Zaqatala: dağlar süfrə açır... qonaqlar üçün

Maraqlı məqamdır. Nədənsə Zaqatalanın dağları, təbiəti, insanları, rayon sakinlərinin uğurları barədə qələmə almaq istədiyim yazının əvvəlində şair ürəkli bir dostumuzdan nə vaxtsa eşitdiyim misralar yadıma düşdü:

Dağlar süfrə açır bahar gələndən,

Yaxınlı, uzaqlı qonaqdan ötrü.

Yay boyu süfrəyə gələn nemətin

Dodaqda dadı var, budaqda ətri.

Doğrusu, bu sətirlərin Qəbələdə, Zaqatalada, Qubada və ya Daşkəsəndə yazıldığını bilmirəm. Amma onu dəqiq bilirəm ki, şeirdə dağların məhz bu günlərdə minbir rəngli süfrə açdığı, yay boyu həmin süfrəyə minbir nemət düzdüyü, nəhayət, oktyabrda payız küləklərinin “əli ilə” həmin süfrəni çırpıb, təmizləyib gələn il üçün saxlaması əsl kənd adamının müşahidələri əsasında qələmə alınıb. Bir də ki, bu şeirin hansı rayonda qələmə alınması o qədər də önəmli deyil. Çünki bizim dağların hamısı gözəldir. Amma insafən, Zaqatala dağlarının gözəlliyi bir... vahid artıqdır. Bu üç nöqtəyə görə hörmətli oxucudan üzr istəyirəm. Çünki təbiət gözəlliyinin ölçüsünü (elə bir ölçü varmı, görəsən?) bilmədiyimə görə vəziyyətdən çıxmaq üçün “bir vahid” ifadəsini yazdım.

Bax belə, heç kəs inciməsin, o biri dağlarımızdan bir azca da olsa gözəlliyi çox olan Zaqatala dağları yaxınlı-uzaqlı qonaqlar üçün əsrarəngiz süfrə açmaqda davam edir, çöl, çəmən, ağaclar rəngarəng çiçək açır. Bu proses may ayının sonunadək davam edəcək. Sonra isə... naz-nemət mövsümü başlanacaq. Bu diyarın turizm potensialından indiki kimi istifadə edilməyəndə də dağlar gözəl, insanlar gülərüz idi. Ancaq indi qonaq-qara çox olduğuna görə insanlar təbiətin gözəlliyinə əlavə çalarlar qatıb, bölgə əhalisinin min illərdən bəri formalaşan özünəməxsus qonaqpərvərliyi birə beş qat artıbdı.

Zaqatalanı xüsusi vurğunluqla sevən şəhər icra nümayəndəsinin müavini İlkin Rzayevlə hər görüşümüzdə bu müqəddəs yerin gündən-günə gözəlləşdiyi barədə fikirlərin üzərinə qayıdırıq. Daha doğrusu, İlkin bu söhbəti tez-tez gündəliyə gətirir. Mən də sanki birinci dəfə eşidirmiş kimi maraqla qulaq asıram. Yuxarıda dedim axı... O əsl yurdsevər insan kimi bu gözəlliklə fəxr edir. Hərdən mən də ona qoşulub fəxr edəndə daha da ürəklənir: — Bir azdan bizim rayonun çal-çağırlı günləri başlanacaq. Əvvəllər qonaqlarımız ancaq öz respublikamızdan və keçmiş sovet şəhərlərindən olurdu. İndi isə Avropanın əksər ölkələrindən qonaq qarşılayırıq. Zaqatala beynəlxalq hava limanının işə düşməsi, avtomobil yollarımızın yüksək səviyyədə yenidən qurulması, müasir standartlara cavab verən turizm obyektlərinin tikilib istifadəyə verilməsi, insanlarımızın daha çox qonağı və daha yüksək səviyyədə qarşılayıb yola salması... bütün bunlar buraya gələnlərin ildən-ilə deyil, aydan-aya artmasının əsas səbəbləridir. İnsana daxilən rahatlıq verən əməllər çoxdur. Ancaq mənə elə gəlir ki, dünyada qonaq qarşılamaqdan gözəl heç nə ola bilməz.

İlkinlə hər görüşümüzdə Zaqatalanın infrastrukturunun iti sürətlə gözəlləşməsi barədə yeni nə isə eşidirdim. Bu dəfə isə söhbətə bir az ictimai-siyasi məzmun da qatmışdı: — Cənab Prezident İlham Əliyevin həm regionların inkişafına ayırdığı diqqət, həm də turizmin və sahibkarlığın inkişafına verdiyi önəmin nəticəsidir ki, bu gün Zaqatala istənilən bölgə ilə tərəqqi yarışının qalibi ola bilər. Biz dövlət başçısına bir də ona görə minnətdarıq ki, bizim rayona xüsusi xidmət göstərir. Biz də borclu qalmırıq. İndi sadalayacağım faktların və rəqəmlərin bilavasitə mənim çalışdığım quruma dəxli olmadığına görə daha ürəklə danışa bilərəm. Çünki adam öz işi barədə danışanda o qədər də rahat olmur. Rəqəmlər ondan ibarətdir ki, 2010-cu ilin birinci rübü sosial-iqtisadi inkişaf baxımından Zaqatala üıçün uğurlu olub. Belə ki, birinci rübdə zaqatalalılar 26,3 milyon manatlıq məhsul istehsal edib və müxtəlif xidmətlər göstəriblər. Məhsul istehsalı əvvəlki ilin müvafiq dövrünə nisbətən sənayedə 2,5, kənd təsərrüfatında 3,1, nəqliyyatda 29,5, ticarətdə isə 7,2 faiz olubdur. Yəni elə bir sahə yoxdur ki, artım, irəliləyiş olmasın. Deməli, bizim təbiətimiz kimi insanlarımızın da səxavətli, xeyirxah, işgüzar, xoşniyyət olduğunu söyləyənlər tamamilə haqlıdırlar.

Son illərdə aqrar sektorda həyata keçirilən məqsədyönlü tədbirlər rayonda kənd təsərrüfatının dinamik inkişafına imkan yaradıb.

Fermer təsərrüfatlarında 12165 hektar sahədə payızlıq taxıl, o cümlədən 8892 hektar buğda səpini aparılıb, əvvəlki illə müqayisədə taxıl sahələri 92 hektar genişləndirilib.

Rayonda heyvandarlığın inkişaf etdirilməsində məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilir. 2010-cu ilin birinci rübündə iribuynuzlu mal-qaranın sayı 59590 baş, keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 45 baş, qoyun-keçilərin sayı 161499 baş, yaxud 565 baş çox olub. 3 ay ərzində diri çəkidə ət istehsalı 1292, süd istehsalı 7103 ton, yumurta istehsalı 2 milyon 690 min ədəd olub.

Buğda və çəltik istehsalçılarının stimullaşdırılması məqsədi ilə dövlət büdcəsinin vəsaiti hesabına yardım verilməsi qaydalarına uyğun olaraq 2241 nəfər istehsalçıya 299594 manat yardım verilib.

Rayonda meliorasiya — irriqasiya tədbirlərinin həyata keçirilməsi, çay yataqlarının və suvarma kanallarının təmizlənməsi, çaylarda sahilbərkitmə işləri davam etdirilmişdir. Cari ilin birinci rübündə 273440 kubmetr həcmində çay yataqlarının təmizlənməsi, 52100 kubmetr həcmində suvarma kanalların təmizlənməsi, 1511 kubmetr həcmində daş-beton bəndlərinin əsaslı təmiri, 100 kubmetr həcmində qabion bəndlərinin quraşdırılması və digər sahil bərkitmə işləri görülüb.

“Ekologiya ili” çərçivəsində rüb ərzində 73800 ədəd müxtəlif təyinatlı ağac və dekorativ bitkilər əkilib.

2010-cu ilin birinci rübündə bütün maliyyə mənbələri hesabına rayonda 4,5 milyon manat dəyərində tikinti, təmir və abadlıq işləri aparılıb, o cümlədən daxili imkanlar hesabına 157 min manat dəyərində abadlıq və təmir işləri görülüb.

Bir müddət əvvəl dövlət başçımız, Ali Baş Komandan İlham Əliyev 1941-45-ci illər müharibəsindəki şanlı qələbənin 65 illiyinin qeyd edilməsi münasibətilə xüsusi sərəncam imzalayanda mənim yadıma Zaqatalada veteranların istirahəti üçün tikilmiş “Çay evi”ndə eşitdiyim söhbətlər düşmüşdü. O qanlı döyüşlərdən orden-medallarla qayıtmış Oruc Əhmədov demişdi ki, ağır məhrumiyyətlər görmüş veteranları yaşadan dövlətin bizə göstərdiyi qayğı, rayon rəhbərliyinin diqqətidir. Adı çəkilən sərəncamdan sonra Zaqatalada olanda yenə də şirin xatirələrlə dolu “Çay evi”nə, ağsaqqalların və veteranların görüşünə getdim. Rayon Veteranlar Şurasının sədri Ənvər Kərimov yenə də “iş başında” — ağsaqqalların arasında idi. Ənvər dayını lap çoxdan tanıyıram. Az qala Zaqatalanın bütün parklarında, xiyabanlarında söhbət etmişik. Ancaq indi daha məmnundur: — Belə bir çayxananın — ağsaqqallar üçün məkanın (yeri gəlmişkən, mən orada cavan adam görmədim, hərçənd bunu heç kəs yasaq etməyib) yaradılması bizim üçün böyük qayğıdır, diqqətdir. İndi öz yerimiz var, yığışıb rahat otururuq, söhbətləşirik, dərdləşirik. Düşünürük ki, yaxşı ki, qayğımıza qalan var. Torpaq uğrunda vuruşan insanların qədir-qiymətini bilirlər. Elə Aşağı Tala, Qımır, bir də Göyəm kəndlərində tikilən “Şəhidlər” xatirə kompleksləri dediklərimi təsdiq etmirmi?

— Bayaq dərdləşirik dedim, — deyə, — Ənvər dayı sözünə davam etdi— müharibə qurtaranda Zaqatalada veteranlar nə qədər idi, indi neçə nəfərdir? Geridə qalan illərin hərəsində neçə-neçə yaşıdımızı, ağsaqqalımızı itirmişik. Bu gün biz onların yarımçıq qalmış ömürlərini yaşayırıq. Onlar barədə danışılan xatirələrin hamısı elə dərdləşməkdir də... Bir də ki, ömür-gün, sağlamlıq geridə qaldığına görə təəssüflənirik. Vətənin ərazi bütövlüyünün bərpası üçün komanda verilsə, bizim köməyimizə ehtiyac olmayacaq. Amma mən çox böyük məmnuniyyətlə iştirak etmək istərdim. Çünki biz veteranlar xalqın dünəni ilə sabahı arasındakı canlı körpü misalındayıq.

Ənvər Kərimov rəmzi körpüdən, mənəvi körpüdən danışdı, mənim yadıma isə Zaqatalada ötən il tikilib istifadəyə verilən asma körpü düşdü. Təkcə Zaqatalanın deyil, həm də qonşu rayonların iqtisadiyyatı üçün xüsusi əhəmiyyəti olan bu körpü bölgə turizminin inkişafına da özünəməxsus töhfə verir. Yeri gəlmişkən, aprelin 28-də Bakıda ənənəvi turizm sərgisi açıldı. Dövlət başçısı İlham Əliyevin iştirakı ilə açılan turizm sərgisində Zaqatalanın turizm potensialı da yüksək səviyyədə nümayiş etdirilirdi. Tarixi abidələr, görkəmli yerlər, zəngin təbiət, folklor xəzinəsi, yerli sənətkarların əl işləri, özünəməxsus mətbəx və başqa nümunələr Zaqatalanın turizm potensialının geniş olduğundan xəbər verirdi. Üstəlik bu gün Zaqatalada kəndarası yolların heç biri şəhər yollarından geri qalmır. Kənd və qəsəbələrin ümumi inkişafı da həmçinin. Bu inkişaf tarix, qədimlik rəmzi olan ünvanlarla müşayiət olunanda əsl turizm əhval-ruhiyyəsi yaradır. Məsələn, rayon əhalisi bu il Novruz bayramını 1830-cu ildə hərbi məqsədlə tikilmiş Zaqatala qalasında keçirdi. Çox böyük təmtəraq və çal-çağırla keçirilən tədbirdə səsləndirilən arzulardan biri də belə idi ki, biz Zaqatala qalasında yandırılmış tonqalların Şuşa qalasında davam etdirilməsinə nail olacağıq.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev ötən payızda demişdi ki, “Azərbaycan iqtisadiyyatı gələcəkdə daha çox sahibkarlıq fəaliyyətinin inkişafından asılı olacaqdır”. Zaqatalada iş adamı İsfəndiyar Acalovla görüşüb söhbət edərkən dövlət başçımızın söylədiyi həmin tezisin reallığa çevrilməsi üçün böyük zəmin olduğunun şahidinə çevrildik. İsfəndiyar Acalov qeyd etdi ki, Zaqatalada sahibkarlar tərəfindən rayon iqtisadiyyatına qoyulan sərmayə ildən-ilə artır və iş adamları istehsal sahələrinin yaradılmasında daha çox fəallıq göstərirlər. Rayonda gündəlik istehsal gücü 10 ton olan süd emalı zavodu tikilib, emal gücü 3 min ton olan tütün emalı zavodunun və gündəlik emal gücü 5 ton olan müxtəlif fındıq məmulatları emal edən sexdə tikinti-quraşdırma işləri başa çatmaq üzrədir. Bu emal müəssisələri rayon iqtisadiyyatının daha da inkişaf etdirilməsində mühüm rol oynamaqla yanaşı yüzlərlə yeni iş yerlərinin açılmasına imkan yaradacaqdır.

Sahibkar bu məsələ ətrafında bir qədər ümumi şəkildə danışsa da, rayon icra hakimiyyətinin başçısı Mübariz Əhmədzadə ilə söhbətimizdə konkret faktlar öyrənə bildik. Daha doğrusu, Mübariz müəllim bizim bu yazının sahibkarlığın inkişafı ilə bağlı hissəsinin canı olacaq rəqəmlərdən danışdı: Bəli, Zaqatalada bu məsələ bilavasitə Prezidentimiz, cənab İlham Əliyevin bizdən tələb etdiyi səviyyədə öz həllini tapıb. Ötən dövr ərzində sahibkarlığın sabit iqtisadi münasibətlər qurması baxımından çox uğurlu olub. Məsələn, əhaliyə göstərilən pullu xidmətlərdə və ticarətdə qeyri-dövlət sektorunun payı 100, sənayedə 89, kənd təsərrüfatında 99, vergi daxilolmalarında isə 95,6 faizə çatıb. Bu isə o deməkdir ki, rayon iqtisadiyyatı faktiki olaraq özəl bölmənin — sahibkarların əlindədir. Ona görə də çəkinmədən deyə bilərik ki, cənab Prezidentin söylədiyi məqama — Azərbaycan iqtisadiyyatının daha çox sahibkarlıq fəaliyyətinin inkişafından asılı olacağına doğru uğurlu addımlar atılır. Biz fəxr edirik ki, həmin addımların önündə gedənlərdən biri də Zaqatala rayonudur.

Mübariz müəllim xüsusilə qeyd edilməli başqa bir məsələyə də toxunaraq söylədi ki, rayonda sosial-iqtisadi inkişafın, tikinti-quruculuq işlərinin həm miqyası, həm də tempi istənilən səviyyədədir. Ancaq bu göstəricilər də bizi qane etmir. Biz məhz cənab İlham Əliyevin görmək istədiyi Zaqatalanı qurub-yaratmaq əzmindəyik. Ona görə də bu ilin mart ayında regionların sosial-iqtisadi inkişafını təmin edəcək 2009—2013-cü illər üçün Dövlət Proqramının icrasının birinci ilinin yekunları müzakirə edilərkən biz başqa bir addım da atdıq. Belə ki, rayon fəallarının və iş adamlarının iştirakı ilə keçirilən toplantıda Zaqatala üçün həlli vacib olan növbəti məsələlər müəyyənləşdirildi və Dövlət Proqramına əlavə təkliflər hazırlanaraq müvafiq orqanlara göndərildi. Yəni biz inkişafın miqyasını da, tempini də artırmaq əzmindəyik. Əminik ki, buna nail olacağıq.

Beləliklə, təbiəti uzunmüddətli süfrə açan, insanları qonaq qarşılamağı mənəvi borc bilən, sözün bütün mənalarında çiçəklənən Zaqatalada görüb eşitdiklərimizin cüzi bir hissəsini qələmə aldıq. Bu isə İlkinin arzusu idi. Demişdi ki, hər şeyi yazmayın, qoy soydaşlarımız gəlib öz gözləri ilə görsünlər. Ona görə də biz məhz belə etdik...

İlqar HƏSƏNOV,

“Xalq qəzeti”nin bölgə müxbiri

Xalq qəzeti.- 2010.- 1 may.- S. 7.