TÜRKSOY kitabxanası seriyasına yeni töhfə

Türk soylu xalqların elminin, ədəbiyyatının, mədəniyyətinin, adət-ənənəsinin, ümumiyyətlə, milli-mənəvi dəyərlərinin qarşılıqlı olaraq bütün toplumlarda öyrənilməsi və təbliği məsələsi günümüzün ən uğurlu reallıqlarındandır. Dövlət başçılarının və parlamentlərin ciddi şəkildə başladığı həmin tendensiyanı sənət adamları böyük müvəffəqiyyətlə davam etdirirlər. Bu işdə TÜRKSOY-un xidmətləri daha böyükdür. Azərbaycanda “TÜRKSOY kitabxanası seriyası” qrifi ilə işıq üzü görən kitabların sayının dövri olaraq artması da məhz həmin istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlərin nəticəsidir.

Seriyanın “Azərbaycan türkcəsinə uyğunlaşdıran və ön sözün müəllifi Ramiz Əsgərdir” cümləsi ilə başlanan üçüncü kitabı türkmən ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən olan Molla Nəfəsin yaradıcılığına həsr edilmişdir. Daha doğrusu, həmin şairin “Bu məkana gəlmişəm” kitabının Azərbaycan oxucusu üçün əlçatan variantı nəşr edilmişdir. Annotasiyada qeyd edilir ki, kitabda bu il anadan olmasının 200 illiyi tamam olan klassik türkmən şairi, ümumtürk ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi Molla Nəfəsin əsərlərindən nümunələr toplanmışdır. Kitab 31 mart — 4 aprel 2009-cu ildə İstanbulda TÜRKSOY tərəfindən təşkil olunan “Türk ləhcələri arasında uyğunlaşdırma və çalışmaların bu günkü durumu və qarşılaşılan problemlər” mövzusunda Beynəlxalq simpoziumun tövsiyələrinə və yekun bəyannaməsinə uyğun olaraq nəşr edilmişdir. Yeri gəlmişkən, Ramiz Əsgər bu il aprel ayının əvvəlində Molla Nəfəsin Türkmənistanda keçirilən 200 illik yubiley tədbirlərində də iştirak etmişdir. Prezident Qurbanqulu Berdimühəmmədovun dəstəyi ilə keçirilən yubiley tədbirləri türk ədəbiyyatı tarixinin əlamətdar hadisələrindən biri kimi yaddaşlarda qalmışdır.

Türkmən ədəbiyyatının görkəmli nümayəndələrindən olan Molla Nəfəs 1810-cu ildə Marıda (Mərv) dünyaya gəlmiş, XIX əsr türkmən poeziyası tarixinə parlaq istedad sahibi kimi daxil olmuşdur. Buxarada və Xivədə təhsil alarkən klassik Şərq poeziyasının Nizami, Sədi, Hafiz, Cami, Əhməd Yasəvi, Füzuli, Nəsimi kimi nümayəndələrinin əsərlərini və türk xalq ədəbiyyatını dərindən öyrənmişdir. Təxminən 60 il ömür sürmüş Molla Nəfəs (ölüm tarixi müxtəlif mənbələrdə müxtəlif şəkildə göstərilir) Orta Asiya və Qafqazda az qala bütün şəhərləri gəzərək toy və məclislər aparmışdır. Onun əsərlərində hətta, Misir, İraq, Rum, Firəng ölkələrinin də adı çəkilir. “Təvriz diyarında olmuşam Səyyar, Həzirbaycan şəhrin gəzdim adbaad” — deyən lirik söz ustadı Azərbaycandakı həmkarları və tarixi şəxsiyyətlərimiz barədə də əhatəli məlumat əldə etmişdir. O dövrün bütün görkəmli şairləri kimi Molla Nəfəs də öz yaradıcılığında əsasən mənsub olduğu xalqın folkloruna istinad edirdi.

Tərtibçilərin fikrincə, Molla Nəfəs təkcə lirik şair deyildi. Onun “Zöhrə-Tahir” dastanı və çoxlu sayda ictimai-siyasi məzmunlu əsərlərinin olduğu da məlumdur. Həmin əsərlərin 1920-30-cu illərdə bolşeviklər tərəfindən gizlədilməsi, üzə çıxarılmaması, hətta, yandırılması da tarixi faktlar sırasındadır. “Zöhrə-Tahir” dastanı isə keçən il nəfis şəkildə nəşr edilmişdir. Ötən əsrin birinci yarısında təkcə yaradıcılığının müəyyən hissəsinin itməsi ilə deyil, həm də nəslinin izinin itməsi ilə böyük şairə ağır zərbələr dəymişdir. Belə ki, onun Molla Rəsul və Molla Rəhim adlı iki oğlu olmuşdur. Ancaq şairin nəslinin davamını 1940-cı illərin sonuna qədər izləmək mümkün olsa da, məlum müharibənin bütün xalqlar kimi türkmənlərə də gətirdiyi məhrumiyyətlərdən sonra Molla Nəfəsin nəslindən kiminsə yaşadığı barədə heç bir məlumat əldə edilməmişdir.

Qeyd edilməli xüsusi məqamlardan biri də odur ki, Bakıdakı “Min bir mahnı” nəşriyyatında işıq üzü görmüş “Molla Nəfəs” kitabı tamamilə könüllülük əsasında ərsəyə gəlmişdir. Belə ki, şairin şeirlərin Azərbaycan dilində ayrıca kitab kimi nəşr etdirmək qərarına gələn ziyalılarımız Aşqabaddakı “Miras” Milli Mədəniyyət Mərkəzinə müraciət etmiş, mərkəz isə Molla Nəfəsin yenicə çapdan çıxmış kitabının elektron variantını azərbaycanlı ziyalılara göndərmişdir. Ramiz Əsgərin dilimizə uyğunlaşdırdığı “Bu məkana gəlmişəm” kitabını “Min bir mahnı” nəşriyyatı tamamilə təmənnasız ərsəyə gətirmişdir. Kitabın redaktoru Əli Şamildir.

İttifaq MİRZƏBƏYLİ

Xalq qəzeti.- 2010.- 4 may.- S. 6.