Zərdab:
El gücü sel gücünə qalib gəldi
Bu, ölkə Prezidentinin gündəlik diqqət və
qayğısı, vaxtında həyata keçirilən
qabaqlayıcı tədbirlər, insan iradəsi, gücü və
qətiyyəti nəticəsində mümkün oldu
Təbiətlə
insanın amansız mübarizəsi bir aydan artıqdır ki,
davam edir. Aramsız
leysan yağışlar, güclü dolu, torpaq
sürüşməsi, görünməmiş sel və
daşqın respublikamızın bir sıra bölgələrində
insanları ciddi sınağa çəkmiş, dəhşətli
fəlakətlər törətmiş, normal həyat tərzini
pozmuş, həyəcan, təşviş və gərginlik
yaratmışdır.
Ancaq sonda yenə də insan, onun yenilməz iradəsi,
dözüm və qətiyyəti qalib gəldi. Artıq dəli
Kür geri çəkilir, sahilboyu onlarla yaşayış məntəqələrini,
əkin sahələrini, örüş yerlərini cənginə
almış sular öz məcrasına qayıdır, insanlar azad
və rahat nəfəs alırlar.
Bu ağır sınaq, dəhşətli fəlakət
günlərində evindən-eşiyindən olan, həyət-bacası,
əkini-biçini su altında qalan, var-yoxdan çıxan, zərər
çəkən insanlara təsəlli verən, onları
sınmağa, sarsılmağa qoymayan vacib və həlledici
bir cəhət var: ölkə Prezidenti İlham Əliyev
dərhal hadisə yerində, zərər çəkmiş
insanlarla bir yerdədir, onlara ürək-dirək verir, vəziyyətin
tezliklə düzələcəyini bildirir. Bunun
ardınca Dövlət Komissiyası yaradılır,
respublikamızın bütün əlaqədar qurumlarının
rəhbərləri, millət vəkilləri fəlakət
zonasındadır, ölkə rəhbərinin qarşıya
qoyduğu vəzifələrin, tapşırıq və
göstərişlərin yerinə yetirilməsi ilə
məşğuldurlar. Bax, elə ona görə də dərd,
fəlakət və faciə insanları təkləyə bilmədi,
qıra bilmədi.
Biz bu dediklərimizin əyani ifadəsinin Zərdab
rayonunda olarkən bir daha şahidi olduq.
Kürün Zərdabdan keçən hissəsi 72 kilometrdir. Rayonun 25 yaşayış məntəqəsi bilavasitə Kürün sahilində yerləşir. Mayın 28-dən başlayaraq çayın səviyyəsi 5-6 metr qalxmışdır. Hazırda Kürün Zərdab ərazisindən saniyədə 1256 kubmetr su keçir. Halbuki adi halda bu, 400-450 kubmetr olub. Yaşlı sakinlərin dediklərinə görə, onlar Kürün bu dərəcədə dəlilik etdiyini babalarından da eşitməyiblər. Bundan başqa, rayon ərazisindən Türyançay və Göyçay çayları axıb. Məsələnin təhlükəli cəhəti odur ki, Zərdab şəhəri özü Kürlə, necə deyərlər, üz-üzədir, üstəlik coğrafi baxımdan çayın səviyyəsindən aşağıdır. Ona görə də elə bir il olmur ki, sahilboyu kəndlər, eyni zamanda, Zərdab şəhəri sel və daşqın təhlükəsi ilə üzləşməsin. Təsadüfi deyildir ki, əslində burada hazırlıq tədbirləri yaz yağışlarından əvvəl başlanır.
Zərdablılar Kürün məcrasından çıxdığı günləri - 1978-ci ilin həyəcanlı və fəlakətli may günlərini indi də yaxşı xatırlayırlar. O zaman Zərdabın tamamilə su altında qalması təhlükəsi yaranmışdı. Ancaq həmin illər respublikamıza rəhbərlik edən xalqımızın böyük oğlu, ümummilli lider Heydər Əliyev 1978-ci il may ayının 29-da Zərdaba gəlmiş, burada geniş müşavirə keçirilmiş, bütün imkan və səylər təbii fəlakətin vurduğu ziyanın aradan qaldırılmasına yönəldilmişdi. Nəticədə baş verə biləcək real təhlükənin qarşısı alındı.
2010-cu ilin baharı zərdablılara məhz həmin həyəcanlı günləri bir daha yaşatdı. Ona görə də leysan yağışları başlanan ilk gündən rayon icra hakimiyyəti, bütün idarə, müəssisə və təşkilatlar gözlənilən fəlakətə qarşı, necə deyərlər, hazır vəziyyətdə dayandılar. Qeyd edək ki, aprelin 27-dək rayon öz daxili imkanları hesabına sel və daşqınların qarşısını ala bilərdi. Ayın 28-dən sonra isə aramsız leysan yağışlar şəhərdə və sahilboyu kəndlərdə daha ciddi təhlükə yaratdı, ağır fəsadlar, fəlakətlər törətdi.
Təbii fəlakətin Zərdab rayonuna vurduğu ziyanın miqyası isə təxminən belədir: 884 evi su basmış, 33 ev tamamilə uçmuş, 71 evin sökülərək yenidən tikilməsi zərurəti yaranmışdır. Şəhər əhalisini təmin edən içməli su xətti sıradan çıxmışdır. Bəzi məktəblərdə dərslər dayandırılmışdır. Körpülərdə ağır tonlu nəqliyyat vasitələrinin hərəkətinə məhdudiyyət qoyulmuşdur. Evləri uçmuş 30 ailə "Aqrotexservis"in həyətində qurulmuş çadırlara köçürülmüşdür. 2 min hektar əkin sahəsi su altında qalmışdır.
Əlbəttə, təbiətə bel bağlamaq, ondan mərhəmət gözləmək olmazdı. Onsuz da bütün rayon əhalisi, necə deyərlər, ayaq üstə idi, maşın-mexanizm təhlükəli ərazilərə cəlb edilmişdi. Hadisələrin ilk günündən yaradılmış xüsusi komissiya gecə-gündüz işləyirdi. Bir sözlə, hadisələrin gedişi 24 saat nəzarətdə idi.
Bununla bərabər, baş verə biləcək daha ciddi fəlakət və təhlükələrə hazır olmaq lazım idi. Bu isə rayonun öz gücü və imkanı daxilində deyildi. Ona görə də rayon rəhbərliyi respublikanın rəhbər orqanlarına müraciət etdi. Vaxtında edilmiş müraciət dərhal əks-səda vermiş, respublika Prezidentinin tapşırığına əsasən müvafiq nazirlik, komitə və şirkət tərəfindən rayona təcili olaraq canlı qüvvə, maşın, mexanizm, ağır texnika göndərilmişdir. Beləliklə, vaxtında çalınan həyəcan təbili əslində daha böyük fəlakətin qarşısını almışdır.
Ölkə Prezidenti İlham Əliyev mayın 11-də Şirvan şəhərində səyyar müşavirə keçirmişdir. Ölkə rəhbəri çadır düşərgələrində müvəqqəti məskunlaşmış Sabirabad sakinləri ilə görüşmüş, vəziyyətlə yerindəcə tanış olmuş, təbii fəlakətin vurğudu ziyanı tezliklə aradan qaldırmaq üçün əlaqədar qurumlar qarşısında konkret vəzifələr qoymuş, tapşırıq və tövsiyələrini vermişdir. Müşavirədə Zərdab Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Lütvəli Babayev də çıxış edərək rayondakı mövcud vəziyyət, görülmüş və görüləcək işlər barədə ölkə Prezidentinə məlumat vermişdir.
Beləliklə, bütün diqqət, imkan və səylər fəlakət bölgəsi rayonlarına yönəldildi. Fövqəladə Hallar Nazirliyinin, Meliorasiya və Su Təsərrüfatı ASC-nin, İqtisadi İnkişaf Nazirliyinin, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin, Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsinin, "Azəryolservis" Departamentinin, "Azərsu"nun və başqa nazirlik, komitə və şirkətlərin canlı qüvvəsi və müvafiq maşın-mexanizmi ilk olaraq Zərdab rayonuna yola düşdü. Adları çəkilən qurumların nümayəndələri rayon rəhbərləri ilə birlikdə daim əhali arasındadır, onları şayiələrə uymamağa, bu çətin günlərdə möhkəm və dözümlü olmağa çağırırdılar.
Köməyə gələn canlı qüvvə və texnikanın təxmini statistikası isə belədir: Fövqəladə Hallar Nazirliyinin 51 nəfər şəxsi heyəti və müvafiq texnikası, Meliorasiya və Su Təsərrüfatı ASC-nin 15 ağır texnikası, "Azəryolservis" Departamentinin 22 nəfər işçi qüvvəsi və 10 texnikası, "Əlibəyli" şirkətinin 35 nəfər işçi qüvvəsi və 30 texnikası, "Əfqan" şirkətinin 15 nəfər işçi qüvvəsi və texnikası "Azərtunel" təşkilatının 20 nəfər işçisi və 15 texnikası, "Azərsu" BSK - MMC-nin 10 içməli su maşını və s. Bura rayonun öz canlı qüvvəsini, maşın və mexanizmini də əlavə edək. Məsələn, 150 müxtəlif texnika, 130 nasos, 3500 nəfər canlı qüvvə. Bütün bu qüvvələr bölünərək üç növbə əsasında gecə-gündüz sahilbərkitmə və qrunt sularının çəkilməsi işlərinə cəlb olunmuşdur. Nəticədə indiyə kimi 114 mindən çox kisə torpaqla doldurularaq Kür çayının sahillərinə vurulmuşdur. Ümumiyyətlə, 60 kilometr məsafədə bəndbərkitmə işləri aparılmışdır.
Elə bu məqamda qəlbimizdə xoş duyğular oyadan, birliyimizdən, nəcibliyimizdən xəbər verən maraqlı bir fakt: Zərdabın özünün köməyə, yardıma ehtiyacı olduğu ağır günlərdə rayon rəhbərliyinin təşəbbüsü ilə 80 yüklü maşın Saatlı, İmişli, Sabirabad rayonlarına yola salınmışdır. Doğrudan da el bir olsa dağ oynadar yerindən.
Biz Zərdabda olarkən rayon icra hakimiyyəti başçısının sərəncamı ilə yaradılmış xüsusi komissiyasının iclasında da iştirak etdik. Orada səslənən fikir və mülahizələri, təklif və qeydləri dinləmək olduqca xoş idi. İcra başçısı Lütvəli Babayev əvvəlcə ölkə Prezidenti İlham Əliyevin gündəlik diqqət və qayğısı nəticəsində indiyə kimi görülmüş işlər barədə məlumat verdi, bu ağır günlərdə köməyə gələn nazirlik, komitə və şirkət rəhbərlərinə öz minnətdarlığını bildirdi. Başçı onu da əlavə etdi ki, əlbəttə, təbiətə bel bağlamaq, arxayınlaşmaq olmaz. Ona görə də sahilbərkitmə işlərini eyni sürət və keyfiyyətlə davam etdirmək lazımdır.
Sonra ayrı-ayrı nazirlik, komitə
və şirkət nümayəndələri, yerli sakinlər,
ağsaqqallar, ziyalılar çıxış edərək
ürək sözlərini bildirdilər.
Arif Axundov, rayonda işləyən respublika
komissiyasının sədri, FHN-in bölmə müdiri:
- Zərdaba ilk gəlişimizdən gördük ki, fəlakətin miqyasını məhdudlaşdırmaq məqsədilə operativ qərargah yaradılmış, ölkə rəhbərliyinə vaxtında müraciət edilmiş, ciddi səfərbərlik nəticəsində böyük işlər görülmüşdür. Əks halda fəlakətin miqyası çox geniş və ağır olardı.
Əhali arasında maarifləndirmə
işlərini gücləndirməyə ehtiyac var. Hamı
bilməlidir ki, bəndlərin zədələnməsi
yolverilməzdir, suyun səviyyəsi düşsə də, bəndbərkitmə
davam etdirilməlidir. Uçmuş evlərin əvəzində
yeni ərazidə təzə binalar tikilməlidir.
Akif Orucov, Ağdam regional
fövqəladə hallar və mülki müdafiə
şöbəsinin rəisi:
- Respublikamızın Prezidenti, Ali
Baş Komandanımız cənab İlham Əliyevin
qarşımıza qoyduğu tələb belədir: təbii
fəlakətin nəticələrini ən qısa müddətdə
aradan qaldırmalı, insan tələfatına yol verməməli,
vətəndaşların əmlakını mühafizə
etməli. Bizim 51 nəfərdən ibarət
şəxsi heyətimiz, gərgin günlərdə köməyimizə
gələn Bərdə xilasetmə taborunun əsgərləri
yorulmaq bilmədən işləyərək möhtərəm
Prezidentimizin müəyyənləşdirdiyi tələbləri
lazımınca yerinə yetirdilər. Biz Zərdab
şəhərinin və sahilboyu kəndlərin həyətlərindən,
əkin sahələrindən nasoslar vasitəsilə
görünməmiş həcmdə yağış,
daşqın və qrunt suyunu kənarlaşdırdıq. Əlbəttə,
çətin gündə insanlara kömək etməyimizdən,
dəyən zərərin miqyasını
azaltmağımızdan məmnunuq.
Elşən Səlimov, Azərbaycan
QAC icraçı katibinin müavini:
- Təbii fəlakətlə əlaqədar
respublika Qızıl Aypara Cəmiyyətinin prezidenti, millət
vəkili Novruz Aslan Zərdaba gələrək
Kürqırağı kəndlərdə, təbii fəlakətdən
zərər çəkmiş evlərdə, çadır
düşərgəsində yaşayan insanlarla görüşdü.
Sonra isə cəmiyyətin qiymətləndirmə qrupu
Zərdabda oldu, təbii fəlakətdən ən çox zərər
çəkən şəxsləri, ailələri müəyyənləşdirdi.
Beləliklə, biz Zərdabın 70 sakininə yardım
göstərdik, onları müxtəlif yataq, mətbəx, ərzaq
və s. vasitələrlə təmin etdik.
Etibar
Məmmədov, "Azərsu" Birləşmiş Su-Kanal
MMC-nin sədri:
- Kürdə suyun görünməmiş həddə qalxması Zərdabda ciddi problem yaradıb, həm şəhərin əsas içməli su nasos stansiyası, həm də transformator suda qalıb. Dalğıclarımız su altında işləyərək nasos stansiyasının işini qısa müddət ərzində bərpa etdilər. Şəhərə su verilməyən günlərdə isə biz 10 ədəd 15 tonluq maşınlarımızla əhaliyə içməli su verdik.
Zərdabda təbii fəlakət
baş verib, lakin rayonun rəhbərliyi vaxtında həyəcan
təbili çalıb, ilk günlərdən daxili imkanlar
hesabına böyük işlər görülüb. Zərdabın
içməli su təchizatı yaxın gələcəkdə
yüksək səviyyədə təşkil ediləcək.
Rəşad Əbilov,
Fövqəladə Hallar Nazirliyi Yevlax Regional İdarəsini rəisi:
- Vertolyot vasitəsilə Kürsahili kəndlərə baxış keçirdik, bəndlərin vəziyyəti, bəndbərkitmə işlərinin gedişi ilə yaxından tanış olduq.
Bir neçə kənddə sakinlərlə görüşüb söhbət etdik. Doğrudan da, mühüm qabaqlayıcı tədbirlər görülmüşdür, yoxsa təbii fəlakətin miqyası çox böyük olardı.
Unutmaq olmaz ki, cənab
İlham Əliyev Şirvandakı müşavirədə bəndlərin
toxunulmaz olduğunu, çayların mühafizə bəndləri
üzərində və kənarlarında tikinti
aparılmasına qəti qadağa qoyulduğunu, belə
qanunsuz tikililərin sökülməsinin vacibliyini diqqətə
çatdırdı.
Nurmamməd
İsmayılov, "Azərtunel" MMC-nin iş
icraçısı:
- Kollektivimizin 8 yük
maşını, 1kran və 1 qreyderi bəndbərkitmə
işlərində iştirak edir. Şirkətimizin 16 nəfər
əməkçisi texnikanın gücündən səmərəli
istifadə edərək hər gün nəzərdə
tutulduğundan daha çox bəndi bərkidirlər. Biz
burada çalışdığımız günlərdə
rayon sakinlərinin və rayon rəhbərlərinin
böyük qayğısını və dəstəyini
gördük. Sevindiricidir ki, Zərdabın və zərdablıların
təhlükəsizliyinin təmin olunmasında, təbii fəlakətin
nəticələrinin aradan qaldırılmasında bizim də
zəhmət payımız var.
Füzuli Hacıyev, "Azəryolservis"in
əməkdaşı:
- Çay sahilindəki on minlərlə insanın sakit,
rahat yaşaması üçün biz də gecə-gündüz
çalışdıq və zəhmətimiz hədər
getmədi. Zərdablılar çox sağ
olsunlar, bizə hər yerdə qayğı göstərildi.
İcra başçısı Lütvəli Babayev gündə
bəzən 3-4 dəfə uzaq Əlvənd, Otmanoba kəndlərinə
gələrək işin gedişi ilə
Cahangir Abdurəhmanov,
"Əfqan" şirkətinin rəis müavini:
- "Əlibəyli" şirkəti ilə
birlikdə təbii fəlakətin nəticələrini aradan
qaldırmaq məqsədilə 40-a qədər buldozer,
ekskavator, KAMAZ maşınlarını Zərdaba göndərdik.
Bura ezam olunmuş sürücü və
mexanizatorlarımız Kür çayının daha ciddi təhlükə
yaratdığı Otmanoba, Şəftəhal,
Aşağı Seyidlər, Mehdililər, Qaravəlli və digər
zəruri ehtiyac olan kəndlərdə gecə-gündüz
işləyərək bəndləri əlavə olaraq təqribən
2 metr qaldırdılar və sızmaların
qarşısını aldılar. Sevinirik ki, zərdablıların
təhlükəsiz şəraitdə yaşamalarında bizim
şirkətlərimizin - "Azəryolservis" Departamenti
kollektivlərinin də zəhməti var.
Hacı Xanəli Babayev,
Mingəçevirdə yaşayan, əslən zərdablı
olan din xadimi:
- Təbii fəlakət barədə xəbəri
eşidən kimi Kür sahilində ən çox təhlükə
gözlənən ən zəif bəndin harada yerləşməsi
ilə maraqlandım. Məlum oldu ki, Otmanobada vəziyyət
qorxuludur, əhali ciddi narahatlıq keçirir.
Həmyerlilərimin fəlakətdən
qorunmasına kömək məqsədilə öz vəsaitim
hesabına doğma rayonumuza 5 ədəd KAMAZ markalı
yük maşını və 1 ədəd yükləyici
göndərdim. Sağ olsun sürücülər də,
kənd camaatı da, rayon rəhbərliyi də. Zərdabda bizim səmərəli işləməyimiz
üçün hər cür şərait yaradıldı,
ortaya çıxan problemlərimiz operativ həll olundu. Nəticədə qısa müddət ərzində
biz Otmanoba kəndində Kür çayı sahilində 2
kilometr məsafədə 1 metr hündürlüyündə
bəndbərkitmə işləri apardıq.
Soltan Sadıqov, rayon
suvarma sistemləri idarəsinin rəisi:
- Kür və Türyançay çaylarını
ciddi təhlükə törətdiyi ilk günlərdən
bütün kollektivimiz və texnikamız sahilbərkitmə
işlərinə səfərbər olunub. Biz
möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin təbii
fəlakətlə bağlı keçirdiyi müşavirələrdə
qarşıya qoyduğu vəzifələri yüksək səviyyədə
həyata keçirmək üçün gecə-gündüz
işlədik, bəndləri nəzarətdə saxladıq.
Ən çətin məqamlarda Azərbaycan Meliorasiya və Su
Təsərrüfatı ASC-nin rəhbərliyi bizə əlavə
kömək və dəstək verdi. Bəndbərkitmə və mühafizə işlərini
davam etdiririk, çünki hələ də tam
arxayınlaşmaq olmaz.
Hüseyn Həsənov, 1978-ci ildə Kür
daşqını ilə əlaqədar yaradılmış Zərdab
rayon qərargahının sədri, dövlət qulluğu
veteranı:
- 32 il əvvəl Kürün
coşub-daşdığı o günləri qorxulu yuxu kimi
xatırlayıram. Ulu öndərimizin qətiyyəti,
şəxsən Zərdaba gələrək bəndbərkitmə
işlərinə diqqət yetirməsi, müşavirə
keçirməsi, bütün qüvvələri rayonumuza cəlb
etməsi sayəsində Zərdab su altında qalmaqdan xilas
oldu. Zərdablılar öz xilaskar
ümummilli liderlərini hər zaman böyük sevgi ilə
xatırlayırlar. İndiki günlərdə də
Kür sahilinə çıxıram və 1978-ci ili 2010-cu illə müqayisə edirəm... bir
daha qəti əmin oluram ki, hörmətli Prezidentimiz İlham
Əliyev Heydər Əliyevin ən layiqli
davamçısıdır. O, öz qətiyyəti və təşkilatçılığı,
xalqa diqqəti və qayğısı sayəsində dərin
ümumxalq sevgisi qazanıb.
Düşünürəm ki, müəyyən
təhlükə qalsa da, xalqımız təbii fəlakət
sınağının ən mürəkkəb mərhələsindən
inamla və itkisiz çıxdı. Bunun
üçün isə hər birimiz möhtərəm
Prezidentimizə ürəkdən minnətdarıq.
Xalid İxtiyarov, Gödəkqobu
kəndinin ağsaqqalı:
- Kəndimiz Kürdən aralıda yerləşsə
də təbii fəlakət bizi də ciddi narahat edir. Lakin möhtərəm Prezidentimizin müşvirələrdəki
çıxışları ürəyimizi sakitləşdirdi,
bir daha əmin olduq ki, dövlətimiz bu bəlanın
qarşısını qısa müddətdə alacaq. Doğrudan da, tezliklə Kür cilovlandı, adamlar
doğma evlərinə qayıtmağa başladılar. Zərdabda bəndlər möhkəm bərkidildi.
O günlərdə Zərdab - Mollakənd yolunun tikildiyini, kəndlərə
qaz çəkildiyini görəndə arxayın oldum ki,
dövlətimiz Zərdabın su altında qalmasına imkan
verməyəcək.
Qoşdu Qəhrəmanov,
Böyük Dəkkə kənd sakini, əmək veteranı:
- Bu gün Kür nə qədər qalxsa da, nəvə-nəticələrimiz
evdə arxayın yatırlar. Bilirlər ki, Azərbaycanın
güclü və qətiyyətli lideri var, Prezident xalqı hər
hansı təhlükədən qorumağa qadirdir. Biz yaşlı nəsil Heydər Əliyevlə fəxr
edirdik, bu gün isə İlham Əliyevlə fəxr edirik.
... Bu gün Zərdabda həyat,
insanların günü-güzəranı, qayğı və
düşüncələri bax, belədir. Artıq gərginlik və həyəcan arxada
qalıb, həyat öz əvvəlki məcrasına
düşüb, sakinlər sakit və rahat nəfəs
alırlar.
Bununla belə, rayon icra hakimiyyətindəki
"Qaynar xətt"ə ara-sıra həyəcanlı xəbərlər
gəlir. Elə sonuncu zəngi götürək: Şəhərdəki
"Dalğa" kafesinin yanında, o cümlədən
Otmanoba, Əlibəyli, Təzəkənd kəndlərinin ərazisində
Kürdən sızmalar var. Gecə yarı olmasına
baxmayaraq, bütün rayon ayağa qalxır, Fövqəladə
Hallar Nazirliyinin 80 nəfər əlavə qüvvəsi
köməyə gəlir. Sahilbərkitmə işləri səhərə
yaxın başa çatır, təhlükə aradan
qaldırılır, vəziyyətə tam nəzarət etmək
mümkün olur...
Yenə də insan, onun yenilməz iradəsi
və qətiyyəti qalib gəldi.
Ziyəddin SULTANOV,
"Xalq qəzeti"nin bölgə müxbiri
Xalq qəzeti.- 2010.- 5
iyun.- S. 5.