, bu meydanda hər şey- sərhədlər oyuncaq kimi o yan-bu yana, sümüyə dirənən bıçaq boğazda, hətta ehtiyacdan baş fırlananda acından ayaq belə sürüşür.

Əli şeirlərində bir sözlə böyük məna tutumu verə bilir, qlobal problemi sadə dillə oxucuya çatdırır, istənilən mövzuya poetik don geydirir, minaaxtarana "Ölümlə üz-üzə gəlsən nə var ki, Ölüm ayağının altında, bala!" deyərək ehtiyatı əldən verməməyi, hər addımda ayıq-sayıq olmağı tövsiyə edir, ölümün ona məhz yerdən-torpağın altdan gələcəyinə işarə edir. O, sözdən söz seçir, sözü məna tutumlarına görə ayırır, onu inciyə, mirvariyə bənzədir. Şeirlərinə qarşı hədsiz məsuliyyətli olan şair özünə çox tələbkardır. "Ürəkdən gəlməsə dilimə yatmır, Çünki bir ayrıdı mənim şeirim."- deyərək millətin yolunda məşəl olmayan şeirini fərari adlandırır. Gecələrə həsr olunmuş nə qədər şeirlər oxumuşuq: hərəsi bir mənalı, başqa mövzulu, fərqli baxışlı... Əlinin "Gecələr"i bambaşqadı... Ömrü muğamata bənzədir - zil gündüzləri, bəm gecələri ilə. Onun qələmi gecələri sübhə kimi qan ağlayır, çünki ümid kövrək, xəyal qırıqdı, zalım fələk də ürəyindən vuraraq gözlərində məclis qurubdu. Gecələr qəmin kef məqamıdı... şairə cəza çəkdirir, bu isə təbiidi, axı o, öz növbəsində cəza çəkməyə vərdişkardı.

Əli sevəndə lap uşaq olub, heç ağlı da olmayıb, amma dünyanın bir anda dəyişdiyini elə hiss edib ki, Tanrının min illik qibləsi ilə sevdiyinin qapısını səhv salıb. Qarşısı kəsilib, başının kəsiləcəyinə hədələnib, lap elə qanına bələnib, amma sevib. Bir "hə" almaqdan ötrü əsim-əsim əsən şairin təlaşdan dili dolaşıb, ayağının ucunda gedən canıyanmış qıza qoşulub xəyalını qızın yellənən saçında gəzdirib. Şairin məsum sevgisini hopdurduğu, birnəfəsə oxunan təcnisləri, lirikası, körpələrə həsr etdiyi "Gül balam, bülbül balam " və bundan başqa kitabda toplanan "Dolaşdım dağı, aranı", "Ömrüm sözüm qədərdi", "Mən səni sevəndə" bölmələrindəki şeirləri onun yaradıcılıq diapazonunun genişliyini sübut edir. 50-ni arxada qoyan, nəhayət, ömrün payız prosrektinə çatan şair, küçənin sağında nar satan qıza, sol tərəfində heyvasına müştəri səsləyən qadına və prospektin sonunda könlünün budağından qopan son yarpağın qürub edən günəşi öpməsinə baxır...

... Şənbə günü Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Sumqayıt Şəhər şöbəsi və Sumqayıt şəhər Mədəniyyət və Turizm İdarəsinin Əli Kərim adına poeziya klubu "Əli Nəcəfxanlının imza günü" adlanan geniş toplantı təşkil etdi. Biz də imzalar içində imzası seçilən həmkarımıza düşündürücü, geniş məna tutumlu şeirlərə imza atmağı və daha geniş coğrafiyada tanınmağı arzulayırıq.

Zərifə BƏŞİRQIZI,

Xalq qəzeti.-2010.-19 dekabr.-S.7.