Qadın məsləhətxanaları yeni klinik protokol əsasında işləyir

Dünyaya gələcək hər körpənin ilkin yolu ana bətnindəykən məhz qadın məsləhətxanasından keçir. Məsləhətxanaların əsas vəzifəsi hamilə qadınlara doğuşaqədər tibbi xidmət və nəzarət etmək, ginekoloji xəstələrə tibbi xidmət göstərmək, ailə planlaşdırılması xidməti və sanitariya- maarif təbliğatı aparmaqdır. 1999-cu ilin siyahıyaalınması statistikasına görə, Nərimanov rayonunda 57000-ə yaxın qadın var və onlardan 43614 nəfər fertil (15- 49) yaşlıdır. Əvvəllər bütün məsləhətxanalar sovet dövründə – 1981-ci ildə tərtib edilən təlimat əsasında işləyirdi. 2008-ci il noyabrın 28-də Səhiyyə Nazirliyinin işçi qrupu tərəfindən yeni təlimat hazırlanıb təsdiqləndi. Nərimanov rayonundakı 7 saylı Qadın Məsləhətxanasının baş həkimi Südabə İsmayılova ilə görüşüb həmin protokola uyğun işlərin gedişi ilə maraqlandıq.

— Əvvəlki təlimatla işləmək, doğrudan da mümkün deyildi, amma dözürdük – deyə baş həkim söhbətə başlayır.— Təsəvvür edin ki, ötən 27 il ərzində dünyada nə qədər yeni müayinə metodları, nə qədər müasir aparatlar meydana gəldi, bizim isə nədən nə cür istifadə etmək barədə anlayışımız yox idi. Heç bilmirdik ki, hamilələri neçə dəfə USM-dən keçirək. Elmi məqalələrdə fikirlər üst-üstə düşmürdü. Müxtəlif elmi məqalələrə əsasən perinatal ölümlərə səbəb kimi bətndaxili infeksiyalar göstərilirdi. Çalışırdıq ki, qadınları bütün infeksiyalara görə müayinə edək. Bu isə haqlı narazılıqlara səbəb olurdu.“Fizioloji hamiləliyi olan qadınlara antenatal qulluq üzrə klinik protokol”un tərtib olunması” qadınları yersiz müdaxilə və müayinələrdən azad etdi. Belə hesab edilir ki, hamilə qadınların 80 faizi sağlamdır. Artıq məsləhətxanalarda protokola uyğun iş aparılır. Dünya təcrübəsinə və sübutlu təbabətə əsaslanaraq təlimatda göstərilir ki, hamilə 9 ay ərzində 7 dəfə məsləhətxanaya gəlməli, 3 dəfə USM-dən keçməlidir.

—Yeni təlimata əsasən hamilələrdə hansı müayinələr vacib hesab edilir?

—Qadın sağlamdırsa məsləhətxanada 2 dəfə— nəzarətə götürüləndə və hamiləliyin 34-cü həftəsində sifilis və HİV, nəzarətə götürüləndə, 26-cı və 30-cu həftələrdə qanın ümumi müayinəsi, hər gəlişdə sidik və arterial təzyiq yoxlanılır. Təkcə rubella (məxmərək) müayinəsi başqa tibb müəssisəsində aparılır. Bu infeksiya ilə təmasda olmaq belə bətndaxili inkişaf qüsuruna səbəb olur. Yoxlamalarda əsas məqsəd ağır fəsadların qarşısını almaq, xəstəni sağlamdan ayırmaq, sağlam hamiləyə nəzarət etmək—yəni qidalanması, həyat rejimi, yeni doğulacaq uşağa qulluq, ana südü ilə əmizdirmə barədə məlumat vermək, xəstəni isə 2-ci mərhələyə— xəstəxanaya müalicəyə göndərməkdir ki, fəsad baş verməmiş lazımi müalicə alsın. Əvvəlki illərdən fərqli olaraq indi qadınlara evdə müşahidə vərəqəsi adlanan kart verilir. Orada hər hansı təhlükəli vəziyyət mütləq qeyd olunur və həkimə məlumat verilir. Hamilənin hər gəlişində mama-ginekoloq ondan hamiləliyin gedişi, ağrıları, vəziyyətindəki dəyişikliyi soruşur. Məsləhətxanada çox təcrübəli, bacarıqlı ginekoloqlar var. Almaz Cəfərovanın, Zibeydə Süleymanovanın, Lida Quliyevanın, İlahə Haqverdiyevanın adlarını çəkə bilərəm. Onların hər biri hamilələrə xüsusi diqqət və qayğı ilə yanaşır, yaranan problemi vaxtında həll etməyə çalışırlar. Sadaladıqlarım hamilə qadına doğuşaqədərki tibbi xidmətə aiddir.

— Qadın məsləhətxanasının bir vəzifəsi də ailə planlaşdırılması xidmətidir. Bu sahədə gördüyünüz işlər barədə nə deyərdiniz?

— Ailə planlaşdırılması istiqamətində çox işlər görülür. Tədqiqatlar onu göstərir ki, ilk doğulan uşaqdan sonrakı hamiləlik planlı şəkildə olmalıdır. İki hamiləlik arasında, heç olmasa, 2-3 il fasilə lazımdır. Bu müddət ərzində ana həm öz sağlamlığını bərpa etməli, həm də dünyaya sağlam uşaq gətirməlidir. Süd əmizdirən ananın hamilə olması arzuolunmazdır. Biz qadınlara məsləhət veririk ki, hamiləlikdən qorunmaq üçün sınanmış yol 6 ayına qədər əmizdirmədir. Uşaq əlavə yeməyə keçəndə də həkimə müraciət etmək lazımdır. Həkim bütün süni qidalar haqda anaya məlumat verməli, seçimi isə ana özü etməlidir. Əvvəlki təlimatda qadına ailə dəstəyi yox idi. İndi biz çalışırıq ki, qadın problemlə üz-üzə tək qalmasın. Hamiləliyin gedişi ilə ailə məlumatlı olsun və ona nəzarət etsin. Kiçik bir narahatlıq olan kimi həkimə bildirilsin. Ailə planlaşdırılmasında bütün dünyada belə qəbul edilib ki, qadın hamiləlik arasında 2-3 ili gözləyirsə, o uşaqlar arasında perinatal ölüm səviyyəsi dalbadal doğulanlar arasında olan perinatal ölüm səviyyəsinə nisbətən 2,5 dəfə az olur. Ailə planlaşdırılması istiqamətində şöbə müdiri Mehriban Mirmehdizadənin böyük əməyi var. Məsləhətxanaya ginekoloji xəstəliklərlə bağlı da müraciətlər olur. Onlar mama-ginekoloqlar tərəfindən yoxlanır, lazımi müayinələrdən keçir, xəstəliyə uyğun müalicə alırlar.

— Sanitar – maarif təbliğatı necə aparılır? Hansı çətinliklər var?

—Ailə planlaşdırılmasından danışarkən arzuolunmayan hamiləlikdən söz açdıq. Bu, heç də o demək deyil ki, doğuşların sayını azaltmaq istəyirik. Biz sadəcə dünyaya sağlam uşaq gəlməsinin tərəfindəyik. Bu sahədə mama-ginekoloqlar tərəfindən aparılan təbliğatı dəyərli hesab edirəm. Məsləhətxanada “Hamiləlik dövrü—analıq məktəbi” adlanan xüsusi otaq var. Bütün divarları hamiləliyə aid plakatlar, şüarlar bəzəyir. Hamiləliyin 15-16-cı həftəsindən mamalar qadınlara o otaqda əmizdirməyə hazırlıq, risk qrupuna aid xəstəliklər, doğuş və sonrakı dövrdə yarana biləcək fəsadlar, uşağa qulluqla bağlı lazımi məlumatlar verirlər. Məsləhətxanada patronaj sistemi fəaliyyət göstərir. Hamiləyə təyin olunan vaxtda müəyyən səbəbdən həkimə gələ bilmirsə, onda mama onun evinə gedir və şikayətlərinə baxır. Zahılıq dövrünün patronajı isə doğuşdan sonra anaya nəzarət edir. Çətinliyimiz miqrasiya ilə əlaqədardır. Hələ sovet dövründən uşaqlar və hamilə qadınların ərazi poliklinikalarında qeydiyyatsız müayinə olunmaq hüququ var. Hamilə qadınlar 1-2 aylıq qonaq qalacağı yerdə belə həkim nəzarətindən keçməli, öz yaşadığı yerə qayıdanda mübadilə vərəqini aparmalıdırlar. Çünki hamiləliyin istənilən ayında problem yarana bilər. Məsləhətxanada çalışan 23 sahə həkiminin hər biri 3000-3300 nəfər fertil yaşlı qadına xidmət edir. Müraciət edən hər bir qadına həkim seçmək imkanı verilir. Hamilə məsləhətxanada nəzarətdə olmasını rəsmiləşdirməli— ərizə yazmalı, ünvan göstərməlidir. 25 kabinet— klinik laboratoriya, USM, terapevt, mama-ginekologiya, mini-abort və s. qadınların xidmətindədr. Ərazi poliklinikaları, uşaq poliklinikası, onkoloji, dəri-zöhrəvi, vərəm dispanserləri ilə əlaqə saxlayırıq.

— Südabə xanım, bilirik ki, Səhiyyə Nazirliyində təşkil olunan Doğuma Yardım Komissiyasının üzvüsünüz. Bu istiqamətdə hansı işlər görülür?

—Komissiya üzvləri ayda bir dəfə toplanır və orada ana ölümü hadisələri təhlil və müzakirə edilir. Bu komissiya təkcə Bakı şəhərində yox, lazım gəldikdə səyyar olaraq rayonlarda iclaslar keçirir, ana ölümünün qarşısını almaq üçün tədbirlər hazırlanır. Statistika göstərir ki, 2008-ci ilə nisbətən 2009-cu ildə ana ölümünün səviyyəsi azalıb. Xüsusi olaraq qeyd etmək istəyirəm ki, fizioloji hamiləliyi olan qadınlara antenatal qulluq üzrə klinik protokollar Səhiyyə Nazirliyi tərəfindən hamıya verilir ki, gündəlik işdə istifadə edilsin. Təlimatlar verilməzdən öncə təlim keçilir. Ölkə rəhbərinin səhiyyəyə qayğısı göz önündədir. Vaxt vardı ki, səhiyyədə təchizat yox səviyyəsində idi. İndi isə Səhiyyə Nazirliyinin 141 saylı əmrinə əsasən tibb müəssisələri zəmanətli tibbi xidmətlə təmin edilib. Bunlar müayinə və müalicənin uğurlu aparılmasına, bu isə öz növbəsində dünyaya gələcək körpələrin sağlam olmasına zəmanət verir.

Zərifə BƏŞİRQIZI

Xalq qəzeti.- 2010.- 28 fevral.- S. 8.