Romantik rolların mahir ifaçısı

Gündüz Abbasov-80

Bu günlərdə Azərbaycan Dövlət Film Fondunda görkəmli aktyor Gündüz Abbasovun 80 illiyi təntənə ilə qeyd olundu. Yubiley mərasiminə toplaşanlar arasında aktyorla bir yerdə çalışan kinematoqrafçılar, tələbələr, Gündüz müəllimin qohumları iştirak edirlər. Tədbirdə çıxış edən kinoşünas, əməkdar incəsənət xadimi Aydın Kazımzadə aktyorun həyat və yaradıcılıq yolundan geniş bəhs etdi. O dedi ki, Gündüz Abbasov 1930-cu il noyabrın 20-də Bakının məşhur Dağlı məhəlləsində doğulmuşdur. Anası - musiqiçi, pedaqoji və tibb təhsili olan ziyalı qadın, böyük dramaturq Cəfər Cabbarlının qardaşı qızı Mələk xanım, atası - tanınmış yazıçı və jurnalist, Azərbaycan radiosunun ilk sədri, Bakı kinostudiyasının direktoru Şəmsəddin Abbasov uşağın adını Gündüz qoydular. Ədəbiyyat və incəsənətlə sıx bağlı olan ailədə böyüyən Gündüzün uşaqlığı teatrda, kinoda aktyorlar arasında keçdi, rəssamlığa, yazı-pozuya böyük maraq göstərdi. 1952-ci ildə Bakı Rəssamlıq Məktəbini, 1961-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsini bitirdi.

Gündüz Abbasov tələbəlik illərində ədəbi yaradıcılıqla məşğul olur, hekayələr yazır, tərcümələr edirdi. 50-60-cı illərdə "Papasının qızı", "Canlı körpü" və "Qanadlar" adlı üç kitabı nəşr edilir, yüzlərlə hekayə, felyeton, məqalə və oçerki dövri mətbuatda dərc olunur. Bir müddət Azərbaycan radiosunun gənclər şöbəsinin müdiri işləyir. "Uşaqgəncnəşr"də, "Azərnəşr"də fəaliyyət göstərir, xeyli kitabın redaktoru olur. "Ədəbiyyat və incəsənət" qəzetində şöbə müdiri işləyir.

Sonra Aydın müəllim aktyorun kinoya gəlişi barədə ətraflı məlumat verdi. Qeyd etdi ki, Gündüz Abbasovun yaradıcılığının ən rəngarəng səhifələri Azərbaycan kinematoqrafiyası ilə bağlı olub. 1958-1990-cı illərdə C.Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasının istehsal etdiyi 20-dək filmdə, o cümlədən 8 ekran əsərində əsas rollarda çəkilib, yaddaqalan, dolğun surətlər yaradıb. "Bir qalanın sirri" film-nağılında Elşən, "Aygün" televiziya filmində Elyar, "Bizim küçə"də Rasim, "Leyli və Məcnun"da Zeyd, "Telefonçu qız"da Mehribanın atası, "Vulkana doğru"da Uzun, "Dədə Qorqud"da Baybura, "Qərib cinlər diyarında"da İblis, "Babək"də Pərvinin babası, "İşarəni dənizdən gözləyin"də şair, "Qəm pəncərəsi"ndə qoca kəndli, "Alman klinikasına şəxsi səfər"də milyonçu Lioznov, "Doğma sahillər"də Bəndalı kişi, "Yuxu"da Hidayət kişi və s. obrazlar bu qəbildəndir.

"Babək" filmindən söz düşmüşkən, demək lazımdır ki, vaxtilə Gündüzün atası Şəmsəddin müəllim "Babək" kinossenarisini yazmışdı. Filmin quruluşu rejissor Hüseyn Seyidzadəyə tapşırılmışdı. Lakin Moskvadakı məsul kino işçiləri filmin çəkilişinə icazə vermədilər. Bir çox illər keçəndən sonra "Babək" tamamilə başqa ssenari üzrə çəkildi.

G.Abbasov "Koroğlu" filmində baş rolu ifa etməli idi. Onu filmdə baş rola sınaq çəkilişlərinə dəvət etmək üçün Moskvaya teleqram vurulur. O vaxt "Bir qalanın sirri" filminin müəyyən epizodları Moskvada çəkilirdi. Rejissor Ə.Atakişiyev qısqanclıq ucbatından teleqramı Gündüzə verməyib gizlədir. Səbəbi aydın idi. Rejissor istəməyib ki, bu aktyor onun filmi ilə paralel başqa bir filmdə iştirak etsin. Təbii ki, rejissor H.Seyidzadə cavab almadığına görə aktyor Əfrasiyab Məmmədovu Koroğlu roluna təsdiq edir. Bundan fərqli olaraq çəkilişinə hazırlıq görüldüyü "Şah İsmayıl" filmində Gündüz Şah İsmayıl roluna təsdiq olunur. Amma müəmmalı şəraitdə bu filmin istehsalı baş tutmur. Halbuki o, foto və kino sınaq çəkilişlərindən uğurla çıxmışdı.

Gündüz Abbasov isə rejissor Ə.Atakişiyevin "Bir qalanın sirri" film-nağılında çəkilməklə daha da məşhurlaşdı.

Gündüz mərd və qorxmaz Elşənin obrazını bütün dolğunluğu ilə yaratmağa müvəffəq olub. Filmdə insan əməyi və zəkasının qüdrəti, çətinliyə qalib gəlməsi Elşənin simasında canlı surətdə göstərilib. Maraqlıdır ki, film ekranlarda nümayiş etdiriləndən sonra bir çox valideynlər həm yaraşıqlı aktyor Gündüz Abbasovun, həm də onun sənətkarlıqla yaratdığı Elşən obrazı şərəfinə yeni doğulmuş uşaqlarının adlarını Elşən qoydular.

Natiq bildirdi ki, kinorejissor H.Seyidbəylinin "Telefonçu qız" filmindəki Mehribanın atası rolu G.Abbasovun ən sevimli ekran işlərindəndir. Rol böyük olmasa da aktyor onu məharətlə ifa etmişdir. Demək olar ki, ata rolu Gündüzün indiyə kimi yaratdığı surətlərdən tamamilə fərqlənən, yeni, təsirli bir obrazdır. Sonrakı illərdə çəkildiyi filmlərdə biz Gündüz Abbasovu müxtəlif planlı xarakterik rollarda görürük. Anarın çəkdiyi "Qəm pəncərəsi" filmi yazıçı-dramaturq Cəlil Məmmədquluzadənin həyat səhifələrini ekranda canlandırır. Bu filmdə aktyor qoca Kərbəlayı rolunda oynayır. Rejissor Kərbəlayını kasıb kəndlilərin ümumiləşdirilmiş obrazı kimi təqdim edir. Bununla belə, bəzən o, gözəl misallar çəkir. Ağsaqqalın dediyi fikirlər onun dünya görmüş bir insan olmasından xəbər verir.

Aydın müəllim qeyd etdi ki, o, romantik rolların mahir ifaçısı idi. Təsadüfi deyil ki, kinorejissor C.Mirzəyevin yaratdığı "İşarəni dənizdən gözləyin" tarixi-inqilabi filmində Gündüzə çox maraqlı bir rol təklif olunmuşdu. Şair rolu. Bu personajın prototipi dövrün böyük mütəfəkkiri şair Məhəmməd Hadidir. Gündüz Abbasov obrazın daxili aləminə nüfuz edərək onun zəngin mənəviyyatını üzə çıxarır.

Xalq şairi Səməd Vurğunun məşhur "Aygün" poeması əsasında ekranlaşdırılmış eyniadlı film-poema Azərbaycanda ilk bədii televiziya filmidir. Bu filmdə tamaşaçılar çox qısa bir müddət ərzində məhəbbət üçbucağı ilə qarşılaşırlar.

Əmirxan evdən küsüb gedəndən sonra Aygün körpəsi ilə tək qalır. Bu vaxt Elyarın (G.Abbasov) qəlbində ülvi hisslər oynayır. Elyar Aygünü bütün varlığı ilə sevir. Elyar rolu epizodik olsa da maraqlıdır.

Sonra natiq aktyorun "Dədə Qorqud" filmindəki rolundan danışdı. Həmin filmdə Gündüz Abbasov maraqlı bir surəti - Baybura obrazını yaradıb. Baybura oğul atasıdır. Oğlunun başına gətirilən oyunlar atanı sarsıdıb, onu kor edib. Bununla belə ata ümidini itirməyib, nə vaxtsa oğlu ilə görüşəcəyinə inanır. Onun oğlu Beyrəklə görüşü filmin ən maraqlı səhnələrindən biridir. Bu an atanın keçirdiyi hisslər, həyəcan dolu sevinc aktyor tərəfindən inandırıcı şəkildə tamaşaçıya çatdırılıb.

Gündüz müəllim "Mozalan" respublika satirik kinojurnalının bir çox kinosüjetlərində də maraqlı surətlər yaradıb. Bundan başqa o, Ukraynanın A.Dovjenko adına kinostudiyanın istehsalı olan "Piliqrim"in kapitanı" bədii filmində qoca dənizçi rolunu ifa edib.

Aktyor sonuncu dəfə rejissor F.Əliyevin "Yuxu" filmində çəkilib. O, filmdə sanki özü-özünü oynayır. Hidayət kişi epizodik rol olsa da, diqqəti cəlb edir. Filmə baxdıqca görürsən ki, bağban obrazı əslində, aktyorun özüdür: yorğun, qayğılı, həyatın hər üzünü görmüş Hidayət kişi - Gündüz Abbasov.

Gündüz Abbasov ömrünün son illərində görkəmli adamlarla görüşləri barədə xatirələrini yazırdı. Bir də "Keçmişsiz" adlı roman üzərində işləyirdi. Bu işləri başa çatdıra bilmədi. Amma Azərbaycan kino tarixində parlaq iz qoyub getdi.

Sonra çıxış edənlər onun haqqında xatirələrini danışdılar. Qızlarının tədbirdə iştirakı, onların çıxışları tədbiri daha da məzmunlu etmişdi.

Fondun foyesində isə Gündüz Abbasovun həyat və yaradıcılığına həsr olunmuş sərgi tamaşaçılar tərəfindən böyük maraqla qarşılandı.

M.MÜKƏRRƏMOĞLU,

Xalq qəzeti.-2010.-26 dekabr.-S.7.