Azərbaycan Opera Teatrının yeni il hədiyyəsi

Sivil dünya ölkələrinin opera teatrlarının tamaşaları arasında Coakkino Rossininin “Sevilya bərbəri”komik operası musiqi materialının rəngarənliyi , oynaqlığı, ürəyə yatımlılığı baxımından tamaşaçıların rəğbətini qazanmışdır. Musiqi tarixçilərinin məlumatına görə, böyük italyan bəstəkarı Rossini bu əsərini çox qısa bir müddətdə – 19 günə yazmışdır. Romanın “Ardcentina” teatrında 20 fevral 1816-cı ildə tamaşaya qoyulmuş bu əsər indiyədək də dünya opeara teatrlarının repertuarında möhkəm yer tutmuşdur.

Əsərin səhnə həyatı yeddi iştirakçının (qraf Almavivanın, məlahətli qız Rozinanın, musiqi müəllimi Bazilionun, doktor Bartolonun, bərbər Fiqaronun, xidmətçi qız Bertanın, qrafın nökəri Fiorellanın) başına gələn hadisələrin komik gedişi əsasında cərəyan edir. Və sonda hər şey yaxşılıqla qurtarır. Sevgililər bir-birinə qovuşur. Qoca don Bartolonun qəyyumluq etdiyi gənc Rozina ilə evlənmək arzusu baş tutmasa da, qızın zəngin cer-cehizinə sahib olmağın mümkünlüyü müqabilində özünün xam xəyalından əl çəkir.

Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrında yeni quruluşda tamaşaya qoyulmuş bu əsrarəngiz əsər Bakı operasevərlərinə yeni il hədiyyəsi kimi dəyərləndirilməlidir. Daim anşlaqla keçən bu tamaşanın cəlbediciliyinin bir səbəbi də onun bütün iştirakçılarının Azərbaycanın musiqi aləmində ərsəyə gəlmiş sənətçilər olmasıdır. Bu çox sevindirici haldır, Azərbaycan opera ifaçılıq sənətinin müstəqil yol tutması və uğurla irəliləməsini göstərir. İndiyədək Qərbi Avropa bəstəkarlarının operaları, əsasən, qeyri-azərbaycanlı vokalçıların və kənardan çağırılan solistlərin iştirakı ilə tamaşaya qoyulurdu. Teatrın repertuarında olan xarici ölkə bəstəkarlarının operaları ancaq rus dilində təqdim olunurdu.

Hazırda Azərbaycanın opera səmasında yeni ulduzlar parlamaqdadır. Bu ulduzlar bütün tamaşaları öz orjinalında oxumaq qabiliyyətinə yiyələnmişlər. Dahi italyan bəstəçisi Coakkino Rossininin zəngin melodik musiqisi , vokal partiyalarının virtuoz parlaqlığı , səhnə hərəkətlərinin dinamikası, komik anların bolluğu ilə diqqəti çəkən “Sevilya bərbəri” komik operasını gənc azərbaycanlı solistlərin italyan dilində professionallıqla təqdim etmələri bunun bariz sübutudur. Operanın musiqi rəhbəri və dirijoru, əməkdar incəsənət xadimi Azad Əliyev, quruluşçu rejissor, professor Hüseyn Əliyev, əməkdər rəssam Tahir Tahirov uğurlu səhnə əsəri hazırlamışlar.

Tamaşaçı özünü əvvəldən-axıra kimi incə təranələr, ehtiraslı musiqi, qızğın ritmlər aləmində hiss edir, bundan böyük həyat qüvvəsi və zövq alır. Məhəbbət alovunda qovrulan qraf Almavivanın gənc və ağıllı qız Rozinanın evinin qarşısında sonsuz ehtirasa bürünmüş, koloratura məqamları ilə bəzək vurulmuş kavatinası, bərbər Fiqaronun tarantella ritmləri üzərində köklənmiş, “Camaat , aralı durun, yer verin!” çağırışı ilə səslənən məşhur kavatinası və digər oynaq musiqi anları dinləyicinin musiqi duyumuna hakim kəsilir. Qraf Almavivanın Rozinaya ünvanladığı “Əgər bilmək istəyirsənsə” həzin lirik mahnısı tamaşaçını valeh edir.

Tamaşada publikanı heyrətə gətirən musqi parçaları çoxdur. Operanın özü italyan mahnı və rəqslərindən istifadə olunmaqla, bəstəkarın tükənməz yaradıcılıq imkanları əsasında ərsəyə gətirilmişdir. Operanı baxımlı edən səbəblərdən biri də, yuxarıda qeyd edildiyi kimi, tamaşada istedadlı gənc istedadlarımızın iştirakıdır. İndiyəcən “Sevilya bərbəri” heç bir vaxt sırf azərbaycanlı vokalçıların ifasında səslənməmişdi. Aparıcı partiyaları əsasən, qeyri-azərbaycanlı solistlər ifa etmişdilər. Bu isə haqlı təəssüf doğururdu. Adamın inanmağı gəlmirdi ki, vokalçı istedadlar ölkəsi sayılan Azərbaycanda Qərb bəstəkarlarının əsərlərinin baş rollarını milli kadrlar nə vaxtsa ifa etməyəcək. Elə bir gün gəldi ki, Azərbaycan incəsənət sahəsində də özünün müstəqilliyini təmin etdi. Klassik opera tamaşaları artıq bizim günlərdə milli kadrların iştirakı ilə oynanılmağa başladı.

Əməkdar artist, Vokalçıların Bülbül adına III Beynəlxalq Müsabiqəsinin laureatı Əvəz Abdullayevin və digər istedadlı gənclərin — tenorlar Azər Zeynalovun, Samir Cəfərovun, Fərid Əliyevin, bas-bariton Əkrəm Poladovun, Əli Əskərovun, soprano İlahə Əfəndiyevanın, Fidan Hacıyevanın, İnarə Babayevanın, Gülnaz İsmayılovanın, Səbinə Əsədovanın, Tural Ağasiyevin və s. opera səhnəsinə gəlişi kəmiyyətlə yanaşı, keyfiyyət dəyişikliyinə də səbəb oldu. Cüzeppe Verdinin, Cakomo Puççininin, Coakkino Rossininin, Qaetano Donisettinin və digər klassik bəstəkarların operalarında baş rollarda çıxış etmək üçün yetərli milli potensial yarandı.

İstedadlı opera ifaçısı Əvəz Abdullayev “Toska” operasında polis rəisi Skarpia, Cüzeppe Verdinin “Riqoletto” operasında təlxək Riqoletto, “Traviata” operasında Jermon partiyalarında uğurlu çıxışlarından sonra Coakkino Rossininin bu yaxınlarda yeni quruluşda tamaşaya qoyulmuş “Sevilya bərbəri” operasında bərbər Fiqaro rolunda da müğənni və aktyor kimi məharətini göstərə bildi. Onun qaltanlı, geniş diapazonlu, çevik imkanlı lirik bariton səsi və yüksək səhnə mədəniyyəti Fiqaro kimi mürəkkəb obrazın layiqincə yaradılmasında xüsusi rol oynadı. Əvəzin bərbər Fiqarosu fərasətli, xeyirxah, xoş əməllərə can atan, nadanlarla mübarizə aparmağı bacaran bir şəxsdir. Fiqaro çoxdan tanıdığı və hörmət etdiyi qraf Almavivanın sevgi məqsədinə çatmaq üçün əlindən gələni edən bir şəxsdir. Əvəz Abdullayev qəhramanının daxili aləmini tamam-kamal açmaqda səs imkanlarından və mütəhərrik səhnə mizanlarından bacarıqla istifadə etdi. O öz Fiqarosunu aktyorluq məharəti ilə də canlandıra bildi. Fiqaronun müxtəlif xarakterli ariyalarını ifa edərkən Əvəz həm bəmdə, həm ortada , həm də zildə məharətlə oxudu. Artistin məzəli Fiqarosu uğurlu alındı.

Əməkdar artist Gülnaz İsmayılovanın əsərin baş qadın qəhramanı Rozina rolunda ilk çıxışı uğurlu alındı. Onun Rozinası incə görünüşü, parlaq kolarutura xüsusiyyətli lirik soprano səsi , yeri gəldikdə komik ovqat yaratmaq, bütün registrlərdə rəvan oxuya bilmək qabiliyyəti ilə özünü tamaşaçılara sevdirə bildi. Gülnaz Rozinanın ariyalarını heç bir çətinlik çəkmədən oxudu, koloratur sopranoya xas gedişləri bacarıqla ifa etdi. O, bütün duetlərdə təbiilikdən çıxmamağa çalışdı, komik-dramatik obrazın bütün əlamətlərini özündə cəmləşdirməyi bacardı. Lakin musiqi dərsində ancaq öz ariyasını oxudu. Halbuki sivil dünyada bu opera tamaşalarında Rozina bir neçə ariya və romans oxumaqla dinləyicilərin gurultulu alqışlarına layiq görülür. Gələcək tamaşalarda Rozinanın da bu yol ilə gedəcəyinə ümid edirik.

Bas-bariton Əkrəm Poladov tamaşanı özünün vokal qabiliyyəti, həm də komik aktyor məharəti ilə yaxşı canlandırdı. “Bas” adlanan çox qaltanlı və gur səsə malik bu istedadlı vokalçı doktor Bartolo partiyasında qoca, kifir, mədəniyyətsiz, abırsız subyektin məzmunsuzluğunu komik ştrixlərlə aça bildi. Bəzi yerlərdə o, bas-bariton səsə tamamilə yad olan soprano səs məqamları da nümayiş etdirməklə tamaşaçıların alqışlarına səbəb oldu. Ümumiyyətlə, Əkrəm Poladovun geniş vokal və mahir komik aktyor imkanlarından digər tamaşalarda da istifadə edilməsi milli opera ifaçılığına uğur gətirər.

Rüşvətxor, fitnəkar, böhtançı, xəbərçi, bir sözlə, anadangəlmə əclaf don Bazilio rolunda çıxış edən əməkdər artist Əli Əskərov öz qəhramanının bu keyfiyyətlərini sübuta yetirmək üçün səy göstərdi. O, koloratura məqamları üzərində qurulmuş “Böhtan haqqında” ariyasını özünün bənzəri olmayan çox tutumlu bas səsi ilə yaxşı oxudu. Onu da deyək ki, opera məkanında indiyədək Əli Əskərovun səsi kimi dolğun, qaltanlı bas səsə təsadüf edilməmişdir. Əli Əskərov, təəssüf ki, murdarlıq rəmzi olan xəstəhal, yarıkeçəl və yöndəmsiz don Baziloya oxşamır. Gələcək tamaşalarda onun don Baziloya tam oxşadılmasına diqqət yetirilməlidir.

Doktor Bartolonun qulluqçusu Berta obrazı isə gənc müğənni Səbinə Əsədovanın təfsirində uğurlu alınmışdır. Rossininin böyük rus sərkərdəsi M. Kutuzova həsr etdiyi “Avrora” kantatasından istifadə edərək “Bostana çəpər lazım deyil” rus xalq mahnısı melodiyası əsasında işləyib hazırladığı ariyanı Səbinə xanım ruh yüksəkliyi və gənclik ehtirası ilə oxudu. Səbinə Əsədovanın səsi xoş tembrli, geniş diapazonlu metso-sopranodur, bütün registrlərdə rəvan səsləndiyindən xoş təsir bağışlayır. İndiyədək Azərbaycan Opera və Balet Teatrının truppasında yeganə metso-soprano səsli müğənni Fidan Hacıyeva sayılırdı. Tamaşaçılar Fidan xanımı Jorj Bizenin “Karmen” operasında Karmen, Cüzeppe Verdinin “Aida” operasında Amneris , “Trubadur” operasında Azuçena rollarında görüb bəyənmişlər.

“Bir gül ilə bahar olmaz” xalq məsəlini nəzərə alsaq, Azərbaycan səhnəsində hər rolun bir neçə ifaçısının olmasına ehtiyac var. Yaxşı olardı ki, Səbinə Əsədova kimi layiqli metso-soprano səsli gənc ifaçı müvafiq operalarda baş rolların ifaçısı olsun. Opera Teatrı rəhbərliyinin son dövrlərdə truppaya gənc və istedadlı sənətçiləri cəlb etməsi təqdirəlayiqdir. Baş rolların ağırlıq yükünü bu və ya digər ustad ifaçının üzərinə yıxmamaq üçün gənc istedadların da bu işə cəlb edilməsi günün tələbidir. Bu, həm də bir neçə klassik operanın repertuara salınmasına yardımçı olardı.

Sonda bildirək ki, öz fəaliyyətinə ciddi tələblərlə yanaşan Akademik Opera və Balet Teatrının kollektivi ili sənət uğurları ilə başa vurur, yeni ildə sənətsevərlərə yüksək səviyyəli tamaşalar vəd edir.

Arif HÜSEYNOV,

sənətşünas

Xalq qəzeti.- 2010.- 10 yanvar.- S. 5.