Mədəniyyətlər və dinlərarası dialoqun möhtəşəm ünvanı - Bakı

Dünya dini liderlərinin Bakı Sammitindən bir il keçir.

Güclü iradə olan yerdə mədəniyyətlərarası dialoqun məzmunu da dolğun olur.... Biz istəyirik ki, bütün xalqlar, bütün dinlərin nümayəndələri bir-biri ilə sıx təmasda olsunlar, bütün problemləri açıq şəkildə müzakirə etsinlər, öz fikirlərini bildirsinlər.

Bakı, Azərbaycan belə mötəbər tədbirlərin keçirilməsi üçün artıq ənənəvi bir məkana çevrilmişdir.

Azərbaycan Prezidenti İlham ƏLİYEVİN Bakı Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunun açılış sessiyasındakı nitqindən

Azərbaycanın paytaxtı Bakı şəhəri bu günlərdə möhtəşəm bir beynəlxalq tədbirə - Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumuna ev sahibliyi etdi. Dünya ictimaiyyətini narahat edən problemlərin cövhərində daha çox mədəni-mənəvi qatda mövcud ziddiyyətlərin durduğu, mənəvi aspektin qabardığı müasir dönəmdə belə bir tədbirin düzənlənməsi və ümumən belə bir şərəfə layiq görülmənin özü olduqca dəyərli və əlamətdar haldır. Bu tədbir dünya mətbuatında, mediada, beynəlxalq əhəmiyyətli tribunalarda hələ uzun illər xatırlanacaq, burada səsləndirilmiş ideyalar və gəlinmiş qənaətlər müxtəlif kuluarlarda müzakirə olunacaq. Lakin elə bu forumda adı xüsusi vurğulanmış daha bir önəmli tədbiri də xatırlatmaq yerinə düşür.

Bir çox tarixi əhəmiyyətli ilklərə imza atan, önəmli hadisələrin ünvanı olan Bakı şəhəri bir il əvvəl də olduqca vacib və beynəlxalq miqyasda böyük rezonans doğurmuş bir tədbirə ev sahibliyi etmişdir. Söhbət dünyanın mənəvi mərkəzlərinin ən yüksək təmsilçilərinin - dini liderlərin, tanınmış ictimaiyyət nümayəndələrinin təşrif buyurduğu Dünya Dini Liderlərinin Bakı Sammitindən gedir.

Bakı Sammitinə gedən yol

Sivilizasiyalararası münasibətlərin xüsusi əhəmiyyət kəsb etməsi yaşadığımız dövrün mühüm trendlərindən biridir. Belə ki, soyuq müharibə dönəmi aradan qalxdıqdan sonra ideoloji mübarizə daha çox məhz bu müstəviyə transfer etdi. Son onillik ərzində "sivilizasiyaların labüd toqquşması" və bu toqquşmanın, əsasən, dini müstəvidə baş verəcəyinə dair bədnam proqnozun təhlili dünyanın müxtəlif qitə və ölkələrində onlarla lokal və beynəlxalq miqyaslı forumların əsas mövzusuna çevrildi. Bu qəbildən olan tədbirlərdə nüfuzlu dövlət, elm və din xadimlərinin gəldiyi qənaət belə olmuşdur ki, bəşəriyyətin xilası, habelə qloballaşma dövrünün təhdidlərindən hifz olunması sivilizasiyalar, mədəniyyətlər və dinlərarası dialoqdan keçir. Söhbət, qloballaşmanın milli və dini-mənəvi dəyərlərə savaş açdığı bir zamanda bəşəriyyətin fiziki xilasından heç də az əhəmiyyət kəsb etməyən identikliyin qorunmasından gedir.

Dinlərarası dialoqa dair irimiqyaslı tədbirlərin düzənlənməsi bu zərurətin qəbul olunmasından irəli gəlir. Belə ki, dünyanın dini mərkəzləri bu istiqamətdə fəaliyyətlərini genişləndirməklə bəşəriyyətin dinc sabahının, sabit gələcəyinin təmini işinə öz töhfələrini verməkdə israrlıdırlar. Dialoqun, sadəcə dialoq xatirinə deyil, real nəticə əldə etmək məramı ilə aparılması ən mühüm hədəfdir. Dini liderlərin əlahiddə deyil, birlikdə hərəkət etmələrinin səmərəli ola biləcəyi ilə bağlı əminlikləri onların bir araya gələrək dinindən, milli mənsubiyyətindən, irqindən asılı olmayaraq bəşər övladına Yaradan tərəfindən bəxş olunmuş müqəddəs dəyər - həyat nemətini qorumaq yönündə öz töhfəsini vermək məramını gündəmə gətirdi. Dünya dini liderlərinin ümumi hərəkət prioritetlərini və vəzifələrini müəyyən etmək məqsədilə zirvə görüşləri keçirmək praktikası belə yarandı.

Hal-hazırda dünyada "Böyük səkkizlik dövlətləri"nin (G-8) ənənəvi sammitləri öncəsi dini liderlərin də zirvə görüşləri keçirməsi praktikası mövcuddur. Bu təcrübə dünyanın aparıcı dövlət rəhbərlərinin beynəlxalq əhəmiyyətli qərarlar qəbul edərkən din xadimlərinin rəyini, mənəvi aspektləri nəzərə almalarını təmin etmək məqsədi daşıyır. Bu sahədə Rus Pravoslav Kilsəsinin təşəbbüsləri xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Mərhum Patriarx II Aleksinin zamanından başlayaraq Moskva Patriarxlığının həyata keçirdiyi təşəbbüslər dünya miqyasında din xadimlərinin səylərinin inteqrasiyasına verilən önəmin göstəricisi sayıla bilər. İlk öncə, MDB miqyasında din xadimlərinin bir araya gətirilməsi, səylərinin birləşdirilməsi postsovet məkanında dini-mənəvi inteqrasiyanın başlanğıcını qoydu. 2002-ci ildə MDB Dinlərarası Şurasının yaradılması ilə uzun illər ortaq tarixi-coğrafi məkanda yaşamış ənənəvi din ardıcıllarının maraq və mənafelərinin beynəlxalq müstəvidə təmsil və təmin olunması yönündə önəmli addım atılmış oldu. MDB məkanının ənənəvi din liderlərinin təsisçiliyi ilə yaradılmış bu mötəbər şuraya həmsədrlər olaraq yekdilliklə Moskva və bütün Rusiya Patriarxı II Aleksi və Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin (QMİ) sədri Şeyxülislam Allahşükür Paşazadə seçildilər. Şuranın müsəlman həmsədri olaraq məhz QMİ sədrinin seçilməsi A. Paşazadənin şəxsiyyətinə verilən dəyərdən, uzun illər müsəlman konfessiyasını ən yüksək səviyyədə təmsil etmək yönündə fəaliyyətinə etimaddan, beynəlxalq miqyasda tanınmış dini lider nüfuzundan və eyni zamanda, Azərbaycana ehtiramdan irəli gəlirdi.

MDB Dinlərarası Şurası fəaliyyəti dövründə birlik ölkələrində tarixən mövcud olmuş mənəvi əlaqələrin nəinki qorunub saxlanmasını, habelə inkişaf etdirilərək yeni keyfiyyət müstəvisinə çıxarılması yönündə uğurlu nəticələrə nail oldu. 2004-cü ildə Dinlərarası Sülhyaratma Forumunun, 2006-cı ildə isə Dünya Dini Liderlərinin Moskva Sammitinin keçirilməsi MDB Dinlərarası Şurasının uğurlarından sayıla bilər.

Yeri gəlmişkən, dünya din xadimlərinin zirvə görüşlərinin Moskva və Bakıda keçirilməsi ideyası hələ 2002-ci ildə, yəni MDB DŞ təsis olunarkən yaranmışdı ki, bu preroqativ hüquq xeyli dərəcədə şuranın həmsədrlərindən birinin məhz azərbaycanlı olması faktından qaynaqlanmışdı. O zaman bu ideya ümummilli lider Heydər Əliyevin xeyir-duasını almışdı: müdrik dövlət başçımız bu dəyərli təşəbbüsü dəstəkləyərək, Bakının belə bir əhəmiyyətli beynəlxalq foruma ev sahibliyi etmə perspektivini yüksək qiymətləndirmişdi.

2006-cı ilin 3-5 iyulunda Moskvada dünyanın 49 ölkəsini təmsil edən 200-ə yaxın din xadiminin iştirakı ilə dini liderlərin Ümumdünya Moskva Sammiti keçirildi. Bu sammitin yekun sənədində müasir dünyanı narahat edən ən mühüm problemlərin həllinə dair dünyanın dini liderlərinin ortaq mövqeyi öz əksini tapdı. Məhz bu sənəddə, ilk dəfə olaraq, bəşəriyyətin mənafeyi naminə ənənəvi dinlərin beynəlxalq təşkilatlarla sistemli əməkdaşlıq zamanının yetişdiyi xüsusi vurğulandı. Dini liderlərin BMT-nin strukturu olan YUNESKO yanında din xadimlərinin yüksək səviyyəli Məşvərət Şurasının təsis edilməsi ideyası da bundan sonra yarandı ki, bunun da əsas təşəbbüskarları Rus Pravoslav Kilsəsinin rəhbəri Patriarx Kiril və Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri Şeyxülislam Allahşükür Paşazadə oldular. Böyük beynəlxalq rezonans doğurmuş Moskva Sammitinin gedişində növbəti zirvə görüşünün Bakıda keçirilməsi qəti qərarlaşdı. Bu qərarın qəbulunda Azərbaycanın bütün dünyada tolerantlığın gerçək ünvanı kimi qəbul edilməsi amili, şübhəsiz, mühüm rol oynadı.

Bakı Sammiti - 2010. "Qloballaşma, din, ənənəvi dəyərlər"

Prezident İlham Əliyev milli və dini dözümlülüyə böyük önəm verir: "Azərbaycanda milli və dini dözümlülüyün, tolerantlığın yüksək səviyyədə olması artıq faktdır və bu, bizim güc mənbəyimizdir....Biz istəyirik ki, ölkəmizdə yaranmış bu təcrübə həm öyrənilsin, həm bəlkə başqa ölkələr üçün də maraq doğursun. Çünki bu, həqiqətən, nadir bir təcrübədir və "Bakı prosesi"nin başlanması və uğurla davam etdirilməsi onu göstərir ki, biz ortaya siyasi iradə qoyduqda məqsədə nail ola bilirik".

Beləliklə, ötən ilin 26-27 aprelində tarixi əhəmiyyətli tədbir gerçəkləşdi. Son illər bir çox mühüm siyasi, iqtisadi, mədəni, idmanla bağlı nüfuzlu beynəlxalq tədbirlərin keçirildiyi Bakı şəhəri ilk dəfə dünyanın dini-mənəvi nəbzinin vurduğu məkana çevrildi. Uzun əsrlər boyu müxtəlif sivilizasiya nümayəndələrinin tolerantlıq şəraitində yanaşı yaşadığı Vətənimiz Azərbaycan sammit günləri ərzində dünyanın mənəvi mərkəzi titulunu daşımaq şərəfinə nail oldu. Dünyanın 32 ölkəsindən Bakıya təşrif buyurmuş 250-dən artıq nümayəndənin, 18 beynəlxalq təşkilat təmsilçisinin iştirak etdiyi Bakı Sammitinin lGülüstan" sarayında açılış mərasiminə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin şəxsən qatılması bu tədbirə dövlət səviyyəsində verilən ali dəyər və dəstəyin göstəricisi oldu.

Yüksək təmsilçilik səviyyəsi ilə seçilən Bakı Sammitinin işinə dünya miqyasında böyük nüfuz sahibi olan şəxsiyyətlər - Rus Pravoslav Kilsəsinin başçısı Patriarx Kiril, Vatikanın dinlərarası dialoq üzrə Papa Şurasının sədri Kardinal Jan-Lui Toran, Türkiyənin dini məsələlər naziri Əli Bardakoğlu, Məzhəblərin Yaxınlaşması üzrə Beynəlxalq Mərkəzin sədri Ayətullah Məhəmməd Əli Təsxiri, Bütün ermənilərin Ali Patriarx-Katolikosu II Qaregin, Küveytin vəqflər və islam işləri üzrə nazirinin müavini Adil əl-Fəlah, Gürcüstan Patriarxlığının Mitropoliti Gerasim Şaraşinidze, "Dinlər sülh uğrunda" Ümumdünya konfransının moderatoru Leonid Kişkovski (ABŞ), ABŞ-dakı Tolerantlıq Muzeyinin direktoru Ravvin Abraham Kuper, İslam Fiqhi Beynəlxalq Təşkilatının Baş katibi Əbülqasim əl-Dibaci, Finlandiyanın Yevangel-Lüteran kilsəsinin priması Arxiyepiskop Yukka Paarma, Müqəddəs Egidiya İcmasının baş katibi Adriano Rokkuççi, Əlcəzairin dini işlər və vəqflər naziri Buabdulla Qulamulla, Avropa Yəhudiləri Konqresinin sədri Pinxas Qoldşmidt, Türkiyə Cəfərilər Birliyinin sədri Səlahəddin Özgündüz, İraq şiə vəqflərinin sədri Saleh əl-Heydəri, MDB ölkələrinin müsəlman, xristian, yəhudi dini rəhbərləri, Şimali Qafqaz müftiləri, tanınmış buddist, induist din xadimləri qatılmışdılar. Beynəlxalq Təşkilatlardan İSESKO-nun Baş direktoru doktor Əbdüləziz Əl-Tüveycri, İKT Baş katibinin müşaviri Sadəddin Tayib, YUNESKO-nun regional təmsilçisi Dendev Badarç, habelə Avropa Türk-İslam Birliyinin sədri Sərdar Çələbi, "Mahmud-Xudayi" Vəqfinin Xeyriyyə Fondunun sədri Osman Toppaş, Sivilizasiyaların Qarşılıqlı Əməkdaşlığı Fondunun prezidenti Raxamim Emanuilov və b. Bakı Sammitinin fəxri qonaqları idilər. Bakı Sammiti öz proqramının zənginliyi və hətta unikallığı ilə yadda qaldı. Belə ki sammit çərçivəsində 2 mühüm görüş reallaşdı ki, bunların hər birinin Azərbaycan xalqı və dövləti üçün xüsusi əhəmiyəti vardı. Bunlardan birincisi, Moskva və bütün Rusiya Patriarxı Kirilin vasitəçiliyi ilə Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri Şeyxülislam Allahşükür Paşazadə və bütün ermənilərin Ali Patriarx-Katolikosu II Qareginin 3 tərəfli görüşü oldu. Doğrudur, Qarabağ müharibəsi başlanandan bəri Ümumdünya Kilsələr Şurasının və Rus Pravoslav Kilsəsinin vasitəçiliyi ilə bu səpgidə Montre və Moskvada bir neçə analoji görüş olmuşdu. Və bu görüşlər münaqişənin dini müstəviyə keçməsinin qarşısını almaq baxımından önəmli olmuşdu. Lakin bu görüşü özündən əvvəlki görüşlərdən fərqləndirən əsas cəhət onun məhz elə Bakıda - Azərbaycan torpağında baş tutması idi. İşğalçı siyasətindən əl çəkməyən bir dövlətin dini liderinin öz haqq işi uğrunda ədalətli mübarizə aparan dövlətin paytaxtında tədbirə qatılması nə qədər unikal və çoxları üçün gözlənilməz idisə də, mahiyyət etibarilə, haqqın qəbulu anlamına gələn məntiqi bir addım idi. Sivil, çoxmillətli, tolerant, həyatın bütün sahələrində uğurlar qazanan dövlətin monoetnik dövlət olan işğalçı qonşusundan nə dərəcədə yüksəkdə durduğunu isbatlayan reallıq idi. Bu, Azərbaycan tərəfinin mənəvi qələbəsi idi. Mənəvi qələbə isə bütün qələbələrin rəhnidir.

26 aprel 2010-cu il tarixdə üçtərəfli görüşün nəticələrinə dair Moskva və bütün Rusiya Patriarxı Kirilin vasitəçiliyi ilə Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri Şeyxülislam Allahşükür Paşazadə və bütün ermənilərin Ali Patriarx-Katolikosu II Qaregin arasında imzalanmış Bakı Bəyannaməsində xüsusi vurğulandı ki, Azərbaycan və Ermənistanın dini liderləri "münaqişənin nizamlanmasına dair beynəlxalq səyləri dəstəkləyir, ... Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin səylərini dəstəkləməklə onların təşəbbüslərinə yardım etmək niyyətindədirlər". "Etibarlı sülhün yalnız xoş məram və səmimi niyyət olacağı təqdirdə mümkün olacağına" diqqəti çəkən dini liderlər "xalqlarımız arasında kin-küdurətin aradan qaldırılması üçün əməkdaşlığın mənəvi məhəklərinə əməl olunmasını xüsusilə vacib saydıqlarını" vurğuladılar. Vandalizm hallarını qətiyyətlə pisləyən dini liderlər "dini abidələrin, xalqlarımızın müqəddəs məbədlərinin qorunub saxlanmasını vacib saydıqlarını" bəyan etdilər (Bakının mərkəzində konservasiya olunmuş erməni kilsəsini ziyarət edərkən, erməni katalikosunun hansı hisslər keçirdiyini təsəvvür etmək məntiqlə o qədər də çətin deyil). "Vahid Yaradan qarşısında, xalqlarımız qarşısında borc və məsuliyyətin sülh, mərhəmət və mövcud problemlərin ədalətli həlli naminə səy göstərməyə sövq etdiyinə" istinad edən dini liderlər səyləri birləşdirməklə nifrət və kini aradan qaldıra biləcəklərinə, sülh və anlaşmaya nail olmaq yolunda uğur qazanacaqlarına ümidlərinin son dərəcə böyük olduğunu bəyan etdilər. Bakı Sammiti çərçivəsində YUNESKO ilə əməkdaşlıqda din xadimlərinin yüksək səviyyəli məşvərət qrupunun işçi toplantısının keçirilməsi də vacib məqamlardan biri oldu. Belə ki, mənəvi dəyərlərdən, müqəddəs dini orientirlərdən uzaq düşməyin ağır fəsadlara gətirib çıxardığının fərqinə getdikcə daha artıq varan sekulyar dünya bəşəri əhəmiyyətli qərarların qəbulu zamanı din xadimlərinin məşvərətinə ehtiyac duyulması zərurətini qəbul edir. Doğrudur, bunun reallaşma formaları hələ müzakirə obyektidir, lakin BMT rəhbərliyi ilə aparılan davamlı fikir mübadiləsi, 2008-ci ildə QMİ sədrinin də iştirak etdiyi Moskvada BMT Baş katibi Pan Gi Munla məsləhətləşmələr və bunun nəticəsi olaraq, din xadimlərinin yüksək səviyyəli Məşvərət qrupunun təşəbbüskarı olaraq müsəlman konfessiyası adından Şeyxülislam Allahşükür Paşazadənin də imzaladığı müraciət məktubunun sayəsində bu ideya gerçəkləşmək üzrədir. BMT strukturu olan YUNESKO dinlərarası dialoqu mədəniyyətlərarası dialoqun tərkib hissəsi kimi nəzərdən keçirdiyindən, ilkin mərhələdə məhz YUNESKO ilə əməkdaşlıqda fəaliyyətinə rəvac verilmiş bu qrupun Moskvada təsis iclasından sonra ilk işçi iclasının məhz Bakıda - sammit çərçivəsində reallaşması həm simvolik, həm də əhəmiyyətli oldu. Simvolik ona görə ki, toplantı dünyada tolerantlıq ünvanı kimi tanınan bir məkanda baş tuturdu, əhəmiyyətli ona görə ki, iclas iştirakçıları qurumun effektiv iş mexanizminin yaradılması yönündə, habelə qrupun nizamnaməsinə dair bir sıra mühüm məqamların əks olunduğu müraciət qəbul edərək, YUNESKO rəhbərinə ünvanladılar.

Daha bir diqqətəlayiq məqam sammit öncəsi MDB Dinlərarası Şurasının iclasının Bakıda - Təzəpir məscid kompleksinin böyük konfrans zalında keçirilməsi oldu. Azərbaycan dövlətinin maddi və mənəvi yardımı sayəsində ən yüksək səviyyədə ərsəyə gəlmiş bir məkanda baş tutan toplantıda mərhum Patriarx II Aleksinin vəfatından sonra boş qalmış MDB Dinlərarası Şurasının həmsədri postuna Rus Pravoslav Kilsəsinin yeni başçısı Kiril yekdilliklə seçildi. Prezident İlham Əliyevin şəxsi diqqət və qayğısı sayəsində böyük bərpa və yenidənqurma işlərinin reallaşdığı Təzəpir məscidini ziyarət edən görkəmli din xadimi Kiril həzrətləri burada müsəlmanlar qarşısında çıxış etdi.

Qısa müddət içərisində ikinci dəfə (ilk dəfə Patriarx Kiril Şeyxülislam A. Paşazadənin 60 illik yubileyi münasibətilə ölkəmizə təşrif buyurmuşdu - R.D.) Azərbaycanı ziyarət edən Zati-müqəddəsləri Kiril həzrətləri dövlət başçımız İlham Əliyevlə görüşdə onu Azərbaycan Respublikasında dinlərarası sülh və anlaşma işinə əhəmiyyətli töhfəsinə görə Rus Pravoslav Kilsəsinin ali mükafatı - I dərəcəli "Şərəf və şöhrət" ordeni ilə təltif etdi.

Şübhəsiz ki, Bakı Sammitinin yekun sənədi diqqətəlayiq məqamları ilə nəinki dünyanın dini cameəsində, habelə elmi və ictimai kuluarlarında hələ uzun müddət xatırlanacaq. Bu, təbii ki, yekun sənəddə dünyanı narahat edən əsas problemlərin həlli yönündə konkret təkliflərin yer almasından irəli gəlir. 32 ölkədən olan xristian, müsəlman, yəhudi, buddist və induist dinlərinin rəhbərləri və təmsilçilərinin imzaladığı yekun sənəddə qloballaşmanın fəsadları, yeni informasiya texnologiyalarından məkrli məqsədlər üçün istifadə, iqtisadi böhranın mənəvi aspektləri, ətraf mühitin qorunması, dünyanı lərzəyə gətirən terrorizm və narkomaniya bəlası, din adından sui-istifadə və s. kimi geniş spektrli məsələlərə din xadimlərinin yanaşması öz əksini tapdı. Önəmli məqamlardan biri yekun sənəddə din xadimlərinin dünyanın düzəni ilə bağlı fikirləri oldu: "Biz elə bir dünya düzəninə səsləyirik ki, hər bir ölkə öz ərazi bütövlüyünü qorusun. Eyni zamanda, hər bir xalq azad şəkildə, heç bir maneə olmadan inkişaf etməli, öz taleyi ilə bağlı bütün beynəlxalq qərarların qəbulunda adekvat iştirak etməlidir. Meydana çıxan münaqişələr, bu munaqişəyə cəlb olunmuş bütün tərəflərin maraqları nəzərə alınmaqla, beynəlxalq birlik tərəfindən qəbul olunan norma və prinsiplər əsasında ədalətli həllini tapmalıdır" (Bakı Sammitinin yekun sənədindən). Dinlərarası əməkdaşlığı bütün səviyyələrdə və bütün formatlarda inkişaf etdirməyə çağıran dünyanın dini liderləri bu prosesin alternativi olmadığını, dövlətlər və xalqlar arasında sülhün dəstəklənməsi üçün qüvvələri daxilində əllərindən gələni etməyin zəruriliyini xüsusi vurğuladılar.

Sammit iştirakçılarının bir qrupu Azərbaycan Televiziyasında "Günün nəbzi" verilişində Bakı Sammiti, onun əhəmiyyəti, qərarları ilə bağlı dəyərli fikir və təəssüratlarını bölüşdülər.

"Buta" sarayında Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə sammit iştirakçılarının şərəfinə ziyafət verildi.

Tarixin yaddaşı - Bakı Sammiti

Bakı Sammitinin açılış mərasimində çıxış edən Prezident İlham Əliyev bu tədbirin əhəmiyyətini xüsusi vurğuladı:

"Bu gün bütün dini konfessiyaların nümayəndələrinin bir masa arxasında oturması özlüyündə böyük bir hadisədir....Mən ümid edirəm ki, dünya dini liderlərinin birgə fəaliyyəti nəticəsində, ...qəbul olunacaq qərarların icrası nəticəsində həm xalqlararası münasibətlər daha da yüksək səviyyəyə qalxacaq, eyni zamanda, bölgəmiz və dünyamız daha da əmniyyətli olacaqdır. Biz elə etməliyik ki, bütün münaqişələr tezliklə öz həllini tapsın. Elə etməliyik ki, insanlar bir-biri ilə xoş, mehriban ünsiyyətdə olsunlar. Bu işdə təkcə siyasətçilərin fəaliyyəti kifayət ola blməz. Cəmiyyətdə yüksək hörmətə malik olan dini liderlərin sözünə böyük ehtiyac vardır. Bu söz eşidilir. Bu gün Bakıdan səslənən sözlər, verilən bəyənatlar, əlbəttə ki, dünyada da geniş əks-səda yaratmışdır"

26-27 aprel 2010-cu il tarixdə "Qloballaşma, din, ənənəvi dəyərlər" mövzusunda dini liderlərin Ümumdünya Bakı Sammiti beynəlxalq miqyasda böyük əks-səda doğurdu. Bakıda belə bir mötəbər tədbirin keçirilməsi Azərbaycanımızın şöhrətini daha da artırdı, iqtisadi uğurları ilə yanaşı, sülhpərvərlik ruhurun, dinlərarası dialoqun ön sıralarında layiqli yer tutduğunu bir daha bariz şəkildə sübut etdi. Bu forum dünya miqyasında dövlətimiz barədə yüksək fikir formalaşdırılması, onun geosiyasi qüdrətinin nümayiş etdirilməsi işinə xidmət etməklə yanaşı, həm də Vətənimizin üzləşdiyi Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı həqiqətlərin bəyan olunduğu yüksək xitabət kürsüsü oldu. Azərbaycana təcavüzünə dair əsl həqiqətlərə dini don geyindirərək, xristian-müsəlman qarşıdurması kimi təqdim etməklə xristian dünyasından maddi-mənəvi yardıma, siyasi dəstəyə nail olan bədxah qonşularımızın bilavasitə yaxınlığında dünya dini liderlərinin iştirakı ilə belə bir önəmli forumun məhzə Bakıda baş tutması onların bədnam niyyətləri qarşısına effektli ideoloji təbliğat səddi çəkə bildi. Belə ki, Bakı Sammitində dünya səviyyəsində böyük nüfuz sahibləri, böyük bir kütləni mənəvi cəhətdən ardınca aparmaq qüdrətində olan dini liderlər, habelə ictimai xadimləri iştirak edirdi.

Bu sammitin böyük dəyəri nəzərə alınaraq onunla bağlı Azərbaycan hökumətinin xüsusi tapşırığı ilə "Salnamə" studiyası tərəfindən 4 dildə Bakı Sammiti, onun tarixi qərarları, yüksək səviyyəli görüşləri barədə müfəssəl məlumat verən sənədli xronika - "Tarixin yaddaşı - Bakı Sammiti" filmi ərsəyə gəldi.

Əminik ki, Bakı gələcəkdə də çoxsaylı möhtəşəm tədbirlərə ev sahibliyi edəcəkdir və hər bir tədbirin özünəxas əhəmiyyəti, özəl cəhətləri və tarixi dəyəri olacaqdır. Azərbaycan xalqı bunu haqq etmişdir: necə ki bu yaxınlarda Bakıda Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu ən yüksək səviyyədə baş tutdu. Dövlət səviyyəsində dəstəklənən mədəniyyətlərarası dialoq, onun tərkib hissəsi olan dinlərarası dialoq işinin Bakının adı ilə bağlanması hər bir azərbaycanlı üçün fəxarət mənbəyi, qürur doğuran haldır. Bu, bizim mənəvi üstünlüyümüzdür, dünya müstəvisində mədəniyyət və mənəviyyatımızın yüksəkliyinə dəlalət edən və şəhadət verən dəyərli amildir. Bu, müstəqil dövlətimizi beynəlxalq aləmdə ən yüksək mənəvi pyedestalda qərarlaşdıran məqamdır ki, bütün qələbələrimizə açar olacaqdır.

Dünya inkişaf etdikcə, prioritetlər dəyişir, paradiqmalar əvəzlənir. Lakin dəyişməyən yalnız əbədi mənəvi postulatlardır ki onlar dünyamızı məhvərindən çıxmağa qoymur. Bu baxımdan, dinlərin üzərinə uca mənəvi missiya düşür. Bəşəriyyətin sabahı naminə dinlərarası dialoq işinə məxsusi töhfə vermək baxımından Bakı Sammiti heç zaman xatirələrdən, silinməyəcəkdir. Uca Yaradanın buyurduğu müqəddəs idealların gerçəkləşməsi məramına xidmət edən Dini Liderlərin Ümumdünya Bakı Sammiti tarixi əhəmiyyətli görüşləri və qərarları ilə yaddaşlara həkk olunmuş, mənəviyyat salnaməmizə daxil olmuşdur. Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri Şeyxülislam Allahşükür Paşazadənin sözləri ilə desək, "Azərbaycan dünyanın qloballaşan xəritəsində qarşılıqlı dialoqa, iqtisadi əməkdaşlığa, sülhməramlı layihələrə və dinc yanaşı yaşama prinsiplərinə hazır olan bir dövlətdir və inşallah, bu siyasi kursunu daima ləyaqətlə davam etdirəcəkdir".

Rəhimə DADAŞOVA,

Qafqaz Müsəlmanları İdarəsi mətbuat

xidmətinin rəhbəri, tarix üzrə fəlsəfə d

oktoru

Xalq qəzeti.- 2011.- 26 aprel.- S. 3.