Gədəbəyin dünəni, bu günü və sabahı...

Bölgə müxbiri kimi Gədəbəyə 20 ildən çoxdur ki, gedib-gəlirəm. Bu ucqar dağ rayonunda indiyədək gördüklərim, eşitdiklərim haqqında artıq saralmaqda olan qeyd kitabçalarımı hərdən vərəqləyir, o günləri, azacıq da olsa, xatırlayıram:

"27 may 1992-ci il. Gədəbəyin mərkəzi küçəsində palçıq əlindən tərpənmək olmur. Mərkəzi rayon xəstəxanasına gedən yola isə yol demək mümkün deyil. Xəstəxana binası, baş həkimin otağı sanki zəlzələdən yenicə çıxıb. Həkimin təklif etdiyi stulda belə əyləşməyə cəsarət etmirəm. Hara baxırsan, uçub tökülür..."

"21 yanvar 1993-cü il. Sürücü ilə bayaqdan özümüzü danlayırıq ki, nə üçün belə qarlı-boranlı havada yola çıxdıq. Şəmkir - Gədəbəy magistral yolunu qar basıb. Nə təmizləyən var, nə də köməyə gələn. Onlarla maşın yolda qalıb".

"4 aprel 1995-ci il. Zəhmət kəndindəyik. İşimiz çox olduğundan qaranlıq düşənədək burada qaldıq. Kəndə elektrik enerjisi verilmir. Bir azdan ətraf zülmətə bürünür. Təbii qaz da kəsilib. Adda-budda evlərin bacalarından tüstü çıxır. Nədənsə son vaxtlar Gədəbəyə gedəndə ürəyim sıxılır. Bu rayonun problemləri qurtarmaq bilmir ki, bilmir..."

Təbii ki, qeydlərim sonradan qəzet səhifələrinə çıxıb. Jurnalistin gücü yalnız qələminə çatır. Bu nöqsanlar, problemlər haqqında həmişə yazmışıq, təkliflərimiz olub. Yazılardan birinin sərlövhəsi isə hələ də yadımdan çıxmır: "Gədəbəy: ümidlər qırılanda..."

İndi aradan neçə illər keçib. Ümidlər nəinki qırılıb, ümidlər doğrulub. Gədəbəy həmin Gədəbəy deyil. Onun özü də dəyişib, adamları da. Nə vaxt bura yolum düşür, mütləq bir yeniliyin şahidi oluram. Yol salmaq, körpü tikmək, məktəb binası ucaltmaq adi hal olub. İllər uzunu heç bir yeni bina görməyən sakinlər indi ayda hətta 5 məktəbin, xəstəxananın açılışında iştirak edəndə qətiyyən təəccüblənmirlər. Çünki artıq buna alışıblar. Bilirlər ki, rayon inkişaf yolundadır və bu yolun başlanğıcını ulu öndər Heydər Əliyev və onun layiqli davamçısı İlham Əliyev qoyub. Özünüz fikirləşin, son 4-5 il ərzində ölkə başçısının iki dəfə ucqar bir dağ rayonunda olması nə deməkdir. Heç bilirsiniz adamlar bu diqqəti necə yüksək qiymətləndirirlər?!

Ümumiyyətlə, Gədəbəyin əsl inkişaf dövrü son 7-8 ilə təsadüf edir. Məktəb binalarının, səhiyyə, mədəniyyət ocaqlarının tikintisi, idman qurğularının inşası, yolların bərpası, körpülərin salınması, yeni müəssisələrin, o cümlədən qızıl emalı kimi zavodun istismara buraxılıması və digər mühüm işlərin həyata keçirilməsi Gədəbəyi tanınmaz dərəcədə dəyişdirib.

Burada bir məqamı da xüsusi vurğulamaq istəyirik ki, rayonun icra strukturları rəhbərlərinin son illər adamlarla həddindən artıq qaynayıb qarışması, onlara qarşı həssaslıq göstərməsi, arzu və təkliflərini, ehtiyaclarını öyrənmələrinin ümumi işin gedişinə, inkişafa çox güclü təsiri olub. Rayon icra hakimiyyətinin başçısı Kamran Rzazadə Gədəbəyin abadlaşdırılması, sosial problemlərinin həlli ilə bağlı ən xırda təklifə belə özü həmin an müsbət reaksiya verir, şərait yaradır, həmin işlə dəfələrlə maraqlanır.

Adi bir faktı qeyd edək. Azərbaycan Kənd İnvestisiya Layihəsi adında bir təşkilat var. Xeyirxah işlərlə məşğul olur. Kəndlərimizin abadlaşdırılması, yolların salınması və digər işlərdə yaxından iştirak edir. Keçən il bu təşkilat Gədəbəy rayonunda 75 min manatlıq iş görüb, yol salıb. Bu il həmin işin həcmi 100 min manatı keçəcək. Təşkilat Azərbaycanın heç bir dağ rayonunda bu qədər iş görməyib. Bilirsiniz niyə? Çünki rayon rəhbərliyi tərəfindən diqqət və qayğı görüb. Bəzən bir "sağ ol" da kifayətdir ki, həvəslə işə girişəsən, onun nəticəsindən həzz alasan. Həmin qeyri-hökumət təşkilatının rayon üzrə əlaqələndiricisi Rüstəm Hacıyev deyir ki, rayon icra hakimiyyətinin başçısı Kamran Rzazadənin Azərbaycan Kənd İnvestisiya Layihəsi üzrə birbaşa əlaqə qurması, onları həvəsləndirməsi olmasaydı, bu qədər işi həyata keçirmək mümkün deyildi. Məsələn, 2009 - 2011-ci illər ərzində Azərbaycan Kənd İnvestisiya Layihəsi Gədəbəy rayonunda 10 mikrolayihə həyata keçirmişdir. Samanlıq, Əliismayıllı, İnəkboğan, Arıqıran, Moruxlu və sair kəndlərdə kəndarası yollar qaydaya salınmış, gediş-gəliş rahat olmuşdur. Təşkilat hazırda 6 kənddə səfərbərlik-təlim işləri aparır. Bu layihənin bir təsiri də ictimai tədbirlər, təlimlər vasitəsilə əhalinin bacarıqlarının artırılması olmuşdur. Ötən ay Bakı şəhərində keçirilmiş üçüncü milli icma investisiya konfransında Gədəbəy ziyalıları, faydalanan kəndlərdən olan nümayəndələr iştirak etmiş, böyük təəssüratla qayıtmışlar.

Yol, körpü Gədəbəyin canıdır desək, yanılmarıq. Çünki rayonun dağlıq ərazidə yerləşməsi, qış aylarında havaların soyuq və şaxtalı olması, tez-tez düşən yağıntıların leysan xarakterli olması nəticəsində avtomobil yolları sıradan çıxaraq yararsız hala düşür. Amma yaxşı ki, son illər bu vacib iş rayon icra hakimiyyətinin, o cümlədən əlaqədar nazirlik və şirkətlərin prioritet fəaliyyətinə çevrilib. Təkcə bu ilin 6 ayı ərzində yolların cari təmirinə və salınmasına 306 min manatdan çox vəsait xərclənmişdir. Yolların cari təmiri üçün 650 ton asfalt-beton işlənmişdir.

Bu ilin birinci yarısında Dövlət Proqramı çərçivəsində rayon yollarında yerləşən körpülərin əsaslı təmirinə və yeni körpülərin tikintisinə başlanılmışdır. Hazırda Novosaratovka kəndində Fındıqlı çayı üzərində aşırımı 72 paqonometr olan körpünün tikintisinə başlanılmış, Mis çayı üzərində sel suları nəticəsində yuyulmuş körpünün istinad divarları bərpa edilmişdir.

Bu günlərdə isə rayonun Qasımlı və İnəkboğan kəndlərini birləşdirən İnəkboğan çayı üzərində aşırımı 52 metr olan nəhəng bir körpünün istifadəyə verilməsi əhalinin sevincinə və razılığına səbəb olmuşdur. Nəzərə alsaq ki, bu körpüdən rayonun 20 kəndinin əhalisi və yaylağa çıxan qonşu Qazax, Ağstafa, Tovuz və Şəmkir rayonlarının heyvandarlıqla məşğul olan sakinləri də istifadə edəcəklər, o zaman bu obyektin necə əhəmiyyətli olmasını sübut etməyə ehtiyac yoxdur. Qeyd edək ki, müxtəlif vaxtlarda bu çayda olan daşqınlar zamanı yerli və başqa rayonlardan olan sakinlərdən 10 nəfərdən çoxu öz həyatını itirmişdir. Bir məsələ də maraq doğurur ki, 2010-cu ilin yekunları ilə bağlı Nazirlər Kabinetində keçirilən iclasda ölkə rəhbəri İlham Əliyevin regionlarda kənd yollarının təmiri ilə bağlı verdiyi tövsiyələrə əsasən, hazırda Gədəbəy rayonunun 6 kəndində bu məsələ il əlaqədar təmir işlərinə başlamaq üçün hazırlıq işləri görülür. Bunlar Daryurd, Çalburun, Ərtəpə və sair kəndlərdir.

Maraqlıdır ki, körpülərin, yolların salınması ilə bağlı məsələlərin əksəriyyəti rayon icra hakimiyyəti başçısının yerlərdə keçirdiyi səyyar qəbullar zamanı qaldırılmışdır. Elə yuxarıda haqqında danışdığımız körpülərin tikintisi xahişi də əhali tərəfindən qaldırılmışdı. Şahdağ, Arabaçı və Çobankənd kəndlərində də keçirilən görüşlər zamanı eyni məsələ qaldırılmış və həmin kəndlərdə də kəndarası yollar, o cümlədən kəndləri rayon mərkəzi ilə birləşdirən 40 metr uzunluğunda və 4 metr enində körpünün tikintisinə başlanmış, artıq son tamamlama işləri görülür.

Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, Gədəbəydə bir sıra körpülərin, körpü keçidlərinin salınmasında "Gəncə-körpü-tikinti" ASC kollektivinin əməyi çoxdur. Səhmdar cəmiyyətin sədri, əslən Gədəbəydən olan Aqibət Məmmədovu həmyerliləri buna görə həmişə böyük ehtiramla qarşılayırlar.

Elə rayondakı 24 saylı yol-istismar idarəsinin rəisi Firudin İbrahimov da təsadüfən demədi ki, "Aqibət müəllimin özü də, işi də biz yol işçiləri üçün əsl nümunədir".

Gədəbəydəki 641 kilometr kəndarası yolun 336 kilometri 24 saylı idarənin balansındadır. Kollektiv yolların lazımınca saxlanmasına, təmirinə məsuliyyətlə yanaşmağa çalışır. Lakin idarənin gücü təbii ki, bütün işləri tez bir zamanda başa çatdırmağa imkan vermir. Ümumiyyətlə, Gədəbəydə gedən proseslərdən heç kim kənarda qalmamalıdır. Bu baxımdan daxili imkanlar, o cümlədən digər əlaqədar təşkilatların birgə səyi çox vacibdir. Daxili imkanlar işə salınmasaydı, bu il iyun ayının 7-də baş verən təbii fəlakətdən zərər çəkənlər hələ də çıxılmaz vəziyyətdə qalardılar.

Güclü dolu rayonun Saratovka, Qaraməmmədli, Qızıltorpaq və Ataxal kəndlərinə külli miqdarda ziyan vurmuşdu. Dam örtükləri tamamilə sıradan çıxmış, çoxlu sayda mal-qara qırılmışdı. Məktəb, xəstəxana, mədəniyyət evi yararsız hala düşmüşdü. Dolunun ardınca yağan güclü leysanın evlərdəki yorğan-döşəkləri, pal-paltarları nə günə salmasını təsəvvür etməmək mümkün deyil. Mütəxəssislər hesablamışdılar ki, hər evə ən azı orta hesabla 2200 manat ziyan dəyib. Belə bir vaxtda rayon rəhbərliyi bütün imkanları işə saldı, ayrı-ayrı kollektivləri, strukturları səfərbər etdi və tezliklə fəsadlar aradan qaldırıldı.

... Gədəbəydə elə bir sahə yoxdur ki, unudulsun, diqqət yetirilməsin. Ölkə Prezidenti ilk dəfə, yəni 2006-cı ilin noyabrın 1-də Gədəbəydə olarkən aidiyyatı dövlət orqanlarına xüsusi tapşırıqlar vermişdi. Artıq bu işlərin bir çoxu başa çatdırılmış, digər mühüm işlər isə davam edir. Gədəbəy - Novosaratovka - Şınıx magistral qaz kəməri çəkilib başa çatdırılmışdır. Sərhəd kəndlərindən Göyəlli, Hüseynqulular, Gərməşöylü və Rəhimli kəndlərinə kənddaxili daşıyıcı qaz kəmərlərinin çəkilişinə başlanılmışdır. Yaxın vaxtlarda bütün sərhəd bölgəsində olan kəndlər qazlaşdırılacaqdır.

Təhsildə, səhiyyədə müsbət dəyişikliklər çoxdur. Hazırda Səbətkeçməz kənd tam orta məktəbi, uşaq-gənclər idman məktəbinin yeni tikintisi və 2 saylı şəhər tam orta məktəbinin əsaslı təmiri davam etdirilir. Bundan əlavə, rayonun 200 şagird yerlik Novosaratovka, 360 yerlik 2 saylı Slavyanka kənd tam orta məktəblərinin tiknitisi, 480 yerlik Samanlıq və 240 yerlik Qoşabulaq kənd tam orta məktəblərinin əsaslı təmir işlərinə başlanılmışdır.

Böyük Qaramurad kənd həkim məntəqəsi istifadəyə verilib. Mərkəzi rayon xəstəxanası 100 min manatdan çox inventar, tibb avadanlıqları alıb xəstəxanalara və tibb məntəqələrinə paylayıb.

Heydər Əliyev parkında ölkə başçısının təşəbbüsü ilə tikilən aşıq musiqi məktəbində son tamamlama işləri görülür. "Gədəbəy mineral suları istehsalı" MMC-nin binası istifadəyə tam hazırdır. "Xatirə" abidə kompleksi yeni görkəm alıb, Şəhidlər Xiyabanı abadlaşdırılıb, kartof emalı və saxlanması müəssisəsi tezliklə istifadəyə veriləcək və sair.

İşlər çoxdur və bir an belə arxayınçılıq hiss olunmur. Biz rayonda olarkən bunun bir daha şahidi olduq. Heydər Əliyev prospektində istinad divarları və səkilər əsaslı təmir olunurdu. Bir çox inzibati binaların dam örtükləri dəyişdirilmişdi, rayon məhkəməsinin yeni inzibati binasının tikintisində qızğın iş gedirdi.

... Gədəbəyin dünənini bu günlə müqayisə etmək, sabahını görmək istəyənlərə bu səfalı dağ rayonuna baş çəkməyi məsləhət bilərdik. Təbii ki, problemlər, hələ görüləsi işlər çoxdur. Amma bu, bir o qədər də narahatlıq doğurmur. Çünki iş gedirsə, onun uğurlu nəticəsi uzaqda deyil.

Hamlet QASIMOV

Xalq qəzeti.- 2011.- 25 avqust.- S. 4.