Qaz təsərrüfatının infrastruktur imkanları genişləndirilir

Son illər Azərbaycanda qaz istehsalının artırılması istiqamətində mühüm tədbirlər həyata keçirilir. Aparılmış məqsədyönlü işlərin nəticəsidir ki, hazırda “mavi yanacağa” olan tələbatını tamamilə ödəyən Azərbaycan Respublikası artıq dünyanın potensial qaz ixrac edən ölkəsinə çevrilmişdir. Bununla belə, ölkəmizin zəngin qaz potensialı bu sahədə bir sıra əlavə işlərin görülməsini, qaz təsərrüfatının infrastruktur imkanlarının daha da genişləndirilməsi zərurətini yaradır. Təsadüfi deyil ki, son illər bu məsələni ölkənin əsas prioritetlərindən biri kimi daimi diqqət mərkəzində saxlayan Prezident İlham Əliyev bununla bağlı lazımi göstəriş və tövsiyələr verir. Təsadüfi deyil ki, Nazirlər Kabinetinin yanvarın 18-də keçirilmiş illik hesabat yığıncağında dövlət başçısı ölkə ərazisində qazlaşdırmanın səviyyəsinin artırılması, ucqar kənd və qəsəbələrin “mavi yanacaq”la təmin edilməsini Dövlət Neft Şirkətinin qarşısında vacib və təxirəsalınmaz bir vəzifə kimi qoymuşdur.

Hazırda Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən bu vəzifənin icrası ilə əlaqədar mühüm işlər görülür. Artıq ölkə ərazisinin tamamilə qazlaşdırılması, əhalinin və iqtisadiyyatın “mavi yanacağa” olan tələbatının daha dolğun ödənilməsi məqsədilə yeni, nisbətən böyük nəqletmə gücünə malik qaz kəmərlərinin inşası istiqamətində işlər getdikcə sürətləndirilir. Belə ki, ötən il oktyabr ayının 1-dən şirkətin “Neftqaztikinti” Tresti tərəfindən ümumi uzunluğu 47 kilometr olan Səngəçal—Qazıməmməd qaz kəmərinin inşasına başlanılmışdır. Sutkalıq ötürücülük gücü 5-6 milyon kubmetr təşkil edəcək həmin kəmər 1020 millimetrlik borularla çəkilir. Xatırladaq ki, “Neftqaztikinti” Tresti iki il öncə də eyni marşrutla qaz kəməri çəkmişdi. Lakin həmin kəmər mövcud tələbatı ödəmədiyi üçün sürətləndirilmiş iş qrafiki ilə ikinci magistral xəttin çəkilməsi zərurəti meydana çıxmışdır.

“Səngəçal baş qurğuları — Qazıməmməd kompressor stansiyası magistral qaz kəmərinin tikinti layihəsi”nin iki mərhələdə həyata keçirilməsi nəzərdə tutulur. Altı ay müddətində tamamlanması planlaşdırılan ilkin mərhələdə kəmərin 23 kilometrlik hissəsi inşa olunacaq. Məlumat üçün bildiririk ki, “Səngəçal baş qurğuları — Qazıməmməd kompressor stansiyası magistral qaz kəməri layihəsi”nin ikinci mərhələsi Qalmaz yeraltı qazsaxlama anbarınadək olan məsafəni əhatə edir. Diametri 1020 millimetr olan borularla çəkilən 23 kilometrlik qaz xəttinin inşası “Neftqaztikinti” Trestinin 2 saylı tikinti-quraşdırma idarəsi tərəfindən həyata keçirilir. İdarənin rəisi Elxan Salmanovdan aldığımız məlumata görə, artıq kəmərin 19 kilometrlik hissəsi qaynaq edilərək quraşdırılmışdır. Bunun da 8 min metri izolyasiya edilərək əvvəlcədən qazılmış xəndəyə endirilmiş, üstü torpaqla örtülmüşdür. Hazırda layihənin tərkib hissəsi kimi nəzərdə tutulmuş şaxələndirilmiş boru xətlərinin çəkilişi də uğurla davam etdirilir. Qalmaz qaz — kompressor stansiyasına 700 millimetrlik 2 min metr uzunluğunda olan giriş xəttinin artıq 1350 metri çəkilmişdir. Bundan əlavə, stansiyadan 1000 millimetrlik borularla çəkilən 2168 metr uzunluğunda çıxış xəttinin də inşasına start verilmişdir. Qazıməmməd kompressor stansiyasını Qalmaz yeraltı qaz saxlama anbarı ilə birləşdirən 23 kilometrlik kəmərin daha bir qolu isə Mozdok — Qazıməmməd magistralı ilə birləşən 1562 metrlik xəttdir. İnşaatçılar 700 millimetrlik borularla çəkilən bu xəttin tikintisini də nəzərdə tutulmuş vaxtda başa çatdırmışlar.

Hazırda layihənin tərkib hissəsi kimi bu kəmərin 23-cü kilometrindən — Qalmaz yeraltı qaz anbarından Qazıməmməd kompressor stansiyası istiqamətində 21 kilometrlik xəttin çəkilişi də sürətlə davam etdirilir. Artıq kəmərdə sınaq işləri aparılır. Bundan əlavə, inşaatçılar obyektin pikburaxma, pikqəbuletmə və ölçü qovşağında tikinti işləri aparırlar. Bütövlükdə isə obyektin cari ilin fevral ayının ortalarında təhvil verilməsi nəzərdə tutulur.

Obyektlərin tikintisi sahəsində 200 nəfərdən artıq işçi çalışır. Onu da qeyd edək ki, landşaft və iqlim şəraitinin çətin olmasına baxmayaraq, işlər nəzərdə tutulmuş qrafikə uyğun davam etdirilir. İnşaatçılar “Səngəçal baş qurğuları — Qazıməmməd kompressor stansiyası magistral qaz kəməri layihəsi”nin ikinci növbəsini, eləcə də Qalmaz yeraltı qazsaxlama anbarınadək çəkilən hissənin nəzərdə tutulan vaxtda istifadəyə verilməsi üçün bütün imkanlarını səfərbər etmişlər. Bu da yeraltı anbarlara qazın vurulması mövsümünün başlanmasına təsadüf edir. Layihənin uğurla başa çatdırılması ilə Qalmaz yeraltı qazsaxlama anbarına vurulan “mavi yanacağ”ın həcmi, demək olar ki, iki dəfə artacaq.

Ölkənin qaz təsərrüfatında həyata keçirilən mühüm infrastruktur layihələrindən biri də Qaradağ yeraltı qazsaxlama anbarının kompressor stansiyasında aparılan yenidənqurma və genişləndirmə işləri ilə bağlıdır. “Neftqaztikinti” Trestinin 2 saylı tikinti-quraşdırma idarəsinin kollektivi layihənin icrasına başladığı ötən müddətdə stansiyada üç yeni kompressor maşınının quraşdırılmasını müvəffəqiyyətlə başa çatdırıb. Yaxın vaxtlarda burada daha iki maşının quraşdırılması nəzərdə tutulur.

Yola saldığımız 2009-cu ildə 2 saylı tikinti-quraşdırma idarəsinin kollektivi tərəfindən ölkənin qaz təsərrüfatının təkmilləşdirilməsi, bir sıra obyektlərdə yenidənqurma və tikinti işlərinin aparılması ilə bağlı mühüm tədbirlər həyata keçirilmişdir. Bu baxımdan Qaradağ qazsaxlama anbarının yenidən qurulması layihəsi çərçivəsində görülən işlər diqqəti cəlb edir. Belə ki, inşaatçılar il ərzində qazpaylama məntəqəsinin, quyuların ətrafının abadlaşdırılması və quyulara gedən yolların, eləcə də kompressor stansiyasının tikintisinə dair nəzərdə tutulmuş bütün işləri ən müasir maşın və mexanizmlərin köməyi ilə vaxtında və keyfiyyətlə yerinə yetirmişlər. Səngəçal baş qurğularında qazın təzyiqinin endirilməsi üçün təmizləyici qovşağın tikintisi, 1220 millimetrlik yüksək təzyiqli qaz kəmərinin çəkilişi, Qaradağ qaz separasiya məntəqəsində tutum və separatorların quraşdırılması, Səngəçal baş qurğuları — Daşgil—Astara qaz kəməri arası əlaqələndirici xəttin inşası layihələri də 2 saylı tikinti-quraşdırma idarəsi kollektivinin uğurlu işlərindən sayılır. Bundan əlavə, ötən il inşaatçılar müxtəlif obyektlərdə bir sıra əlavə təmir işlərini də yüksək keyfiyyətlə yerinə yetirmişlər ki, bunlar da ölkənin qaz təsərrüfatının işinin əsaslı şəkildə yaxşılaşdırılmasına imkan yaratmışdır. 2010-cu ildə qaz təsərrüfatına infrastruktur layihələrinin reallaşdırılması davam etdiriləcək. Bu il “Səngəçal baş qurğuları — Qazıməmməd kompressor stansiyası magistral qaz kəmərinin tikinti layihəsi”nin növbəti mərhələsinə start veriləcək. Bu mərhələdə Səngəçaldan Qazıməmmədə qədər olan 24 kilometrlik hissənin inşası nəzərdə tutulur. Xatırladaq ki, Qazıməmməd “Azəriqaz” İstehsalat Birliyinin qəbul və paylama sistemlərinin yerləşdiyi iri qovşaq mərkəzidir. Ölkəmizin əsas qaz “arteriyaları” da məhz buradan şaxələnmiş kəmərlər vasitəsi ilə müxtəlif istiqamətlərə “mavi yanacaq” nəql edir. Yeri gəlmişkən, 2010-cu il yanvarın ilk günündən etibarən Azərbaycan Rusiyaya qaz ixracına başlayıb. Bu il şimal qonşumuza 1 milyard kubmetr qaz satılması nəzərdə tutulur. Azərbaycanda artmaqda olan qaz hasilatı qarşıdakı illərdə bu həcmin bir qədər də çoxalması ilə nəticələnə bilər ki, bunun üçün də, ilk növbədə, nəql sisteminin yenidən qurulması və genişləndirilməsi tələb olunur. Bundan əlavə, ölkənin bütün regionlarının “mavi yanacaq”la təchizatını yaxşılaşdırmaq məqsədilə mövcud yeraltı qazsaxlama anbarlarında bir sıra əlavə yenidənqurma işləri aparılır, yeni qaz xətləri çəkilir. Bütün bunlar isə onu deməyə əsas verir ki, 3-4 il bundan əvvəl Prezident İlham Əliyevin göstərişi ilə Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən hazırlanmış yeni qaz proqramı uğurla reallaşdırılır.

Mirbağır YAQUBZADƏ

Xalq qəzeti.- 2010.- 2 fevral.- S. 3.