Yeni il gülüşü

Gör-götür dünyası...

Əziz dostum Cəfərqulu, məktubunu aldım, diqqətlə oxudum. Yazırsan ki, təzə partiya yaratmısan. Lap yaxşı eləmisən, əlinin içindən gəlib! Başqaları gündə bir partiya yarada bilər, sən yarada bilməzsən?!

Cəfərqulu, qardaşım, yazırsan ki, sənin partiyan yalnız qohumlardan, tanışlardan bir sözlə, yaxın adamlardan ibarətdir. Lap yaxşı! Bunu alqışlamaq lazımdır. Ağzında “partiya” deyirsən... “Partiya” “birlik”, “eyni fikirlilik” deməkdir. Cəfərqulu, qohumlar, tanışlar, yaxınlar bir olsa, sənin partiyan güclü olar. Gələcəkdə partiyanız qalib gəlsə, onlar da bir gün görər, vəzifə-zad tutarlar, adam kimi yaşayarlar.

Dərdini yazırsan, deyirsən ki, partiyanı qeydiyyatdan keçirmirlər. Ondan narahat olma. Əzəl-axır bir yol tapıb qeydiyyatdan da keçərsiniz. O biri partiyalar da birdən-birə qeydiyyatdan keçməyiblər. Təzə-təzə iqtidara müxalif olublar. Ağızlarına gələni danışıb, yazıb iqtidardakıları “ağ yuyub, qara səriblər”. Görüblər bir şey çıxmır, “valın o biri üzünü çeviriblər”. Başlayıblar iqtidardan vəzifə istəməyə. Elə ki, vəzifə ala bilməyiblər, təzədən keçiblər müxalifətə. Onları da qınamaq olmaz, indiki zəmanədə vəzifəsiz yaşamaq çox çətindir....

Cəfərqulu, partiya ki yaratdın, tələsik partiyanın qəzetini aç. Deyəcəksən ki, ölkədə bu qədər qəzet buraxılır, istədiyimizi o qəzetlərə yazarıq. Belə düşünsən, bağışlanmaz səhv edərsən. O gördüyün qəzetlərin hamısı kimdənsə, hansı partiyadansa, hansı qrupdansa asılıdır, onları müdafiə etməklə məşğuldur. Sizin yazılarınızı qəti dərc etməzlər...

Uzun sözün qısası, Cəfərqulu, o biri partiyalar necə hərəkət edirlərsə, siz də elə edin. Lətifəsi sizin partiyadan uzaq, “küçük hürə-hürə it olur”...

Məktubunda mənim işlərimlə də maraqlanırsan. Məlumun olsun ki, çoxdan bir partiya yaratmışam, özüm də olmuşam həmin partiyanın başqanı! Ölkədə nə qədər avara, sərgərdan adam var, partiyama üzv yazmışam. Niyə? Çünki, belələrinin vəzifə ehtirası güclü olur. Demişəm, qalib gəlsək, hamınıza vəzifə veriləcək. Odur ki, cani-dildən partiya üçün çalışırlar, dəridən-qabıqdan çıxırlar. İndi seçkilərə hazırlaşırıq. Bəlkə, deputatdan-zaddan oldum. Bekarçılıqdansa belə işlərlə məşğul olmaq yaxşıdır. Dünya gör-götür dünyasıdır, Cəfərqulu!

Anlaqsız

Xoruz döyüşdürənlər, it boğuşduranlar, quşbazlar görmüşdük, amma siçovulları “doğma balaları” hesab edən görüb-eşitməmişdik.

Küçəmizdə bir kişi vardı, adına “Krisa Əli” deyirdilər. Çünki, bu adamın ailə-uşağı olmadığından gecə-gündüz mənzilindəki siçovullara qulluq göstərir, onlara yemək, su verir, onlarla bir yerdə yatırdı. Bir sözlə, Əli bu siçovulları “öz balaları” hesab edir, onların “nazı” ilə oynayırdı.

Qonşu arvad görür ki, iri-iri siçovullar getdikcə artır, həyəti başına götürür. Döşəməsilənlə vurub onlardan dördünü öldürür. “Krisa Əli” balalarının ölümünə dözə bilmir, bıçağı götürüb cumur arvadın üstünə, başını kəsib alır əlinə, küçə ilə getməyə başlayır. Polis işçisi bunu görüb heyrətə gəlir, soruşur ki, əlindəki kimin başıdır? Əli də cavab verir ki, bu, mənim dörd balamı öldürüb, mən də onun başını kəsmişəm.

“Krisa Əli”ni tutub basırlar “KPZ”yə. Bir neçə gündən sonra 8 Mart — Qadınlar bayramı gəlir. “Siçovulların atası”, polis rəisini, bu münasibətlə təbrik edir. Rəis “Krısa Əli”ni salır təpiyinin altına, o ki var, döyür.

Nəhayət, məhkəmə olur. Hakim “Krisa Əli”ni göndərir ekspertizaya ki, rəy versinlər. Ekspertiza öz haqqını alandan sonra rəy verir ki, bəs, bu Əli anlaqsızdır. Beləliklə, “Krisa Əli” xeyli xərcdən sonra qayıdır “balalarının” yanına...

Dilənçi və padşah

Qədim zamanların söhbətidir. İki dilənçi bir-biri ilə dostluq edirdilər. Dilənçiliklə uzun ömür sürmüşdülər. Bir sözlə, aralarından su da keçmirdi.

Bir gün dilənçilərin yaşadığı ölkənin padşahı rəhmətə gedir. Camaatı bir böyük meydana toplayıb, yeni padşah seçmək üçün quş uçururlar. Quş kimin başına qonsa, onu da padşah seçəcəkmişlər.

Dilənçilərdən biri o birinə deyir ki, “gəl, biz də meydana gedək, bəlkə, quş birimizin başına qondu”. O biri deyir ki, “axmaq-axmaq danışma, dilənçini padşah qoymazlar”. Bu biri dilənçi israr edir, “mən mütləq meydana getməliyəm” deyir və qoşulur camaata.

Quşu uçurdular. Quş düz gəlib qonur bu dilənçinin başına. Keçmiş padşahın adamları deyirlər ki, “quş səhv edib, dilənçidən padşah olmaz”. Quşu bir də uçurdurlar, yenə gəlib dilənçinin başına qonur. Yenə quşun səhv etdiyini aləmə car çəkib, həmin quşu üçüncü dəfə uçurdurlar. Quş yenə gəlib dilənçinin başına qonur. Əlacsız qalıb dilənçini padşah seçirlər.

Bir gün dilənçi padşah dostunu görmək, ondan hal-əhval tutmaq üçün sarayın qarşısına gəlir. Padşahın adamları onu içəri buraxmırlar. Nə qədər yalvar-yaxar eləsə də, mümkün olmur. Deyirlər ki, “padşah hara, dilənçi hara?”

Dilənçi əlacsız qalıb, padşahın pəncərəsinin yaxınlığındakı böyük çinar ağacına çıxır, əllərini yelləyir, çağırır, lakin keçmiş dostundan — padşahdan səs-səmir çıxmır. Kor-peşman geri dönüb, dilənçiliyini davam etdirir.

İllər keçir. Padşahlıq müddəti başa çatır. Padşah olmuş dilənçi qayıdır dostunun yanına. Giley-güzar edir ki, “padşah oldum, bir dəfə yanıma gəlib məndən hal-əhval tutmadın”. Dostu deyir ki, “gəldim, yanına buraxmadılar. Hətta pəncərənin önündəki çinar ağacına çıxdım, çağırdım, hay vermədin”. Padşah olmuş dilənçi nə desə yaxşıdır:

— Ə, qardaş, padşah olanda mən heç o boyda çinarı görmürdüm, səni haradan görəydim?!

* * *

Bizə düz adam lazım deyil

Kadrlar şöbəsinin rəisi Pirməmməd müdirin qapısını ahəstəcə tıqqıldadıb içəri girdi. Qapının ağzında dayanıb, icazə istədi:

— Olar, hörmətli Kamil Kamiloviç?

— Gəl görək, əyləş.

Pirməmməd stulda düppədüz oturub, əllərini dizlərinin üstünə qoydu. Kamil Kamiloviç dilləndi:

— Buyur görək...

— Hörmətli Kamil müəllim, bir nəfər işçi tapmışam, bir neçə nəfər də iş üçün bizə müraciət edib. Demişəm gəlsinlər.

— Tapdığın necə adamdır?

— Təmiz adamdır, Kamil Kamiloviç!

— De ki, bizdə iş yoxdur.

— Kamil müəllim, idarəmiz təzə yaranıb. Necə deyim “bizdə iş yoxdur?”

Müdir kadrlar şöbəsinin rəisinə tərs-tərs baxıb dilləndi:

— Bura bax, mənim böyük təcrübəm var. Bu “təmiz adam”ları başdan eləyin, getsinlər. Belələri həmişə əl-ayağa dolaşırlar. Bizə başqa cür adamlar lazımdır.

— Nə cür adamlar, Kamil Kamiloviç?

— Rüşvətxor, gözükölgəli, bir neçə sifəti olan, simasız, yaltaq, məddah, bir az da fiziki cəhətdən eybəcər adamları götürün işə.

— Fiziki cəhətdən eybəcər? Məsələn, nə cür, Kamil müəllim?

— Əşi, başının tükləri tökülmüş, qısaboy, göbələyə bənzər, dişləri çürük, ağzının danışığını bilməyən, savadsız, ağılsız... Yoxsa, yenə sayım?

— Onlar sizin nəyinizə lazımdır, Kamil Kamiloviç? Belələrini işə götürsək, rüsvay olarıq ki!

— Əksinə, hörmətə minərik! Bilirsən niyə? Belələrinə nə desən “bəli”, “baş üstə” deyə cavab verərlər. Ömründə bir sözünü iki eləməzlər. Bir sözlə, belələrini min, çap, etiraz etməzlər. Bu cür adamların yanında biz həmişə böyük, ağıllı, qabiliyyətli görünərik. Başa düşdün?

— Düz deyirsiniz, Kamil Kamiloviç, fikirlərinizin hamısı doğrudur.

— Ay sağ ol! Get, özün kimi adamları tap, götür, gəl.

Narahatam...

Tanıdığım vəzifəli şəxslərdən biri mənə məktub göndərib. Nə yazsa yaxşıdır? Bir-bir ərz eləyim qulluğunuza, görün beləsini görmüsünüz, yoxsa yox?!

Yazır ki, boş-bekar qalmışdım küçələrdə, tanışlarımdan biri məni başa saldı ki, get bir partiyaya üzv ol. Mən də onun sözünə baxıb partiyalardan birinə üzv yazıldım. Kaş, o gün başıma daş düşəydi! Kaş, partiyaya gedən ayaqlarım iflic olaydı, partiyasız qalaydım! Evim başıma uçaydı, evsiz qalaydım! Durduğum yerdə, işsiz-gücsüz ola-ola özümü işə saldım! Partiya üzvü olan gündən oldum həmin partiyanın kəbinli arvadı! Nə dedilər, məcbur olub yerinə yetirdim. “Sür dərəyə” dedilər, sürdüm. “Öl” dedilər, öldüm, “qal” dedilər qaldım. Bir də yan-yörəmə baxanda eşitdim ki, hamı mənə yaltaq deyir. Öz-özümə dedim, əşi, cəhənnəmə ki, daha olan-olub, keçən-keçib...

Bir gün məni qoydular vəzifəyə. Vəzifə görməmiş adam necə olar? Başladım onu-bunu incitməyə. Adamlar məni görəndə qorxurdular, çəkinirdilər. Müəllim olmaya-olmaya mənə “müəllim” deyirdilər. Bir də eşitdim arxamca deyirlər: “Görməmiş köpəyoğlu!”

Aylar keçdi, il dolandı, işimə, evinə xırda-xırda hədiyyələr gətirməyə başladılar. Belə şeylərə necə öyrəşmişdimsə, bir də gördüm olmuşam əliəyrinin, rüşvətxorun biri!

İşçilərim də əllərindən gələni “beş qaba çəkirlərmiş”. Nə istəyirlərmiş onu da edirlərmiş. Gəldilər, yoxladılar, “zibillər” çıxdı ortaya. Heç demə, mühasib də təsərrüfat müdiri ilə birləşib idarənin büdcəsini dağıdırlarmış...

İndi yoxlama materiallarını veriblər istintaqa. Qalmışam təpəmə, gözümə döyə-döyə. Mənə deyən gərək, ay zalım balası, sən hara, partiya hara? Sən hara, vəzifə hara?

Həmin şəxs məktubunun axırında soruşur: “İndi mən nə edim?”

Mən də ona belə bir cavab göndərdim: “Yəqin, səni on-on beş illiyə bir yerə göndərəcəklər, orada nə edəcəyini düşünməyə vaxtın olacaq...!”

Heç bilmirəm, cavabım onun xətrinə dəyər, yoxsa dəyməz?

Bircə bundan narahatam...

Xeyrəddin QOCA,

yazıçı

Xalq qəzeti.- 2010.- 1 yanvar.- S. 8.