Prezident İlham ƏLİYEV: Yaxın zamanlarda Azərbaycan vətəndaşları təmiz ekoloji şəraitdə yaşayacaqlar

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 2010-cu ilin “Ekologiya ili” elan etməsi və eyni zamanda, dövlət başçısının təsdiq etdiyi ətraf mühit sahəsində strateji proqramların icrası ölkəmizdə ekoloji durumun daha da yaxşılaşdırılması məqsədi daşıyır. Prezident İlham Əliyevin yanında ekoloji problemlərə həsr edilmiş müşavirədə də bu məsələ ilə bağlı ətraflı söhbət getmişdir.

Xatırladaq ki, “Azərbaycan Respublikasında ekoloji vəziyyətin yaxşılaşdırılmasına dair 2006-2010-cu illər üçün kompleks Tədbirlər Planı” mövcud problemlərin həllinə, xüsusilə, Bakı şəhəri və Abşeron yarımadasında ətraf mühitin yaxşılaşdırılması istiqamətində aparılan işlərə böyük təkan vermiş, bu istiqamətdə iri layihələr uğurla həyata keçirilmiş, hazırda da davam etdirilir.

Ətraf mühitə təsirlər iqtisadiyyatın müxtəlif sahələri ilə bağlıdır və bir sıra dövlət qurumları ekoloji problemlərin həlli istiqamətində tədbirlər görürlər. İqtisadi İnkişaf Nazirliyi, “Azərsu” Səhmdar Cəmiyyəti, Dövlət Neft Şirkəti və digər təşkilatlar tərəfindən tullantıların və çirkab suların idarə olunmasının təkmilləşdirilməsi, neftlə çirklənmiş ərazilərin, Bakı buxtasının ekoloji vəziyyətinin yaxşılaşdırılması istiqamətlərində layihələr həyata keçirilir.

Qeyd edək ki, ölkənin ekoloji durumu ilə bağlı indiyədək bir sıra tədbirlər həyata keçirilmişdir. Dövlət başçısının tapşırığı ilə reallaşdırılan Xəzər dənizinin çirklənmədən qorunması ilə bağlı proqram çərçivəsində Abşeron yarımadasında modul tipli çirkab su təmizləyici qurğulardan ibarət 16 stansiya qurularaq müvafiq sistem yaradılmışdır. “Azərsu” SC-nin sərəncamında olan iri təmizləyici qurğularla bərabər, bu sistemin fəaliyyəti nəticəsində Pirallahıdan Novxanıyadək 86 kilometr məsafədə sahilboyu ərazilərdən gün ərzində 6 min kubmetrdən çox çirkab suyun təmizlənmədən dənizə axıdılmasının qarşısı alınmışdır.

Abşeron yarımadasının təhlükəli tullantılardan təmizlənməsi sahəsində də işlər uğurla aparılır. Bakı və Sumqayıt şəhərlərindən müxtəlif tərkibli istehsalat tullantıları təhlükəli tullantıların idarə olunması üzrə milli mərkəzə daşınaraq basdırılır. O cümlədən, Sumqayıtda ətraf mühitin ciddi çirklənməsinə səbəb olan 287 min ton civə tərkibli toksiki tullantıların bir neçə il ərzində təhlükəli tullantılar poliqonuna daşınaraq zərərsizləşdirilməsi prosesi 2009-cu ildə başa çatdırılmışdır.

Bu işlərin səmərəliliyini artırmaq məqsədi ilə poliqonun infrastrukturu inkişaf etdirilmiş, qaz, su və elektriklə tam təmin edilmişdir. Bu da təhlükəli tullantıları emal yolu ilə zərərsizləşdirmək imkanı yaratmışdır.

Hazırda meşələrin mühafizəsi, bərpası, yeni meşəliklərin salınması sahəsindəki göstəricilər durmadan artır. Sözügedən müşavirədə bildirilmişdir ki, təkcə son üç ildə 32 min 211 hektar ərazidə meşəbərpa tədbirləri aparılmışdır. Son 15 ildə meşə ilə örtülü sahələr 989 min hektardan 1 milyon 21 min hektara qaldırılmışdır ki, bu da respublikada meşə ilə örtülü ərazilərin 11,4 faizdən 11,8 faizə qədər artması deməkdir. Bu göstəricilər beynəlxalq peykdən müşahidə təşkilatlarının təhlillərində də təsdiqini tapmışdır.

Bu gün paytaxtda və respublikamızın bölgələrində yaşıllaşdırma işləri geniş vüsət almışdır. 2008-ci ilin əvvəlindən başlayaraq Bakı-Qazax magistral avtomobil yolunun Atbulaq yaşayış məntəqəsindən Hacıqabul rayon mərkəzinədək olan 28 kilometrlik hissəsində 172 min ağac və kol əkilmişdir. Ərazidə ümumi tutumu 35 min kubmetr olan su anbarı yaradılmış, müasir damcılı suvarma sistemi ilk dəfə yaşıllaşdırma proqramlarında istifadə edilmişdir. Həyata keçirilən aqrotexniki tədbirlər nəticəsində ərazidə 90 faizdən yuxarı bitişə nail olunmuşdur.

Oxşar nəticələr digər yaşıllaşdırma işləri aparılan sahələrdə də əldə edilmişdir. Zığ-Heydər Əliyev adına Beynəlxalq Hava Limanı yolunun ətrafında 144 hektar ərazidə 140 mindən çox ting əkilmişdir. Günəşli yamacında 52 hektar ərazidə 69 min üzüm tingləri və ümumi yaşıllığı yaradaraq landşaftı nəcibləşdirən başqa bitkilər əkilmişdir. Əzizbəyov dairəsi – Heydər Əliyev adına Beynəlxalq Hava Limanı yolu ətrafında landşaftın bərpa edilməsi üçün 109 min kubmetr torpaq işləri aparılmış, 56 hektar sahədə 61,6 min ağac və kol əkilmiş, 63,5 min kvadratmetr sahəyə yaşıl çəmən salınmışdır.

Yaşıllaşdırılmış ərazilərin suvarılması üçün əlavə olaraq 2009-cu ilin sonunda 13 artezian quyusu qazılmış və su tutumu 10 min kubmetrdən çox olan su anbarı inşa edilmiş, uzunluğu 88 kilometr olan suvarma şəbəkəsi yaradılmışdır. Bundan əlavə, Abşeron yarımadasında 3 milyon ağac əkilməsi ilə bağlı tapşırığı icrası ilə əlaqədar yaşıllaşdırılacaq ərazilər seçilmiş, həmin ərazilərdə, keçmiş Binə ticarət mərkəzinin ərazisi də daxil olmaqla 472 min kubmetr torpaq işləri görülmüş, hamarlanmış, əraziyə 6 min 400 kubmetr münbit torpaq, 2 min 160 kubmetr üzvi gübrə daşınmış, 9 artezian quyusu qazılmış, 10,5 kilometr uzunluğunda suvarma sistemi yaradılmışdır. Son iki ayda təkcə Bakı, Sumqayıt şəhərlərinin ərazilərində və yarımadanın digər sahələrində 204 mini Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən olmaqla, Bakı və Sumqayıt İcra Hakimiyyəti orqanlarının iştirakı ilə cəmi 573 min ağac və kol əkilmişdir...

Müşavirədə vurğulanmışdır ki, Prezident İlham Əliyevin qabaqcıl dünya təcrübəsinə və yeni texnologiyaların tətbiqinə diqqəti nəticəsində ölkədə müasir ekoloji monitorinq sistemi yaradılmışdır. Ətraf mühit komponentlərinin dəqiq analizi və qiymətləndirilməsi məqsədi ilə respublikanın müxtəlif bölgələrində, o cümlədən ölkəyə daxil olan transsərhəd çayların üzərində ən müasir cihazlarla təmin olunmuş analitik tədqiqat laboratoriyaları təşkil edilmişdir. Çoxfunksiyalı və avtomatik rejimdə işləyən müasir cihazlar havada, suda və torpaqda 3 mindən artıq çirkləndiricini təyin etməyə imkan verir. Nüvə texnologiyalarından istifadə edən ölkələrlə sərhəd rayonlarda və Pirallahı adasında radiasiya fonu üzərində avtomatlaşdırılmış monitorinq nəzarəti sistemi quraşdırılmışdır ki, həmin şəbəkədən artıq avtomatik rejimdə məlumatlar həm Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin monitorinq xidmətinə, həm də Fövqəladə Hallar Nazirliyinə ötürülür.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən 2010-cu ilin “Ekologiya ili” elan edilməsi ilə bağlı cari ilin prioritet istiqamətləri üzrə müvafiq layihələr hazırlanmışdır. Həyata keçirilən uğurlu siyasətə söykənərək Abşeron yarımadasında neft tullantıları və digər zərərli maddələrlə çirklənmiş torpaqların və göllərin bərpası əsas prioritet istiqamət seçilmişdir. Burada göllərin və ətrafının təmizlənməsi, torpaqların rekultivasiyası hesabına ərazilərin reabilitasiyası nəzərdə tutulmuşdur. Bununla bağlı hərtərəfli araşdırmalar aparılmış, müvafiq layihə təklifləri hazırlanmışdır. Bu işlərin ilkin olaraq Zığ gölünün ətrafında aparılması məqsədi ilə hazırlanmış “Zığ gölünün və ətraf ərazilərin neft tullantılarından təmizlənməsi və torpaqların reabilitasiyası” layihə-smeta sənədləri aidiyyəti dövlət qurumları ilə razılaşdırılır.

Növbəti mərhələdə bu işlərin Çuxurdərə, Bülbülə, Hacıhəsən, Qırmızıgöl, Masazır və digər göllərin yerləşdiyi ərazilərdə aparılması nəzərdə tutulur. Eyni zamanda, Neft Şirkəti layihədə iştirak edir. Şirkət balansında olan neftlə çirklənmiş geniş ərazilərdə öz vəsaiti hesabına təmizləmə işlərini çox sürətlə aparır.

Prezident İlham Əliyev ölkədə yaşıllaşdırma tədbirlərinə də xüsusi diqqət yetirir. Bu tədbirlərin iki istiqamətdə həyata keçirilməsi təklif olunur. Birinci istiqamət Abşeron yarımadasında yaşıllaşdırma işləridir. Bu tədbirlərin Zığ gölü və Heydər Əliyev adına Beynəlxalq Hava Limanı, Əzizbəyov-Sabunçu dairələri, Bakı yamacı – 20-ci Sahəarası ərazilərdə və digər yerlərdə həyata keçirilməsi üçün hazırlanmış layihə-smeta sənədləri aidiyyəti dövlət orqanları ilə razılaşdırılmaqdadır. Eyni zamanda, genişmiqyaslı yaşıllaşdırma tədbirlərinin kifayət qədər suvarma suyu ilə təmin edilməsi üçün təmizlənmiş tullantı sulardan təkrar istifadə məsələsi araşdırılmış, Hövsan, Binə, Lökbatan, Səngəçal və Qobustan qəsəbələri ətrafında təmizlənmiş tullantı sularının texniki bitkilərin suvarılmasına yönəldilməsi üzrə ilkin layihə hazırlanmışdır. Misal üçün, Hövsanda aerasiya stansiyası tamamilə yeniləşdirilərək istifadəyə verilmişdir. Çirkab suları burada təmizləndikdən sonra Xəzər dənizinə axıdılır.

İkinci istiqamət – avtomobil yolları boyu ətraf ərazilərin yaşıllaşdırılması ilə bağlıdır ki, bu da Abşeron yarımadasından kənara çıxır. Bu məqsədlə birinci mərhələdə Bakı-Ələt, Ələt-Salyan və Ələt-Atbulaq istiqamətində həyata keçirilən işlərin davam etdirilməsi nəzərdə tutulur.

Prezident yanında keçirilən müşavirədə “Əhalinin ekoloji cəhətdən təmiz su ilə təminatının yaxşılaşdırılması proqramı”nın uğurlu icrasından da söhbət getmişdir. Göstərilmişdir ki, bu məqsədlə modul tipli sutəmizləyici qurğular quraşdırılmış 122 kəndə əlavə, hazırda 18 rayonun 63 kəndində də həmin istiqamətdə işlər gedir. Nəticədə, daha 125 min insan təmiz içməli su ilə təmin olunacaqdır. Eyni zamanda, daha 132 yaşayış məntəqəsində sutəmizləyici qurğuların quraşdırılması üçün hazırlanmış layihə-smeta sənədləri aidiyyəti dövlət orqanları ilə razılaşdırılır. Ekologiya və təbii sərvətlər naziri H.Bağırovun bildirdiyinə görə, artıq bu layihəyə təkcə Kür və Araz çaylarının, kanalların suyundan istifadə edən yaşayış məntəqələri yox, həmçinin daha kiçik çayların, çirklənmiş sulardan istifadə etmək ehtiyacında olan başqa rayonların da kəndləri daxil edilmişdir. Bundan başqa, Abşeron yarımadasında Zirə və Qala kəndlərində şoranlaşmış quyu sularını şirinləşdirəcək pilot layihələri həyata keçiriləcəkdir. Bu, həmin kəndlərin su probleminin səhiyyə standartlarına cavab verən səviyyədə həllini təmin edəcəkdir.

Bu gün Xəzər dənizinin çirklənmədən qorunması da diqqətdə saxlanılır. Bu məsələdə məqsəd Abşeron yarımadasının şimal sahilboyu ərazilərində qurulmuş modul tipli çirkab sutəmizləyici qurğulardan ibarət “Xəzər dənizinin ekoloji mühitinin mühafizə sistemi”nin cənub istiqamətində davam etdirilməsidir. Hazırda mövcud 6 stansiyanın fəaliyyəti diqqət mərkəzindədir və səmərəli işini davam etdirir. Onun nəticəsidir ki, hazırda Mərdəkan-Şüvəlan ərazisindəki bataqlıqlar istifadəyə yararlı vəziyyətə gətirilmişdir. İş adamları, yerli icra hakimiyyətinin nümayəndələri orada müvafiq işlər aparırlar.

Ekologiyanın yaxşılaşdırılması ilə bağlı prioritet istiqamətlərdən biri də atmosfer havasının mühafizəsidir. Burada əsas çirklənmə avtonəqliyyat vasitələri ilə bağlıdır. Əgər sovet dövründə Azərbaycan Respublikası atmosferə çirkləndiricilər və karbon birləşmələrini 70 milyon ton çərçivəsində atırdısa, o dövrdən qalan iqtisadiyatın əsaslı surətdə yenidən qurulması və bir neçə dəfə böyüməsi nəticəsində bu dəqiqə atmosferə atdığımız karbon birləşmələri və çirkləndiricilərin həcmi 38 milyon tona enmişdir. Lakin əgər 70 milyon tonun içində nəqliyyatın payı 4,5 milyon ton idisə, bu gün artıq 38 milyon tonun haradasa 14-15 milyon tonu təkcə nəqliyyatın payına düşür.

Problemin həlli istiqamətində yaxın vaxtlarda qüvvəyə minəcək avtonəqliyyat vasitələrindən atmosfer havasına atılan zərərli maddələrə dair tələblərin Avropa standartlarına uyğunlaşdırılması üzrə tədbirlər planında artıq bu il Avro-2 standartlarına keçid nəzərdə tutulmuşdur. Şəhərdən kənarda yeni neft-qaz emalı kompleksinin tikilməsi nəticəsində Azərbaycanda istehsal olunacaq yanacaq-sürtkü materialları Avro-5 standartlarına cavab verəcəkdir ki, bu da artıq Avropada olduğu kimi, Avro-3 və Avro-4 mərhələlərini adlayaraq birdəfəlik Avro-5 standartlarına keçməyə imkan yaradacaqdır.

Müşavirədə Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin başçısı H.Abutalıbov, ARDŞ-in prezidenti R.Abdullayev son illər ətraf mühitin mühafizəsi, ekoloji vəziyyətin sağlamlaşdırılması ilə bağlı həyata keçirilən geniş miqyaslı tədbirlərdən danışmışlar. Ölkə başçısı İlham Əliyev əminliklə bildirmişdir ki, görülən və görüləcək tədbirlər nəticəsində yaxın zamanlarda Bakı və Abşeron yarımadasında və ölkəmizin digər yerlərində ekoloji vəziyyət əsaslı dərəcədə yaxşılaşdırılacaq. Azərbaycan vətəndaşları təmiz ekoloji şəraitdə yaşayacaqlar.

Vaqif BAYRAMOV

Xalq qəzeti.- 2010.- 23 fevral.- S. 1.