Cəsur döyüşçü

Alman faşizmi üzərində Qələbədən 65 il ötür

İkinci Cahan savaşında faşizm üzərində böyük itkilər hesabına əldə olunan möhtəşəm Qələbədə on minlərlə azərbaycanlı igid əsgər və zabitlərin də danılmaz xidmətləri olmuşdur. Müharibədə qeyri-adi qəhrəmanlıqlar göstərənlərdən biri də azərbaycanlı zabit Əli Həşimov idi.

Həyatda çox təvazökar insan olan Ə.Həşimovun şücaətləri barədə Azərbaycanda təəssüf ki, indinin özündə də az adamın məlumatı var. Amma onu müharibənin “adsız” qəhrəmanlarından adlandırmaq da düzgün olmaz. Belə ki, həmyerlimiz barədə bir vaxtlar Rusiya mətbuatında geniş bəhs edilib. Hələ 1944-cü ildə görkəmli yazıcı-publisist İlya Erenburq məşhur 107-ci atıcı diviziyasının kəşfiyyat rəisi Əli Həşimovun başçılıq etdiyi bir qrup döyüşçünün Kiyevin faşistlərdən azad edilməsi zamanı göstərdiyi şücaətlər haqqında “Pravda” qəzetində məqalə dərc etdirib. Sonralar Ə.Həşimovun Karlovı-Varıda istirahət edərkən tanış olaraq dostlaşdığı “Baharın 17 anı” kitabının və eyni adlı məşhur kinofilmin ssenari müəllifi yazıçı Yulian Semyonov isə həmyerlimiz barədə sənədli povest yazmağa hazırlaşırdı. Lakin yazıçının həmin ərəfədə xəstələnərək vaxtsız dünyasını dəyişməsi bu gözəl ideyanın həyata keçməsinə imkan vermədi.

Bakılı döyüşçü Əli Həşimovun çox çətin və maraqlı taleyi olub. O, 1916-cı ildə dünyaya göz açıb. Validyenlərini erkən itirdiyindən uşaqlıq illərində ağır məhrumiyyətlərlə üzləşib. 14 yaşı olanda Əli Bakı neft emalı zavodunda fəhləlik etməyə başlayıb. Peşəkar hərbçi olmaq arzusu ilə 1936-ci ildə Tbilisidəki Hərbi Artilleriya Məktəbinə daxil olub. 1939-cu ildə bu məktəbi bitirən kimi M.Frunze adına Moskva Hərbi Akademiyasının kəşfiyyatçılar hazırlayan xüsusi fakültəsinə qəbul olunub. Böyük Vətən müharibəsi başlananda gənc zabit Əli Həşimov artıq İrana yeridilən Sovet qoşunlarının tərkibində Maku, Xoy, Təbriz şəhərlərində xidmət edib. Azərbaycan, rus və fars dillərini mükəmməl bilən Əli İranda çox mühüm kəşfiyyat işləri yerinə yetirib.

1942-ci ilin əvvəlində Ə.Həşimov Şimali Qafqaza soxulmağa can atan faşistlərə qarşı qanlı döyüşlərə qatılıb. Qısa vaxtda cəsur döyüşçü və qorxubilməz kəşfiyyatçı kimi ad çıxarıb. Təsadüfi deyildi ki, gənc zabitə böyük etimad göstərilmişdi. Zaqafqaziya Ordusunun Dairə Qərargah rəisinin imzası ilə verilmiş sənəddə yazılmışdı ki, “Hərbi hissə komandirləri, Daxili İşlər Komisarlığının ərazi orqanlarının rəhbərləri, yerli partiya və sovet təşkilatları Ə.Həşimova hərtərəfli kömək etməyə borcludur. Əli Həşimov tələb edərsə, onun istifadəsində olan nəqliyyat vasitələri, yanacaq, sürtkü yağları ilə təmin edilməli və maşını yoxlanılmamalıdır!”.

1943-cü ilin iyulunda Ə.Həşimov Ukrayna cəbhəsində yerləşən 246-cı atıcı diviziyanın kəşfiyyat rəisi vəzifəsinə təyin edilib. Əli öz kəşfiyyatçı dostları ilə bərabər həmin dövrdə onlarla kəşfiyyat əməliyyatı hazırlayaraq uğurla həyata keçirmişdir. Bir qayda olaraq Əli ən ağır, məsul əməliyyatlara özü rəhbərlik edərdi. Onun başçılıq etdiyi kəşfiyyatçı dəstəsi hər dəfə 15-20 kilometr düşmən arxasına gedərək faşistlərin mövqeləri, texnikaları barədə çox faydalı məlumatlar əldə edirdi.

1944-cü ilin yanvarında Ə. Həşimov Sovet İttifaqı Qəhrəmanı general- leytenant V.Y. Petrenkonun başçılıq etdiyi 107-ci atıcı diviziyanın kəşyyat rəisi vəzifəsinə dəyişdirilib. General Petrenko qətiyyətli hərbçi kimi tanınırdı, ədalətli insan kimi orduda böyük nüfuzu vardı. Bir dəfə diviziya komandiri Ə.Həşimovu özü ilə təntənəli mərasimlərin birinə aparmaq fikrinə düşür. Ondan soruşur ki, “Niyə orden və medallarını taxmamısan?”. Məlum olur ki, diviziyanın kəşfiyyat rəisinin təltifləri azdır. General heyrətlə deyir ki, “elə hey döyüşürsən, qan-tər tökürsən, ordenlərin isə azdır”. Petrenko dərhal köməkçisini çağırıb Ə.Həşimovun təltif olunması üçün təqdimat hazırlamağı əmr edir. Ə.Həşimovun həmin təqdimat əsasında “İkinci dərəcəli Vətən müharibəsi” ordeni ilə təltif edilməsi ilə bağlı fərmanı 1944-cü ilin oktyabrında Varşava yaxınlığındakı məşhur qraf Dombrovskinin malikanəsində təşkil olunmuş təntənəli tədbirdə korpus komandiri general-polkovnik Ozimin səsləndirib. O, ordeni azərbaycanlı döyüşçüyə təqdim etmək istəyəndə general Petrenko korpus komandirinə yaxınlaşaraq deyib ki, “İcazə verin ordeni Həşimovun köynəyinin sinəsinə mən taxım, o, mənim kəşfiyyat rəisimdir, bizim diviziyanın uğurlarında onun payı çoxdur”. General mərasim iştirakçıları qarşısında Əli Həşimovun ünvanına xoş sözlər söyləyib.

Əli Həşimov hər an düşməndən qisas almağa can atan müharibənin cəsur əskəri idi. Onun mahir kəşfiyyatçı olması 107-ci diviziyanın tərkibində olduğu İkinci Ukrayna Ordusunun komandanı marşal Konevə də yaxşı bəlli idi. Görkəmli sərkərdə bir neçə dəfə Əli Həşimova məsul tapşırıqlar vermiş, nəticəsindən də razı qalmışdı. Marşal 1945-ci ilin yanvar ayının 12-də Visla çayı istiqamətində növbəti hücum ərəfəsində mayor Ə. Həşimovu yanına çağırtdırıb ona almanların mövqeləri barədə təcili səhih kəşfiyyat məlumatları əldə etmək əmri verdi.

Ə.Həşimov tapşırığı yerinə yetirmək üçün dərhal öz dəstəsi ilə kəşfiyyata yollandı. Əməliyyat zamanı kəşfiyyatçılarımız düşmənin qəfil güclü bombardmanına məruz qaldılar. Mayor Ə.Həşimov ağır yaralanaraq çoxlu qan itirdi. Lakin onun tapşırığı ilə müavini Nikolay Udod kəşfiyyat əməliyyatını davam etdirdi. Ölümcül vəziyyətdə olan Ə.Həşimovu isə köməkçisi Pyotr Starçevoy cəbhənin təmas xəttindən çıxarıb hospitala çatdıra bildi. Səhər tezdən kapitan N.Udod əməliyyatın uğurla başa çatması barədə məlumatları marşal Konevə məruzə etdi.

Həkimlər intensiv müalicə apararaq Əlini ölümün pəncəsindən xilas edə bildilər. 9 May-Qələbə xəbərini Ə.Həşimov qatarla Krımdakı hərbi hospitala gedərkən yolda eşitdi. Yeri gəlmişkən, Ə.Həşimov öz cəbhə gündəliklərində bu tarixi hadisəni çox təsirli və canlı boyalarla təsvir edib. Mayor Ə.Həşimov 1945-ci ilin iyununda Böyük Vətən müharibəsinin II qrup əlili kimi ordudan tərxis olundu. Bakıya qayıtdıqdan sonra bir müddət Ədliyyə, sonra isə Daxili İşlər nazirliklərində çalışdı. Lakin ağır döyüşlərdən “yadigar qalan” yaralar səhhətinə öz mənfi təsirini göstərirdi. Səhhəti ona orqanlarda fəaliyyətini davam etdirməyə imkan vermədi.

Qarabağ hadisələri başlananda Ə.Həşimovun yaşı yetmişi ötmüşdü. O, hər dəfə erməni quldur silahlı dəstələrinin Qarabağda dinc azərbaycanlı ailələrinə qarşı törətdikləri vəhşiliklər barədə eşidəndə bərk əsəbiləşirdi. Onun vəfalı ömür-gün yoldaşı 84 yaşlı Nuriyyə xanım nəql edir ki, Əli müəllim erməni qaniçənlərinə qarşı döyüşə bilmədiyi üçün çox heyfsilənirdi. Lakin onun qəlbində Vətən oğullarımızın xain düşmənə mütləq layiqli dərs verəcəklərinə dərin inam hissi vardı.

Böyük Vətən müharibəsinin cəsur döyüşçüsü Ə.Həşimov 2002-ci ilin 4 yanvarında 86 yaşında dünyasını dəyişib.

Məsaim ABDULLAYEV

Xalq qəzeti.- 2010.- 7 may.- S. 10.