Xatırlama
Unudulmaz Nəsibə xanım
Bəzən
itirdiyimiz insanların yoxluğu
ilə barışa bilmirik. Belə insanlar arasında elələri də olur ki, təkcə sənin
üçün deyil,
cəmiyyət üçün böyük itki olur. Nəsibə xanım Zeynalova
kimi. Nəsibə xanıma xalq məhəbbətinin bu
qədər çoxluğunun səbəbi
aydın idi. Çünki
Tanrı onu insanlara sevinc, gülüş bəxş
etmək üçün
yaratmışdı. Çox hörmətli
yazıçılarımızdan biri demişdir ki, "Nəsibə
olan yerə qəm, kədər yaxın
düşə bilməz. Yaradan ona bu taleyi
bəxş etmişdir".
Belə simalar, doğrudan da, cəmiyyət
arasında tez-tez yetişmir. Dövr, zaman bu səviyyədə
insanları yetirmək üçün elə bil xəsislik
edir.
Nəsibə Zeynalova XX əsr Azərbaycan
incəsənətinin nadir simalarından idi. Ona olan hədsiz
xalq sevgisinin əsasında isə Nəsibənin bu xalqa sonsuz
məhəbbəti dayanırdı.
Bu qənirsiz sənət
adamının yoxluğu onu tanıyanların, onun sənətinə
vurğun olan insanların qəlbində həqiqətən
bir boşluq yaratdı. Daha o, teatrda oynamır, yeni filmlərə
çəkilmir, televiziya verilişlərində görsənmir.
Yeganə ümid isə onun yadigarı olan lent
yazılarıdır, filmlərdir və onlar, söz yox ki, bu
canlı ünsiyyəti əvəz edə bilmir.
Bu gün Azərbaycanda az adam
tapılar ki, Nəsibə xanımı sevməsin, onun
gülüş dolu rollarını görməsin.
Çoxlarımız da onun bioqrafiyası ilə
tanışıq. Bilirik ki, o, Azərbaycanın məşhur
aktyorunun ailəsində dünyaya göz açıb və
bu sənətə də düşdüyü mühitin təsiri
ilə gəlib.
Azərbaycan teatrsevənləri
arasında "qayınana" kimi sevilən, Musiqili Komediya
Teatrının inkişafında müstəsna rol oynayan,
qırx ildən çox işlədiyi sənət
ocağının repertuar ağırlığını ləyaqətlə
çiyinlərində daşıyan Nəsibə xanım 20
aprel 1916-cı ildə Bakıda doğulub. Atası Kərbəlayı
Cahangir tanınmış tacir və sevimli aktyor idi.
Atası rəhmətə gedəndə
Nəsibənin iki yaşı vardı. Buna baxmayaraq o,
atasının arzusunu inamla həqiqətə çevirib. Nəsibə
Zeynalova Azərbaycan realist aktyor məktəbinin ən layiqli
nümayəndələrindən biri kimi formalaşıb və
şöhrətlənib.
Yaradıcılığının mayası gülüş və musiqi ilə yoğrulmuş Nəsibə xanım orta məktəbdən rəqqasəlik etmiş, milli oyun havalarının mürəkkəb və lirik incəliklərinə yiyələnmişdi. 1932-ci ildə Rza Təhmasibin dram dərnəyinə üzv olub. 1937-ci ildə Bakıda, 1934-cü ildən mövsümi (aprel ayından oktyabr ayına kimi) fəaliyyət göstərən səyyar Kolxoz və Sovxoz Teatrında aktrisa işləməyə başlayıb. Bu teatr Bakıda truppa toplayır, özünə repertuar qurur, aprel ayından başlayaraq, kənd təsərrüfatının qızğın çağında rayonlara gedib tamaşalar göstərirdi. Bir il burada aktrisalıq edən Nəsibə xanım 4 aprel 1938-ci ildə yenicə yaranan Azərbaycan Dövlət Musiqili Komediya Teatrının truppasına birinci dərəcəli aktrisa götürülüb. Həmin il Bakı Teatr Məktəbinə daxil olaraq aktyorluq təhsili alıb.
Aleksandr Tuqanovdan, Məhərrəm Haşımovdan, Ağasadıq Gəraybəylidən dərs alan tələbə Nəsibə Zeynalova texnikumda oxuyarkən Katarina ("Şıltaq qızın yumşalması", Vilyam Şekspir), Elvira ("Don Juan", Jan Batist Molyer), Yelizaveta ("Mariya Stüart", Fridrix Şiller) rollarını oynayıb.
Ömrünü Musiqili Komediya Teatrı ilə bağlayan aktrisa sənət ocağının müəyyən fasilələrlə truppa, Filarmoniyanın nəzdində dəstə-ansambl şəklində fəaliyyət göstərdiyi illərdə də kollektivdən ayrılmayıb. Aktrisa milli klassik operettalarımızın tamaşalarında Gülpəri, Cahan xala, Sənəm ("Ər və arvad", "Arşın mal alan" və "Məşədi İbad", Üzeyir bəy Hacıbəyov), Mələk xanım və Kələk xanım ("Əlli yaşında cavan", Zülfüqar bəy Hacıbəyov ) kimi xarakterik səhnə obrazlarında çıxış edib.
Aktrisanın zəngin rollar qalereyasında tərcümə əsərlərində ifa etdiyi Kabato və Barbale ("Keto və Kote", Vladimir Dolidze. Tərcümə edəni Şəmsi Bədəlbəyli), Ziraldina ("İki ağanın bir nökəri", Karlo Haldoni və musiqi tərtibçisi Şəmsəddin Fətullayev), Zivər xanım ("Məhəbbət gülü", türkmən dramaturqu Muxtar Hüseynov və Süleyman Ələsgərov), Alma ("Şirin arzular". Tərcümə edənləri Ə.Süleymanov və Abdulla Qüdrət), Qesiya ("Tiflis nəğməsi", Levon Cubabiriya və Şota Milorova. Tərcümə edəni Adil Babayev), Gülbadam ("Qız anası", ("Sevgilimin anası"), Georgi Xudayev və A. Ovanov) rollarının xüsusi yeri var.
Nəsibə Zeynalovanın yaradıcılığının ən parlaq dövrü isə çağdaş bəstəkarların müasir mövzulu musiqili komediya əsərlərinin tamaşalarındakı bir-birindən fərqlənən komik personajların ifası ilə bağlıdır. Bu baxımdan aktrisanın Xanpəri ("Dərviş Məstəli şah", Mirzə Fətəli Axundzadə və musiqi tərtibçisi Şəmsəddin Fətullayev), Nargilə ("Gözün aydın", Məhərrəm Əlizadə və Fikrət Əmirov), Şərəf və Nisə ("Durna", Süleyman Rüstəm və Səid Rüstəmov), Məsmə ("Toy kimindir?", Məhərrəm Əlizadə və Ağası Məşədibəyov), Züleyxa ("Ulduz", Sabit Rəhman və Süleyman Ələsgərov), Tükəz ("Hacı Qara". Mirzə Fətəli Axundzadənin əsəri əsasında Şəmsi Bədəlbəylinin işləməsi və bəstəkarlar Vasif Adıgözəlovla Ramiz Mustafayev), Tərlan ("Ürəkçalanlar", Məmməd Səid Ordubadi və Fikrət Əmirov), Zemfira ("Kəndimizin mahnısı", Kərim Kərimov və Zakir Nərimanov), Rəxşəndə ("Qızıl axtaranlar", Həsən Seyidbəyli və Tofiq Quliyev), Münəvvər ("Bir dəqiqə", Məhərrəm Əlizadə və Hacı Xanməmmədov), Kəblə Fatma ("Hacı Kərimin Aya səyahəti", Qulamrza Cəmşidi ilə Əbülfəz Hüseyni və Azər Rzayev), Şölə xanım, Xeyransa, Matan ("Özümüz bilərik", "Sevindik qız axtarır" və "Olmadı elə, oldu belə", Şıxəli Qurbanov və Süleyman Ələsgərov), Mərcan ("Səndən mənə yar olmaz", Məhərrəm Əlizadə və Əşrəf Abbasov), Cəhri xala ("Altı qızın biri Pəri", Məhərrəm Əlizadə və Tofiq Bakıxanov ilə Nəriman Məmmədov), Gülyanaq ("Hardasan, ay subaylıq?", Salam Qədirzadə və Süleyman Ələsgərov), Fatma xala ("Axırı yaxşı olar", Rəfiq Zəka Xəndan və Ramiz Mustafayev), Rəxşəndə ("Bir dəqiqə", Məhərrəm Əlizadə və Hacı Xanməmmədov), Zeynəb, Cəmilə ("Boşanaq, evlənərik" və "Nənəmin şahlıq quşu", Əliağa Kürçaylı və Vasif Adıgözəlov), Cənnət xala ("Qayınana", Məcid Şamxalov və Zakir Bağırov rollarının əvəzsiz ifaçısı sayılır.
Xüsusilə, Cənnət xala, Nargilə, Züleyxa rolları zəngin ifadə vasitələri, yumorun milliliyi, təbii reallığı ilə səhnəmizin nadir inciləri sırasında durur.
Azərbaycan televiziyasında onlarla yumoristik səhnəciklərdə, tele-tamaşalarda, intermediyalarda çıxış etmiş Nəsibə Zeynalova, həmçinin, "Azərbaycanfilm"in çoxlu ekran əsərlərinə çəkilib. Kino obrazları içərisində Fatmanisə ("Ögey ana"), Telli ("Böyük dayaq"), Züleyxa ("Ulduz"), Cənnət xala ("Qayınana"), Gülsüm ("Molla Fətəlinin sərgüzəşti"), Əsli xala ("Bəyin oğurlanması") rolları daha canlı və daha şöhrətlidir.
Musiqili teatrımızın inkişafında böyük xidmətlərinə görə Nəsibə xanım 24 may 1960-cı ildə Azərbaycan Respublikasının əməkdar artisti, 1967-ci ildə xalq artisti fəxri adlarına layiq görülüb. "Hicran" musiqili komediyasındakı Qızbacı roluna görə Azərbaycan Dövlət Mükafatı laureatıdır. 1974-cü ildə Rauf Kazımovski, onun yaradıcılığı barədə "Aktrisanın təbəssümü" televiziya filmini çəkib.
Nəsibə Zeynalovanın obrazları həyatiliyi və real bədii təsvirləri ilə həmişə orijinal görünüb. Aktrisa mənalı və ifadəli, ifadə vasitələrilə cilvələnən improvizənin mahir ustası idi.
Obrazın xarakterini koloritli tərzdə verməkdə muskomediya teatrında Nəsibə xanıma tay aktrisa olmayıb.
Nəsibə xanım klassik operettalarda obrazın sözlərinə qarşı çox həssas idi və təhrifə, yaxud əlavəyə qətiyyən yol verməzdi. Ancaq librettosu zəif musiqili komediyalarda ifa etdiyi rolun sözlərini dəyişər, dialoqların məntiqini gücləndirər, vəziyyətə uyğun deyimlər, cümlələr qurardı.
Aktrisa məişət yumorunu incə ştrixlərlə ictimai-sosial mahiyyətə yönəldərdi. Satirik boyaları müəyyən rollarda qrotesk səviyyəsinə qaldırır, boyalardan gen-bol istifadə edir, ancaq heç vaxt janrın estetik prinsip və meyarlarını pozmurdu.
Nəsibə xanımın oğlu Cahangir Zeynalov aktyor, nəvəsi Nəsibə xanım teatrşünasdır.
Nəsibə Zeynalova 10 mart
2004-cü ildə Bakıda
vəfat edib. Məzarı Fəxri Xiyabandadır.
M.MÜKƏRRƏMOĞLU
Xalq qəzeti.- 2010.- 7 iyul.- S. 8.