Neft və qaz hasilatının artması iqtisadiyyatın şaxələndirilməsini sürətləndirir

Cari ilin yeddi ayında Azərbaycanda 27,7 milyon ton neft və 15,1 milyard kubmetr qaz hasil edilmişdir

Ölkə iqtisadiyyatında müsbət inkişaf meyilləri, əvvəlki dövrlərdə olduğu kimi, cari ilin ötən aylarında da davam etmişdir. Bu da ondan irəli gəlir ki, ölkəmizdə çox düzgün və düşünülmüş iqtisadi strategiya həyata keçirilir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən bir neçə il öncə iqtisadiyyatın şaxələndirilməsinin, qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsinin prioritet vəzifə kimi qarşıya qoyulması artıq öz müsbət nəticələrini verməkdədir. Təkcə onu demək kifayətdir ki, 2011-ci ilin ötən dövrü ərzində qeyri-neft sektorunda 7,2 faiz artım qeydə alınmışdır ki, bu da keçid iqtisadiyyatı dövrünü yenicə başa çatdırmış Azərbaycan üçün yüksək göstərici hesab edilə bilər.

Ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə işlənib hazırlanmış neft strategiyasınin uğurları nəticəsində Azərbaycan artıq inkişafın yeni mərhələsinə qədəm qoymuşdur. Bununla belə, neft sektoru ölkə iqtisadiyyatının aparıcı sahəsi olmaqla yanaşı, digər sahələrin də inkişaf etdirilməsi üçün etibarlı təminat yaradır. Prezident İlham Əliyev bu məsələyə toxunaraq demişdir: "...Bizim məqsədimiz neft amilindən uğurla istifadə edib Azərbaycanın bütün sahələrini də inkişaf etdirməkdən ibarət olmuşdur və biz bu məqsədə çatmışıq. Biz növbəti illərdə bu meyilləri gücləndirməliyik. Elə etməliyik ki, uzun illər, onilliklər bundan sonra Azərbaycan iqtisadiyyatı neft amilindən öz asılılığını maksimum dərəcədə azaltsın".

Britaniyanın "Guardian" qəzeti də bu yaxınlarda nəşr olunmuş nömrələrinin birində qeyd edir ki, neftdən gələn gəlirlər Azərbaycanı postsovet məkanında ən güclü dövlətlərdən birinə çevirmişdir.

2011-ci ilin ötən 7 ayında ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişafını xarakterizə edən ümumi daxili məhsul istehsalında 1,1 faizlik, yaxud müqayisəli qiymətlərlə 269,9 milyon manatlıq artım qeydə alınmışdır. Bundan əlavə, hesabat dövründə ölkə iqtisadiyyatının əsasını təşkil edən sənaye istehsalında 2,3 faizlik artım baş vermişdir ki, bu da yüksək göstərici hesab oluna bilər.

Sənaye istehsalında, bütövlükdə isə ölkə iqtisadiyyatında qeydə alınan artım, əsasən, neft-qaz sektorunun hesabına baş vermişdir. Belə ki, yanvar-iyul ayları ərzində Azərbaycanda 27 milyon 691,1 min ton neft və 15 milyard 145,7 milyon kubmetr əmtəəlik qaz hasil olunmuşdur. Hesabat dövründə hasil olunmuş neftin təqribən 5,1 milyon tonu, qazın isə 4,2 milyard kubmetri dövlət sektorunun - ARDNŞ-in payına düşmüşdür. Göründüyü kimi, ölkəmizin neft-qaz sektorunda inkişaf meyilləri davam etməkdədir. Təkcə onu demək kifayətdir ki, ulu öndər Heydər Əliyevin müəllifi olduğu yeni neft strategiyasının uğurla reallaşdırılması nəticəsində Azərbaycanda neft və qaz hasilatı artıq rekord səviyyəyə çatdırılmışdır. Bundan əlavə, alternativ neft-qaz nəql marşrutlarının uğurlu fəaliyyəti ölkəmizin ixrac imkanlarını da getdikcə artırır.

Son illər Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən neft hasilatında əldə olunmuş sabitliyin qorunub saxlanması, eləcə də qaz istehsalının artırılması istiqamətində də mühüm tədbirlər həyata keçirilir. Neft sənayesinin maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi, təchizatla bağlı əvvəlki illərdə müşahidə olunan çətinliklərin tam aradan qaldırılması və s. tədbirlərin müsbət nəticələri getdikcə daha çox hiss olunur. Artıq neft və qaz hasilatına dair proqnoz tapşırıqları, bir qayda olaraq, vaxtından əvvəl və artıqlaması ilə yerinə yetirilir. Dövlət Neft Şirkətinin socar.az saytının məlumatına görə, 2011-ci ilin yanvar-iyul aylarında ARDNŞ üzrə qaz kondensatı da daxil olmaqla 5 milyon 286,3 min ton neft hasil olunmuşdur. Bu dövrdə çıxarılmış ümumi neftin 4 milyon 181 min tonu "Azneft" İstehsalat Birliyinn tabeliyində olan neft və qazçıxarma idarələrinin payına düşmüşdür.

Dövlət Neft Şirkətinin ölkəmizdə fəaliyyət göstərən xarici tərəfdaşları ilə birgə həyata keçirdiyi layihələr də yüksək iqtisadi səmərə verir. Cari ilin yeddi ayında qurudakı yataqların istismarını həyata keçirən müştərək müəssisələr və əməliyyat şirkətləri tərəfindən, eləcə də ARDNŞ-in "Azəri-Çıraq-Günəşli" və "Şahdəniz" layihələri üzrə payı çərçivəsində 981,5 min ton neft (qaz kondensatı ilə birlikdə) hasil olunmuşdur. Bundan əlavə, ötən dövrdə müştərək müəssisələr və əməliyyat şirkətlərindən alınan yerli bazar nefti 83,2 min ton təşkil etmişdir. Cari ilin yanvar-iyul aylarında Dövlət Neft Şirkəti üzrə emala 3 milyon 698,3 min ton neft təhvil verilmişdir. Hesabat dövründə şirkətin Marketinq və İqtisadi Əməliyyatlar İdarəsi tərəfindən Azərbaycandan xaricə 1 milyon 398,6 min ton neft ixrac olunmuşdur.

Azərbaycanda qaz istehsalının artırılması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərin də səmərəsi getdikcə artır. Son illər Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən yeni qaz proqramının uğurla reallaşdırılması, yığım-nəql sisteminin təkmilləşdirilməsi, yeni quyuların qazılıb istismara verilməsi nəticəsində ölkədə əvvəlki illərdə müşahidə olunan qaz böhranının qarşısı tamamilə alınmışdır. Artıq Dövlət Neft Şirkəti üzrə qaz hasilatı iki dəfəyə yaxın artmışdır ki, bu da əhalinin və iqtisadiyyatın "mavi yanacaq"la təminatını xeyli yaxşılaşdırmışdır. Cari ilin yeddi ayında Dövlət Neft Şirkəti üzrə qaz hasilatı 4 milyard 260,5 milyon kubmetr təşkil etmişdir. Hasil olunmuş ümumi qazın 3 milyard 977,1 milyon kubmetri "Azneft" İB-nin tabeliyində olan neft və qazçıxarma idarələrinin payına düşmüşdür. Bundan əlavə, birgə layihələrdə Dövlət Neft Şirkətinin payı 283,4 milyon kubmetr təşkil etmişdir ki, bu da əsasən "Şahdəniz" layihəsi ilə bağlı olmuşdur. "Azəri-Çıraq-Günəşli" layihəsi çərçivəsində neft hasilatı ilə yanaşı, səmt qazı istehsalı da ilbəil artır. Təkcə onu demək kifayətdir ki, 2011-ci ilin yanvar-iyul ayları ərzində adıçəkilən layihə üzrə Dövlət Neft Şirkətinə əvəzsiz olaraq 2 milyard 214,2 milyon kubmetr qaz təhvil verilmişdir. Bununla yanaşı, hesabat dövründə "Şahdəniz" layihəsi üzrə Dövlət Neft Şirkətinə 785,2 milyon kubmetr "mavi yanacaq" satılmışdır.

Ölkə üzrə qazın təhvili planına da artıqlaması ilə əməl olunmuşdur. 2011-ci ilin yeddi ayı ərzində satılan "mavi yanacağın" həcmi 6 milyard 432,5 milyon kubmetr təşkil etmişdir ki, bunun da 4 milyard 637,6 milyon kubmetri daxili bazarın payına düşmüşdür. Onu da deyək ki, daxili bazarda satılmış qazın 1 milyard 208,9 milyon kubmetri əhalinin, 691,7 min kubmetri sənayenin, 147,4 min kubmetri kommunal-büdcənin, 172,3 min kubmetri isə "Naxçıvanqaz"İstehsalat Birliyinin payına düşmüşdür. Qazın 2 milyard 417,3 milyon kubmetri isə ölkənin istilik elektrik stansiyalarının normal fəaliyyətini təmin etmək məqsədilə "Azərenerji" Açıq Səhmdar Cəmiyyətinə satılmışdır. Cari ilin yanvar-iyul aylarında Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən xaricə satılmış "mavi yanacağın" həcmi isə 1 milyard 794,9 milyon kubmetr təşkil etmişdir.

Yeri gəlmişkən, bir neçə il bundan əvvəl Azərbaycan xaricdən qaz alırdısa, aparılmış məqsədyönlü və təxirəsalınmaz işlər nəticəsində artıq ölkəmiz "mavi yanacaq" ixrac edir. Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın beş il bundan əvvəl istehlak olunan qazın yarısını xaricdən aldığını xatırladaraq əməli, praktik işlərə vaxtında başlamağın uğurlu nəticələr verdiyini bildirmişdir. Ölkə Prezidenti Dövlət Neft Şirkətinin bu sahədəki fəaliyyətini yüksək qiymətləndirmişdir. Məhz həyata keçirilən kompleks tədbirlərin nəticəsidir ki, bu gün ölkədə qazlaşdırma prosesi sürətlə gedir, bütün rayon mərkəzlərinə, eləcə də iri kənd və qəsəbələrə "mavi yanacaq" verilir. Bütövlükdə isə, artıq Azərbaycanda qazlaşdırmanın səviyyəsi 85 faiz təşkil edir ki, bu da neft və qaz hasil edən ölkələr arasında yüksək göstərici hesab olunur. Bununla belə, dövlət başçımız yaxın illərdə ölkə üzrə qazlaşdırma səviyyəsinin 90-95 faizə çatdırılmasını tövsiyə etmişdir.

Dövlət Neft Şirkəti üzrə neft hasilatında sabitliyi qorumaq, həmçinin qaz istehsalını artırmaq məqsədilə bir sıra texniki və geoloji tədbirlər, eləcə də cari və əsaslı təmir işləri ilə yanaşı, qazma işlərinə də diqqət xeyli artırılıb. Bu baxımdan təqribən dörd il yarım əvvəl şirkətin tərkibində ayrıca bir qurumun - Kompleks Qazma İşləri Trestinin yaradılmasını xüsusi qeyd etmək lazımdır. Məhz adıçəkilən qurumun fəaliyyətə başlaması dənizdə, eləcə də 160 ildir istismarda olan qurudakı yataqlarda qazma işlərinin xeyli intensivləşməsinə səbəb olmuşdur. 2011-ci ilin yeddi ayı ərzində Dövlət Neft Şirkəti üzrə 91 min 951 metr qazma işi həyata keçirilmişdir ki, bu da əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 8691 metr çoxdur. Göründüyü kimi, kəşfiyyat və istismar qazmasının aparılmasına xüsusi diqqət göstərilməsi yeni neft və qaz ehtiyatlarının aşkara çıxarılmasına, eləcə də onların hasilatına geniş imkanlar yaradır.

2011-ci ildə ölkə neftçilərini daha mühüm, məsul vəzifələr gözləyir. Hər şeydən əvvəl qeyd etmək lazımdır ki, ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən sentyabr ayının 20-nin "Neftçilər Günü" peşə bayramı kimi qeyd olunmasına dair fərman imzalanmasının 10 ili tamam olur. Qarşıdan gələn peşə bayramlarını yüksək iqtisadi göstəricilərlə qeyd etməyə hazırlaşan ölkə neftçiləri neft və qaz hasilatı üzrə nəzərdə tutulmuş illik proqnoz tapşırıqlarını da vaxtından əvvəl və artıqlaması ilə yerinə yetirmək üçün bütün imkanları səfərbərliyə almışlar.

Mirbağır YAQUBZADƏ

Xalq qəzeti.- 2011.- 21 avqust.- S. 2.