Təsviri və xalq dekorativ-tətbiqi sənəti yeni inkişaf mərhələsində

Bu bir həqiqətdir ki, Azərbaycan təsviri və dekorativ-tətbiqi sənəti Yaxın və Orta Şərq xalqları incəsənəti tarixinin ən parlaq səhifələrindən birini təşkil edir.

Ustad sənətkarların rəhbərliyi altında işləyib yaradan təsviri və tətbiqi sənət həvəskarları milli və regional bədii ənənələri davam etdirərək onları daim Şərq incəsənətindəki başqa məktəblərin görkəmli nailiyyətləri ilə daha da zənginləşdirirlər. Onlar öz sehrli fırçaları və digər sənət alətləri ilə şux, təntənəli təsviri və dekorativ forma, əsasını rəng simfoniyası təşkil edən dərin emosional təsir qüvvəsinə malik ifadə vasitələri axtarıb tapırlar. Beləliklə, zaman-zaman xalq sənətinin milli xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq müxtəlif janrlarda işləyən həvəskar sənətçilərdən görkəmli sənət ustaları meydana gəlir. Xalq dekorativ-tətbiqi sənət ustalarının yaratdıqları əl işləri qədim tariximizin yaddaşından silinməyən bədii nümunələr kimi hələ də yaşamaqdadır.

Ulu öndərimiz Heydər Əliyev Azərbaycana rəhbərlik etdiyi dövrdə daim mədəniyyət və incəsənətimizin yüksəlişinə, tərəqqisinə xüsusi qayğı göstərmişdir. Bu dövrdə respublikada milli mədəniyyət və incəsənətə, o cümlədən təsviri və xalq dekorativ-tətbiqi sənətinə verilən xüsusi diqqətin nəticəsində müntəzəm olaraq müxtəlif tədbirlər, həmçinin sərgilər keçirilirdi. Xalqımızın təsviri və dekorativ-tətbiqi sənətinə yönələn belə bir diqqət və qayğı həvəskarlıqdan peşəkarlığa doğru gedən təkmilləşməni sürətləndirir, habelə sərgilərin iştirakçıları arasında adlı-sanlı sənətkarların yetişməsi ilə nəticələnirdi.

Heydər Əliyev siyasi kursunun layiqli davamçısı olan Azərbaycan Respublikasının Prezidenti möhtərəm İlham Əliyev mədəniyyət və incəsənətimizə dövlət qayğısını yüksələn xətlə artırmaqdadır. Bu qayğını konkret şəkildə gerçəkləşdirən Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyeva bilavasitə mədəniyyət məsələlərini, o cümlədən təsviri incəsənət və dekorativ-tətbiqi sənətin inkişafını öz diqqət mərkəzində saxlayır.

Son vaxtlar respublikamızda keçirilmiş bir sıra sərgilər paytaxtda və regionlarda yaşayıb yaradan həvəskar sənətçilərin fəaliyyətini stimullaşdırıb canlandırmaq, onların əl işlərindən ən dəyərli olanlarını lazımınca qiymətləndirib ölkə xaricində, habelə qlobal miqyasda təbliğ etmək məqsədinə xidmət edir. Birmənalı olaraq göstərmək lazımdır ki, xalqın içərisindən bədii istedadlı insanların, xüsusən gənc sənətçilərin üzə çıxarılmasına xidmət edən belə sərgi-seminarların uğurlu nəticələrinə əvvəllər də şahidlik etmişik. Elə 2008-ci ildə keçirilmiş I Respublika sərgisini xatırlamaq kifayətdir. Bu il Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Mədəniyyətşünaslıq üzrə Elmi-Metodiki Mərkəzin təşkilatçılığı ilə regionlarda keçirilmiş "Həvəskar rəssamların və tətbiqi sənət ustalarının əsərləri" mövzusunda sərgi-seminarlar və bu günlərdə Bakı şəhərində onların yekunu olan möhtəşəm II Respublika sərgisi öz geniş miqyası və yüksək səviyyəsi ilə fərqlənirdi.

Hələ sovet dönəmində vaxtilə Mədəniyyət Nazirliyinin təşkil etdiyi bu növ kütləvi tədbirlərin sayəsində ixtisas təhsili almamış, ancaq bədii yaradıcılığa meyilli olan istedadlı şəxslərin, həvəskar sənətçilərin üzə çıxarılması, onlara metodiki tövsiyələrin verilməsi, axtarışlarının və fəaliyyətlərinin düzgün istiqamətləndirilməklə obyektiv şəkildə qiymətləndirilməsi həmişə dövlət tərəfindən mədəniyyət və incəsənətimizin inkişafına göstərilən qayğının təzahürü kimi qiymətləndirilmişdir. Bu mənada xalq arasında həvəskar təsviri və dekorativ-tətbiqi sənətin inkişaf edib zənginləşməsi naminə Mədəniyyətşünaslıq üzrə Elmi-Metodiki Mərkəzin göstərdiyi təşəbbüs və təşkilatçılıq həmişə mühüm rol oynamışdır. Mərkəzin keçirdiyi tədbirlərdə üzə çıxarılmış çoxlu sayda sənətçi və xalq tətbiqi sənət ustalarının arasından sonralar professional sənətə gələrək öz əsərləri ilə ölkədə və xaricdə tanınmağa başlayan sənətkarlar da olmuşdur. Həmin uğurları doğuran ənənəni müstəqillik dövründə də yaşatmaq zərurətini nəzərə alan mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev respublika xalq yaradıcılığının mühüm tərkib hissəsi kimi həvəskar rəssamların və tətbiqi sənət ustalarının layiqli əsərlərinin üzə çıxarılması, təbliğ olunması və müəlliflərin peşəkarlıq səviyyələrinin yüksəldilməsinə kömək göstərilməsi məqsədilə Mədəniyyətşünaslıq üzrə Elmi-Metodiki Mərkəzin iş planına uyğun olaraq 2010-cu ildə regionlarda və yekun olraq paytaxda "Həvəskar rəssamların və tətbiqi sənət ustalarının əsərlərindən ibarət sərgi-seminarlar"ın keçirilməsinin vacib olduğunu bildirmişdir.

Ənənəyə sadiq qalaraq daim axtarışlarda olan, zamanla ayaqlaşaraq yeniliyə can atan, həmçinin öz fəaliyyətini sənətçiləri, həvəskar rəssamları, gəncləri yaradıcılığa yönəltmək istiqamətində quran və getdikjə gücləndirən Mədəniyyətşünaslıq üzrə Elmi-Metodiki Mərkəzin kollektivi cənab nazirin tapşırığını əsas tutaraq həvəskar sənətçilərin, xalq tətbiqi sənət ustalarının yaratdıqları əsərlərdən ən yaxşılarını regionlarda keçirilən sərgi-seminarlarda üzə çıxarıb, Bakıda yekun sərgidə layiqincə nümayiş etdirilməsini təşkil etdi.

Beləliklə, sərgi-seminarın Əsasnaməsinə uyğun olaraq əsərlərin nümayişi və seçimi əvvəlcə regionlarda keçirildi. 2010-cu il iyunun 16-dan 18-dək Cəlilabadda Lənkəran, Yardımlı, Masallı, Astara, Lerik, Neftçala, Biləsuvar rayonlarından müəlliflərin iştirakı ilə sərgilərin keçirilməsinə start verildi. Sərginin yüksək səviyyədə keçirilməsində Cəlilabad Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Ə.Əzizovun və rayon mədəniyyət və turizm şöbəsinin böyük rolu olmuşdur. Doqquz rayondan 65 müəllifin müxtəlif janrlar üzrə 170-ə qədər əsəri nümayiş etdirildi. Sərgidə fərqlənən həvəskar sənətçilər Mədəniyyətşünaslıq üzrə Elmi-Metodiki Mərkəzin "Fəxri fərman"ı ilə təltif olundu. Daha layiqli əsərlər Bakıda Respublika sərgisində nümayiş olunmaq üçün münsiflər tərəfindən seçildi. İyulun 6-dan 8-dək Balakən rayonunda sərgi-seminar davam etdi. Şəki, Qobustan, Şamaxı, İsmayıllı, Qəbələ, Oğuz, Qax, Zaqatala rayonlarından olan müəlliflərin iştirakı ilə ümumiyyətlə, 85 sənətçinin 309-a qədər əsəri nümayiş etdirildi.

Sərgi-seminarın davamı iyulun 12-dən 14-dək Şabran şəhərində Xaçmaz, Xızı, Siyəzən, Qusar, Quba, Şabran rayonlarından olan sənətçilərin iştirakı ilə keçirildi. Ümumiyyətlə, sərgidə 27 sənətçinin 180-ə qədər əsəri nümayiş etdirildi. Müxtəlif janrlarda ən yaxşı əsərlərin müəllifləri Bakı şəhərində keçiriləcək yekun sərgisinə dəvət aldı. İyulun 26-dan 28-dək Gəncə şəhərində Mingəçevir, Göyçay, Ağdaş, Yevlax, Bərdə, Daşkəsən, Gədəbəy, Şəmkir, Xanlar, Tovuz, Ağstafa, Qazax, Kəlbəcər rayonlarından olan sənətçilərin iştirakı ilə sərgi-seminar keçirildi.

Sərgi-seminarda on dörd rayondan 37 sənətçinin 100-dən artıq əsəri nümayiş etdirilirdi. Gözəl sənət nümunələrinin respublika sərgisinə göndərilməsi təşkil olundu. Nəhayət, avqustun 4-6-da Sumqayıt şəhərində keçirilmiş regional sərgi-seminarda Bakı, Abşeron və Şuşanı təmsil edən tətbiqi və təsviri sənət əsərlərinin müəllifləri iştirak etdilər. Dörd bölgənin otuza qədər sənətçisindən 100-ə yaxın əsər yığılmışdı. Seçilmiş əsərlər müəllifləri ilə birlikdə respublika sərgisinə dəvət aldı. Ümumiyyətlə, 5 regionda keçirilmiş sərgi-seminarda müxtəlif janrlarda işləyən 350-yə yaxın sənətçi iştirak etmişdir ki, onların da təxminən 2000 əsəri nümayiş olunmuşdur. Bu regional sərgilərdən Bakıdakı Respublika sərgisində nümayiş etdirilmək üçün 700-dən artıq sənət nümunəsi seçilmişdir. Qədim milli yaradıcılıq adət-ənənələrimizdən bizə gəlib çatmış təsviri və xalq dekorativ-tətbiqi sənət nümunələri tamaşaçılar tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanaraq yüksək qiymətləndirilmişdir. Tətbiqi və təsviri sənət həvəskarlarının yaratdıqları sənət əsərləri onların müəlliflərinin xalqımıza, elimizə olan məhəbbətinin bariz nümunəsidir.

15 oktyabrda paytaxtın Muzey Mərkəzində "Həvəskar rəssamların və xalq tətbiqi - sənət ustalarının əsərlərindən ibarət Respublika sərgisi"nin açılışına həsr olunmuş təntənəli mərasim keçirildi. Mədəniyyət və turizm nazirinin müavini Sevda Məmmədəliyeva sərgini açaraq bütün iştirakçıları və qonaqları salamlayıb mərasim münasibətilə təbrik etdi. O, çıxışında xüsusilə vurğuladı ki, regionlarda həvəskar rəssamların və tətbiqi sənət ustalarının sərgi-seminarları və bugünkü yekun sərgisi Azərbaycanda təsviri və xalq dekorativ - tətbiqi sənətinin yeni inkişaf mərhələsinə yüksəldiyini göstərir. Nazir müavini xalq yaradıcılığı sənətinə, həvəskar rəssamların və tətbiqi sənət ustalarının fəaliyyətinə daim xüsusi diqqət ayrılmasının zəruriyliyni qeyd etdi. Sevda xanımın sözlərnə görə, xalq yaradıcılığının şah əsəri hesab edilən xalçaçılıq sənətinin YUNESKO tərəfindən dünyanın qeyri-maddi irs siyahısına daxil edilməsi istiqamətində işlər aparılır və bu məsələ noyabr ayında YUNESKO-nun baş konfransında müzakirə ediləcək.

Açılış mərasimində Mədəniyyətşünaslıq üzrə Elmi-Metodiki Mərkəzin direktoru, fəlsəfə elmləri doktoru Vilayət İsmayılov çıxış edərək bildirdi ki, görkəmli incəsənət ustalarından ibarət mötəbər münsiflər heyətinin qiymətləndirib seçdiyi ən layiqli əsərlərin 31 dekabr - Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi günü ərəfəsində Moskvada keçiriləcək sərgidə nümayiş etdirilməsi planlaşdırılır.

Bütün bunlar isə təsviri və xalq dekorativ-tətbiqi sənətimizə dövlət qayğısının yeni bir təzahürüdür. Mərasimdə sərgi-müsabiqənin qaliblərinin adları da açıqlandı. Münsiflər heyətinin qərarına əsasən müəyyənləşən qaliblərə 5 nominasiya üzrə 1-ci, 2-ci, 3-cü dərəcəli diplomlar, pul mükafatları verildi. Rəngkarlıq üzrə Sürayyə Muğanlı, Raul Sadıqov və Aysel Əmirova, heykəltəraşlıq üzrə Nəriman Tağıyev, Elman Ədalət və Sabir Məmmədov, dekorativ-tətbiqi sənət üzrə Tofiq Rəsulov və Sevil Mahmudova, xalçaçılıq üzrə Fatimə Ağamirzəyeva və Həmidə İbrahimova ilk yerlərə layiq görüldülər.

Bunlardan əlavə, daha 5 nəfərə həvəsləndirici diplom və qiymətli hədiyyə, 30 nəfərə isə fəxri fərman verildi. Mədəniyyətimizin hamisi Mehriban xanım Əliyevanın dediyi kimi, kökünü qədim əsrlərdən, Qobustanın qayaüstü rəsmlərindən götürən Azərbaycan təsviri və tətbiqi sənəti bu gün öz professional dəyəri və bədii tutumu baxımından müasir dünyada ən yüksək yerə layiqdir. Respublika ictimaiyyətinin və mütəxəssislərin yekdilliklə təsdiq etdiyi kimi, Muzey Mərkəzində keçirilmiş yekun sərgi ölkəmizdə təsviri və xalq dekorativ- tətbiqi sənətinin yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyduğunu göstərdi.

Rafiq QULİYEV,

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi

Mədəniyyətşünaslıq üzrə Elmi -Metodiki

Mərkəzin İncəsənət bilikləri şöbəsinin müdiri,

rəssam

Xalq qəzeti.- 2010.- 29 oktyabr.- S. 6.