Müstəqillik
yolumuzun mükəmməl biblioqrafik
göstəricisi
AMEA-nın Mərkəzi
Elmi Kitabxanası bu kitabda 1918-2009-cu illəri tam
əhatə edə bilmişdir
Ulu
öndər Heydər Əliyev öz siyasi fəaliyyətinin
bütün dönəmlərində xalqın və dövlətin
həyatında baş vermiş ictimai-siyasi hadisələrdən
ibrət götürməyin, dərs almağın nümunəsini
yaratmışdır. O, müdrikcəsinə tövsiyə
edirdi ki, bu günki nailiyyətləri əldə saxlamaq, sabah
daha böyük uğurlara imza atmaq üçün mütləq
keçmişə ehtiramla yanaşmalı, dünəni
öyrənməli, tariximizdə baş verən prosesləri
olduğu kimi qiymətləndirməliyik.
Böyük
dövlət xadimi bu baxımdan XX əsrin əvvəllərində
Qafqazda baş vermiş ictimai-siyasi hadisələrin bizim
üçün çox böyük örnək olduğunu
söyləyirdi. Ulu öndər ölkədə ikinci dəfə
siyasi hakimiyyətə gəlməsindən cəmi 7 ay sonra -
1994-cü il mayın 27-də (yəni ölkəni bəlalardan
qurtarmaq üçün hədsiz dərəcədə)gərgin
çalışdığı günlərdə - red.) Azərbaycanın
İstiqlal bayramına - Respublika Gününə həsr
olunmuş təntənəli yığıncaq təşkil
etmiş, həmin tədbirdə çox geniş nitq söyləmişdi.
Ölkənin bir çox siyasətçilərinin müstəqilliyimizin
əbədi olacağına inanmadığı bir dövrdə
Heydər Əliyevin həmin nitqinə çox böyük
ehtiyac var idi. Xalqın nə zaman, nəyə ehtiyacı
olduğunu yaxşı bilən böyük öndər həmin
nitqi ilə ölkə əhalisinə, öncə isə
ziyalılara və siyasətçilərə çox
böyük uzaqgörənliklə tövsiyə edirdi:
"Güman edirəm ki, bu gün, bu bayramı qeyd edərkən, ilk Azərbaycan Demokratik Respublikasının yaranmasına və fəaliyyətinə hörmət və ehtiramımızı bildirərkən bir daha o dövrü təhlil etməli, o dövrün nailiyyətlərindən istifadə etməli, bəhrələnməli, o zaman buraxılan səhvlərə yol verməməliyik. O dövrdə Azərbaycan Demokratik Respublikasını zəiflədən amillərin indi də mövcud olduğunu görərək, mütləq onları aradan qaldırmalıyıq".
Möhtəşəm çağırış idi və biz çox məmnunuq ki, Azərbaycan ziyalıları həmin çağırışı cavabsız qoymadılar. İlk Azərbaycan Demokratik Respublikasının tarixinin məhz azərbaycançılıq nöqteyi-nəzərindən öyrənilməsi, o zaman əldə edilən mütərəqqi təcrübənin yaşadılması, buraxılan səhvlərin təkrar edilməməsi üçün mükəmməl bir ümumxalq təşəbbüskarlığı başlandı. Qeyd etmək xoşdur ki, ulu öndərin bütün çağırışlarından sonra olduğu kimi bu çağırışından sonrakı əməli işlərin önündə də məhz Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası başda olmaqla ölkə ziyalıları gedirdilər. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Abasqulu Ağa Bakıxanov adına Tarix İnstitutu - xüsusən, bu quruma AMEA-nın müxbir üzvü Yaqub Mahmudovun rəhbərlik etməyə başlamasından sonra - ulu öndərin qeyd etdiyimiz tövsiyəsinin reallaşdırılması istiqamətində fundamental elmi araşdırmalar və tədqiqatlar aparmış, bütün tarixi faktların ictimailəşdirilməsinə nail olunmuşdur.
Bununla belə ölkənin müstəqil şəkildə tədqiqat aparan çoxsaylı ziyalıları, sənət adamları, qələm sahibləri, hətta, adi vətəndaşlar (ilk demokratik respublikamızın qurulmasında və fəaliyyətində xüsusi xidmətləri olmuş insanların varisləri və sairə) müxtəlif vaxtlarda ADR haqqında yüzlərlə yazı qələmə almışlar. Bu gün - Azərbaycan tarixinə və keçdiyimiz yolun tədqiqinə marağın qat-qat artdığı bir dövrdə ilk respublikamız, onun qurucuları, hökumət fəalları, müstəqilliyin əldən getməsini zəruri edən səbəblər, istiqlal mücahidlərinin mühacirət həyatı, 70 il xalqın ürəyində, qanunda, canında yaşayan istiqlal yanğısı barədə kim nə yazıb, nə zaman yazıb, həmin fikirlər hansı qəzetdə, jurnalda, kitabda çap olunub? - sualları əksər azərbaycansevəri maraqlandırır və düşündürür. Belə bir zamanda kimsə həmin çoxsaylı sualların ümumiləşdirilmiş cavabını hazırlamalı, gənc nəslə, xüsusən, tarixçilərə və tarixçi olmasa da milli təəssübkeşliklə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin keçdiyi yolu öyrənməyə çalışanlara kömək etməli idi. Bunun üçün zərurət də var idi, şərait də. Zərurət xalqın ürəyində, beynində idisə, şərait Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Mərkəzi Elmi Kitabxanasında mövcud idi. Qalırdı təşəbbüskarlıq.
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Rəyasət Heyətinin və Mərkəzi Elmi Kitabxanasının Elmi Şurasının qərarı ilə çap olunan "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti. Müstəqilliyə gedən yol" adlı 425 səhifəlik biblioqrafik göstərici qeyd etdiyimiz zərurətin ödənilməsi baxımından çox dəyərli bir çap məhsuludur. Bu günlərdə "Elm" nəşriyyatında işıq üzü görmüş kitab 1918-2009-cu illəri əhatə edən dövrdə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti barədə qələmə alınan elmi tədqiqat işlərinin, publisistik və bədii yazıların, xatirə və memuarların yol göstəricisi kimi qiymətləndirilir. Filologiya elmləri doktoru Aybəniz Əliyeva - Kəngərlinin tərbibçi-müəllifliyi ilə ərsəyə gələn kitabın elmi redaktoru AMEA-nın müxbir üzvü, tarix elmləri doktoru, professor Yaqub Mahmudov, ixtisas redaktoru isə pedaqoji elmlər namizədi Nadir İsmayılovdur. Tərtibçi-müəllifin kitaba yazdığı ön sözdə qeyd etdiyi kimi "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti haqqında ədəbiyyat kiçik məlumat xarakterli əsərlərdən başlayaraq Cümhuriyyət Eksiklopediyasının yaradılmasına qədər mürəkkəb və maraqlı yol keçmişdir".
Haqqında söhbət açdığımız kitabı dəyərli edən amillərdən biri də odur ki, ilk səhifələrdə "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 80 illiyinin keçirilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikasının Prezidenti Heydər Əliyevin 30 yanvar 1998-ci il və "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 90 illik yubileyi haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Əliyevin 15 fevral 2008-ci il tarixli sərəncamları və 1918-ci ilin mayında Həsən bəy Ağayev, Fətəli xan Xoyski, Nəsib bəy Yusifbəyli, Camo bəy Hacınski, Əkbər ağa Şeyxülislamov, Cavad Məlik-Yeqanov və Mustafa Mahmudovun imzaladığı "İstiqlal bəyannaməsi"nin ("Əqdnamə") mətni verilmişdir. Kitabda eyni zamanda tarix elmləri doktoru Yaqub Mahmudovun "Azərbaycan xalqının ilk demokratik respublikası" adlı geniş elmi məqaləsi verilmişdir.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti haqqında qələmə alınmış materialların (onların böyük əksəriyyəti obyektiv tarixi həqiqətləri əks etdirir) biblioqrafik göstəricisi "Müasir Azərbaycan dövlətçiliyi və Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti" (Azərbaycan və rus dillərində) və "Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti haqqında ədəbiyyat" adlı iki bölmədə qruplaşdırılmışdır. İkinci bölmədə Azərbaycan, türk, rus və Qərbi avropa dillərində olan materiallar cəmləşdirilmişdir. Bundan başqa kitabda müəlliflərin ad göstəriciləri də Azərbaycan, türk və rus və Avropa dillərində təqdim olunmuş, xronoloji göstərici əlavə edilmişdir. Dövri mətbuat və məcmuələrdə dərc olunan məqalə və tezislər, dissertasiya və avtoreforatlar və kitablar da qeyd edilən dillərdə sıralanmışdır. Maraqlı məqamlardan biri də odur ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti haqqında ən çox 1990, 1998 və 2008-ci illərdə yazılmışdır. Bu sahədə ən məhsuldar qələm sahibləri isə Manaf Süleymanov, Nəsib Nəsibzadə, Şirməmməd Hüseynov və Nəsiman Yaqubludur.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin bayrağını dövlət bayrağı kimi ucaldan ilk şəxs də, ilk müstəqil dövlətimizin yubileyinin keçirilməsi barədə sərəncam imzalayan dövlət başçısı da ulu öndər Heydər Əliyev olmuşdur.
İttifaq MİRZƏBƏYLİ
Xalq qəzeti.- 2010.- 14 noyabr.- S. 5.