Səsində kədərlə sevinci, hicranla vüsalı qovuşduran Mətanət

Xoşbəxt o müğənnidir ki, məlahətli səsi, ürəkləri riqqətə gətirən könül nəğmələri ilə tanına və sevilə. Belə populyar müğənnilərdən biri də respublikanın əməkdar artisti, AzTV-nin solisti Mətanət İskəndərlidir. Yaradıcılığının 20 ildən çoxunu milli musiqimizin təbliğinə həsr etmiş müğənni bu illər ərzində Azərbaycan incəsənətini təkcə doğma respublikamızda deyil, onun hüdudlarından uzaqlarda da layiqincə təmsil etmiş, Azərbaycan ifaçılıq sənətinə öz layiqli töhfəsini vermişdir.

Zeynəb Xanlarova, SSRİ xalq artisti, millət vəkili:

- Mətanət İskəndərli öz səsi və nəfəsi ilə Azərbaycan musiqisini yeni səpkidə yaradıb-yaşadan və öz auditoriyası olan müğənnidir.

Arif Babayev, xalq artisti, professor:

- Mətanət İskəndərli sənətinin pərəstişkarlarından biri də mənəm. Onun gözəl ürəyi var. Bu səbəbdən də oxuduğu bütün mahnılar ürəyə yatır. Ürəkdən gəlməyən səs heç vaxt qəlblərə yol tapa bilməz.

Mənsum İbrahimov, xalq artisti:

- Mətanətin yaradıcılığını lap çoxdan izləyirəm. Mənə elə gəlir ki, özünəməxsus ifa tərzi olduğu qədər də repertuarı zəngin və təkrarsızdır.

Əlbəttə, respublikanın tanınmış sənət adamlarının Mətanət İskəndərlinin ünvanına deyilmiş xoş sözlərin siyahısıını daha da uzatmaq olardı. Lakin qədim el məsəlində deyildiyi kimi, "Görünən dağa nə bələdçi". Onsuz da hər şey göz önündədir.

Bugünkü şou-biznes aləmində daha çox dedi-qodu və qalmaqallarıyla gündəmdə qalmağa çalışan "ulduzlardan" fərqli olaraq, Mətanət xanımı tanıdan onun bir gün də olsun yaradıcılığından qalmaması, yüksək səhnə mədəniyyəti və çalışqanlığıdır. Az vaxtda bir-birindən gözəl, ürəyəyatımlı mahnılarıyla geniş tamaşaçı və dinləyici zövqünü oxşayaraq onların hüsn-rəğbətini qazanmışdır. Mətanət İskəndərlinin yaradıcılığında önəmli cəhətlərdən biri də onun səsinin imkanına uyğun repertuar seçməsidir. Bu isə müğənni üçün çox önəmlidir. Öz yolu olduğu kimi, özünəməxsus da ifa tərzi var. Heç kəsi təqlid etmir, lirik qəhrəmanının sevinc və iztirablarını dinləyiciyə olduğu kimi çatdıra bilir.

Bakının Yuxarı Dağlı məhəlləsində dünyaya göz açan Mətanət İskəndərli erkən yaşlarından musiqiyə həvəs göstərmiş, məktəb tədbirlərində fəal iştirak etmişdir. Beş övlad atası olan Məhəmmədəli kişi özünün ağır təbiəti və təmkini ilə yaşadığı məhəllədə, tay-tuşları arasında xüsusi xətir-hörmət qazanmışdı. Gözəl əl qabiliyyətli peşəkar rəngsaz, sözün əsl mənasında sənətinin vurğunu idi. Sadə peşə adamı olan ata halal zəhmətilə çalışıb, heç kimdən giley etmədən, heç kəsdən minnət götürmədən ailəsini dolandırar, heç vədə uşaqlarını korluq çəkməyə qoymazdı. Nümunəvi işinə görə o dəfələrlə rayon və şəhər sovetinin deputatı seçilmiş, dövlətin bir sıra orden və medalları ilə təltif olunmuşdu. Heç də təsadüfi deyildir ki, Moskvanın İzmailov qəsəbəsində gedən Ümumittifaq zərbəçi tikintisində, keçmiş SSRİ-yə daxil olan bir çox respublikalarla yanaşı Azərbaycandan da Məhəmmədəli kişi və eyni sənət sahibi olan qardaşı Həsənağa çiyin-çiyinə çalışıblar. Bu iki qardaş haqqında dövri mətbuatda vaxtaşırı kifayət qədər məqalə və oçerklər yazılıb. "Onların üz ağardan nümunəvi işi ilə gənclərə daim örnək olduğunu" xüsusi vurğulayıblar. Bütün bu nailiyyətlərlə yanaşı, Məhəmmədəli kişinin gözəl səsi olduğundan ara-sıra boş vaxt tapan kimi zümzümə etməyi, muğam və xalq mahnılarımıza dönə-dönə qulaq asmağı da vardı. Bu da ona irsən ata babasından keçmişdi. Atası Əlisa kişi ixtisasca müəllim olsa da, musiqini gözəl bilirdi. Əksər musiqi alətlərinin mahir ifaçısı kimi, təkcə doğulub boya-başa çatdığı Dağ quşçu kəndinin deyil, Quba, Xaçmaz, Dəvəçi, Siyəzən, Xızı rayon toylarının aparıcı sazəndəsi olub. Eləcə də babası Musa kişi. Görünür, böyük musiqiçi nəslinin nümayəndəsi olan Mətanət İskəndərlinin də qismətinə Tanrı bu yolu davam etdirmək şansı yazmışdı.

Məhz bu səbəbdən Məhəmmədəli kişi qızının gələcəkdə məşhur bir müğənni olacağına inanaraq bu yöndə ona hər zaman dəstək olacağını qət etmişdi. Lakin yaşadığı mühit, dağlı məhəlləsində qız uşağının səhnəyə çıxmasının onu el qınağına çevirə biləcəyindən ehtiyat edərək balaca Mətanəti əvvəlcə Y.Qaqarin adına pionerlər evinin "Cücələrim" ansamblından, az sonra isə Əfsər Cavanşirovun rəhbərlik etdiyi "Bənövşə" uşaq xorundan ayırdı. Bu musiqi kollektivlərindən ayrılan yalnız Mətanətin cismi oldu. Sevərək oxuduğu "Ağacdələn", "Metrodur-Metro", "Muğana Ceyran" və bir çox digər mahnılar orta məktəb tədbirlərində daim səsləndi və ilk pərəstişkarları olan şagird və müəllimlərin alqışları ilə qarşılandı. Məhəmmədəli kişi nə biləydi ki, qızı Mətanətin incəsənətə olan sonsuz həvəs və sevgisinin qarşısını gələcəkdə heç nə ilə ala bilməyəcək. Nə biləydi ki, musiqi bu qızcığazın alın yazısı, tale qisməti olacaq, onu xalqa sevdirəcəkdir. Ağır zəhməti vaxtından əvvəl saçını ağartdığı kimi, balasının hər bir sənət uğuru da gələcəkdə təkcə özünün deyil, bütün nəslin üzünü ağardacaqdır...

- Əsas oxuduğum təkcə o dövrdə deyil, bu gün də və hər zaman seviləcək böyük müğənnimiz Zeynəb Xanlarovanın repertuarından olan mahnılar idi. "Xalidə", "Fatimə", "Ya bir olar, ya iki", "Bülbül", "Qonşu qız" və s. Zeynəb Xanlarovanın mahnıları mənim üçün böyük bir məktəb oldu.

Orta məktəbi bitirən kimi atam məni, demək olar ki, görmədiyim, sevmədiyim bir uzaq qohumumuza ərə verdi. Və tezliklə bu sənətdən əl çəkəcəyimi zənn etdi. Ailə qursam da, sənət yanğısı məni bu həvəsdən soyuda bilmədi - deyə Mətanət xanım o günləri yada salmağa çalışdı. Evdə bəzən tək qalanda da özüm-özümə oxuyur, zümzümə edirdim. "Muğana Ceyran" mənim o dövr ən çox sevdiyim mahnı idi...

- Hər şey təsadüfdən başladı - deyə Mətanət xanım sözünə davam etdi. Bakının Saray kəndində yaxın qohumumuzun qızının toyu idi. Məni də o toya bir müğənni kimi dəvət etmişdilər. Qız məclisi olduğundan nə həyat yoldaşım, nə də evdəkilər etiraz etdilər. Bu toy mənim həyatımda çox mühüm hadisə oldu. İllərdən bəri qəlbimdə yığılıb qalmış sənət yanğısını, bir daha alovlandırdı.

Həmin gün oxumağım kənd camaatının xoşuna gəldiyindən daha bir neçə toya razılıq verməyimi xahiş etdilər. Səsli-küylü mağar toyu maddi cəhətdən ailəyə kömək olsa da, mən o gün üçün deyil, böyük səhnəyə çıxmaq arzusu ilə yaşayırdım. Nə yaxşı ki, dünya yaxşı insanlardan xali deyildir. Və nə yaxşı ki, uğurlu sənət taleyim varmış. Həmin anda qonşuluqda yaşayan atamın yaxın dostu mahir qarmonçalan Nizami Əsgərov mənə ürək-dirək verib Azərbaycan Dövlət Mahnı və Rəqs ansamblında solist kimi fəaliyyət göstərməyimə şərait yaratdı.

Az bir vaxtda Mətanət İskəndərli təkcə səsiylə deyil, eyni zamanda özünün nümunəvi rəftarı və səhnə mədəniyyətilə kollektivin dərin rəğbətini qazanır. 1992-ci ildə qardaş Türkiyəyə qastrol səfəri siyahısına onun da adı daxil edilir. Bu onun sənət aləmində ilk qastrol səfəri olur. Bir ay müddətində Türkiyəni qarış-qarış gəzir. Hər yerdə hörmət və ehtiramla qarşılanan müğənni bədnam qonşularımız tərəfindən xalqımızın başına gətirilən müsibətləri, doğma Qarabağ həqiqətlərini öz nəğmələrində bütün dünyaya çatdırmağa çalışır.

Hər kəsin zövqünü oxşayan, məlahətli, bir az da kövrək, yanıqlı səsi qardaş türk xalqına azəri qızını sevdirir. Ümumdünya mahnı festivalına Azərbaycanın bir çox sənət adamlarıyla yanaşı Mətanət İskəndərli də ikinci dəfə dəvət olunur. Xalq artisti Elmira Rəhimova, əməkdar artist Kəmalə Rəhimli və digər tanınmış incəsənət ustalarımızın uğurlu çıxışlarından istər Azərbaycan mətbuatında, istərsə də Türkiyənin nüfuzlu "Zaman" və "Hürriyyət" qəzetinlərinin səhifələrində özünə layiqli yer tapır. 1993-cü ildə yaxın rəfiqəsi, sənət dostu Kəmalə Rəhimlinin vasitəsi ilə gənc müğənni bəstəkar Eldar Mansurovla tanış olur. Televiziyaya ilk efir çıxışında bəstəkarın "Ağla, yağışım, ağla", "İstərəm", "Darıxma", "Xəbərsiz" mahnılarını ifa edir. İlk efir çıxışı gənc müğənnini xalqa daha da tanıdır. Bir çox bəstəkarlarımız Mətanət İskəndərlinin ifasına dəyər verib onunla yaradıcılıq əlaqələri saxlamağa çalışır. Bəstəkar Nəriman Məmmədovun Bəxtiyar Vahabzadənin sözlərinə yazdığı "Romans", "Könlümün güzgüsüyəm" tanqo ritmində "Dərdimi kimə söyləyim" və digər mahnıları da az bir vaxtda özünəlayiq pərəstişkarlarını tapdı.

Lakin o illərdə ona ən çox populyarlıq gətirən sözləri və musiqisi Asif Kərimova məxsus "Gecədən sübhədək" mahnısı və ilk "Əsgər" klipi oldu . Könülləri riqqətə gətirən bu səslə "Nakam sevgi" mahnısını - bir ana fəryadını müğənni son dərəcə ustalıqla oxuyub xalqa çatdıra bilir və bu mahnı gənc müğənninin, demək olar ki, vizit vərəqəsinə çevrilir.

Həmin dövrdə ulu öndər, ümummilli lider Heydər Əliyev bir qrup bəstəkarla görüşü zamanı Mətanət İskəndərlinin "Əsgər" klipinə baxıb bəyəndiyini deyir, gələcəkdə gənclərlə daha sıx yaradıcılıq əlaqələri saxlamağı bəstəkarlara tövsiyə edir. Ulu öndərin bu tövsiyəsindən sonra respublikanın bir çox tanınmış bəstəkarları - Ramiz Mirişli, Nəriman Məmmədov. Faiq Sücəddinov, Oqtay Kazımi, Eldar Mansurov və digərləri Mətanət xanımla, yaradıcılıq əlaqələri saxlayırlar. 1995-ci ildə Mətanət İskəndərlinin ilk "Sən ol mənim həmdəmim" albomu işıq üzü görür. Alboma "Gecələr sübhədək", "Bakı", "Həyat, söylə sən kiminsən?", "Nəğməkar Çinar", "Ağla, yağışım, ağla", "Gecələr" və bir sıra yeni mahnıları daxil edilir. Xalq mahnıları və təsniflərdən ibarət ikinci "Şirin dil", 96-cı ildə, daha sonrakı illərdə isə "Gecələr", "Dünya quraq", "Solma, gülüm", "Ömrün baharı", "Taleyim mənim" və bir sıra digər albomları geniş ictimaiyyətə təqdim olunur. Ansambl fəaliyyətindən daha çox oranjiman olunmuş mahnılara üstünlük verən müğənninin ifasında 300-dək biri-birindən gözəl mahnılar lentə alınıb. Onların çoxu bu gün də radio-televiziyanın qızıl fondunda qayğı ilə qorunub saxlanılır. Azərbaycan incəsənətinə göstərdiyi xidmətlərinə görə o bir sıra musiqi festivalların, dostluq cəmiyyətlərin, Dünya Azərbaycanlıları Konqresinin, keçmiş SSRİ-nin vilayət və şəhər, Azərbaycan dostluq cəmiyyətlərinin fəxri fərman, diplom və təşəkkürnamələri ilə təltif olunmuşdur. 1998-ci ildə Azərbaycan Dövlət İncəsənət Universitetinə daxil olub. Ustad xanəndə xalq artisti Canəli Əkbərovdan muğam sənətinin incəliklərini səylə öyrənməyə çalışır.

Mətanət İskəndərlinin həyatında yadda qalan önəmli məqamlardan biri də müğənninin 1997-ci ildə Heydər Əliyev sarayında verdiyi "Əlvida" adlı iki günlük solo-konsertidir. 2000-ci ildə Rusiyanın bir çox cəmiyyətləri tərəfindən qastrol səfərlərinə dəvət alan Mətanət İskəndərli 20 günlük səfəri zamanı ölkənin İvanovo, Voloqda, Saratov, Nijni Novqorod, Yekaterinburq, Tula və bir çox digər şəhərlərdəki uğurlu konsertlərinə görə, Azərbaycanın Rusiyadakı səfirliyi tərəfindən respublika Mədəniyyət Nazirliyinin ünvanına verilmiş teleqramda "El qızı Mətanət"in nümunəvi xidmətindən söz açılır, ona səfirliyin fəxri fərman və diplomu təqdim olunur. Dağlıq Qarabağla bağlı cəbhə bölgələrində, hərbi qospitallarda, sülhməramlı qoşunlarımızın yola salınmasında, dövlət bayramlarında, tanınmış elm və sənət adamlarının yubiley tədbirlərində tez-tez çıxış edən müğənini əməyini yüksək qiymətləndirən, möhtərəm Prezident İlham Əliyev 2006-cı ildə ona respublikanın əməkdar artisti fəxri adını verir.

Mətanət İskəndərli bu gün yaradıcılığının məhsuldar dövrünü yaşayır. Sərvər Şahbəylinin ssenarisi əsasında, rejissor Elxan Səfərov çəkdiyi "Əlvida" filmində baş rola - müğənni Qəmər roluna məhz Mətanət İskəndərlini dəvət edir. Gənc müğənninin həyatından bəhs edən bu filmdə Mətanət İsgəndərli özünü təkcə müğənni kimi deyil, aktrisa kimi də təsdiqləyir. Sadə, halal zəhmətlə ucalan bir sənətkar ailəsində dünyaya göz açan Mətanət İskəndərli iki övlad anasıdır. Oğlu Kərim və qızı Ülkərin hər ikisinə ali təhsil verib, həyatda düzgün mövqe tutmalarına, tərbiyələrinə, gələcəkdə dövlətimizə, cəmiyyətimizə layiq nümunəvi övlad kimi böyümələrinə çalışır.

P.S. Həmin gün Mətanət xanımla xeyli danışdıq, olub-keçənləri yada saldıq. Sənət dostlarını, ömrün yadda qalan xoş məqamlarını yada salsa da, ailəsinin ağrı-acılı, qəmli günlərindən söz açmadı. Mən də üz vurmadım. Əslində, yerli-yersiz dərdini danışanlardan mənim də heç xoşum gəlmir. Onsuz da istəsə də, istəməsə də bu kimi hisslər, acılı-şirinli xatirələrin izi oxuduğu nəğmələrində özünü büruzə verir. Əgər bu nəğmələrində o, öz sevincinə uyğun sevinc, kədərinə uyğun kədərlə kiminsə könlünü alıb özünə həmdəm tapa bilibsə, deməli, müğənni ömrü hədər getməyib.

Rafiq SALMANOV

Xalq qəzeti.- 2010.- 7 noyabr.- S. 7