Samux: müasirləşmə inkişafın başlıca prinsipinə çevrilir

Doxsanıncı illərin əvvəllərini xatırlayırsınızmı? Xaos, özbaşınalıq, tənəzzül hökm sürən illəri nəzərdə tuturam. Onda Samux rayonu yenicə yaradılmışdı. 1992-ci ilin fevralında Xanlar rayonunun tərkibindən ayrılaraq müstəqil rayon kimi fəaliyyət göstərən Samux çətin günlərini yaşayırdı. Rayonda bir dənə də olsun inzibati bina yox idi. Hətta rayon icra hakimiyyəti aparatı üçün bina tapılmırdı. Rayon mərkəzi kimi seçilən Nəbiağalı qəsəbəsi tozlu-torpaqlı, yöndəmsiz küçələri olan, geridə qalmış ucqar kəndi xatırladan bir yer idi. Bunlar azmış kimi, AXC-Müsavat cütlüyü hakimiyyətə gəlmişdi və onsuz da ağır vəziyyətdə olan rayonun, necə deyərlər, qara günləri başlamışdı. Özbaşınalıq, vəzifə uğrunda çarpışmalar dövlət əmlakının dağıdılması, quldurluq adi hal almışdı. Dövlət qurumlarını, hüquq-mühafizə orqanlarını saya salan yox idi. Əksinə, o illərdə Samuxda bir-birinin ardınca iki rayon prokuroru öldürülmüşdü, sovxoz direktoru adamların gözü qarşısında, günün günorta çağı güllələnmişdi, hakimiyyətin "əleyhinə çıxan" iki qardaş səssiz-soraqsız yoxa çıxmışdı...

Aradan 15-16 il vaxt keçib. Rayon icra hakimiyyətinin bu ilin fevralında ölkə başçısı İlham Əliyevin iştirakı ilə istifadəyə verildiyi yeni inzibati binasının pilləkənləri ilə qalxıram. Bir-birindən yaraşıqlı, işıqlı, hər cür şəraiti olan otaqlar, geniş dəhlizlər, ətrafdakı səliqə-sahman, gül-çiçək istər-istəməz adamda xoş ovqat doğurur. Qeyd edək ki, indiyədək rayon icra hakimiyyəti 1937-ci ildə tikilmiş darısqal bir binada yerləşirdi. Bir otaqda 3-4, bəzən də 5-6 işçi əyləşirdi. Ölkə başçısının tapşırığına əsasən 2009-cu ildə yeni inzibati binanın inşasına başlanılmış və tikinti 2010-cu ildə başa çatdırılmışdır. İkimərtəbəli binanın foyesində ulu öndər Heydər Əliyevin büstü qoyulmuş, ümummilli liderin və Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin fəaliyyətini əks etdirən foto-guşə yaradılmışdır.

Bu binada 57 iş otağı var. Otaqlar televizor, kompyuter, mərkəzləşdirilmiş istilik sistemi ilə təchiz olunmuşdur.

Əslində, binanı üçmərtəbəli hesab etmək olar. Çünki yarım zirzəmi deyilən yer bir növ birinci mərtəbə sayılır. Yeməkxanası, idman-əyləncə avadanlıqları olan geniş, işıqlı və yaraşıqlı sahədir.

Nəyə görə rayon icra hakimiyyətinin inzibati binasından bir qədər ətraflı danışdıq? Çünki yuxarıda qeyd etdiyimi kimi, Samux rayonunda inzibati bina məsələsi daim problem olub. Yalnız son illər bu vacib məsələyə ciddi fikir verilməyə başlanıb və bir-birinin ardınca maliyyə, sosial müdafiə, statistika, polis, baytarlıq, yol, sığorta və digər idarələrin inzibati binaları tikilib istifadəyə verilmişdir. Yaxın vaxtlarda digər idarə və müəssisələr üçün, o cümlədən əmək və əhalinin sosial müdafiə mərkəzinin, rayon məhkəməsinin yeni inzibati binaları inşa olunacaqdır.

Bundan başqa, iki ədəd 16 mənzilli yaşayış binasının tezliklə istifadəyə verilməsi də nəzərdə tutulub. Bu isə onu göstərir ki, artıq Samuxda geniş miqyaslı iri layihələrin icrasına start verilib və müxtəlif təyinatlı inzibati və ictimai binaların tikilib istifadəyə verilməsi rayonun simasını tezliklə dəyişdirəcəkdir. 110 kilometrlik Samux-Qax yolunun çəkilişi strateji əhəmiyyətə malik layihədir.

Vaxtilə yalnız bir dayanacağı olan Samuxda indi ən müxtəlif küçələrdən avtobuslar, digər nəqliyyat vasitələri keçir. Çünki artıq şərait var, yollar asfaltlanıb, yeni səkilər salınıb. Buna görə də hər gün Gəncə və digər şəhər və rayonlara onlarla müxtəlif nəqliyyat vasitəsi gedir. Yeni avtovağzalın layihəsi hazırlanır və yəqin ki, gələn ilin sonuna kimi o, istifadəyə veriləcəkdir. Yeri gəlmişkən, qeyd edək ki, Sərkar kəndi yaxınlığında ümumi sahəsi bir hektara yaxın ərazidə yeni bazar tikintisi üçün hazırlıq işləri aparılır. "Universal HAA" MMC bazardan başqa, burada sirkə zavodunun, meyvə qurudulması sexinin tikilib istifadəyə verilməsini planlaşdırır.

Bir məsələni xüsusi vurğulamaq istərdik ki, Samuxda həyata keçirilən işlər, xüsusilə sosialyönümlü tədbirlər rayonun aztəminatlı, imkansız təbəqəsinin həyat tərzinin tədricən yaxşılaşdırılmasına səbəb olur və adamlar razılıq edirlər. Dövlət Proqramına uyğun olaraq rayonda 36 mənzilli dördmərtəbəli yaşayış binasının tikintisində son tamamlama işləri görülür. Bundan başqa, 7 nəfər Qarabağ müharibəsi əlilinə fərdi ev tikilib onların istifadəsinə verilmişdir. Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı Eltun İsgəndərovun atası Xaləddin kişi deyir ki, ölkə Prezidentinin diqqət və qayğısını hər an, hər saat hiss edir və buna görə hədsiz minnətdardır. X.İsgəndərov söhbət zamanı onu da dedi ki, rayon rəhbərliyi daim onların vəziyyəti ilə maraqlanır və qayğısını əsirgəmir.

Rayonda görülən işlərlə arxayınlaşmırlar. İcra hakimiyyətinin başçısı Vilyam Hacıyev kənd və qəsəbələrdə tez-tez olur, adamların arzu və ehtiyaclarını öyrənir, təkliflərini dinləyir, maraqlı təşəbbüslərə dəstək verir. O, bu mövzuda söhbət düşəndə deyir:

- Samuxun bugünkü durumu ölkə Prezidenti İlham Əliyevin yaxından diqqəti və qayğısı sayəsində mümkün olub. Dağılmış, tənəzzülə uğramış rayonda indi tamamilə başqa bir mənzərədir. Lakin biz əldə etdiyimizdən arxayınlaşa bilmərik. Görüləsi işlər çoxdur. Ölkə Prezidentinin son üç ildə iki dəfə Samuxa səfər etməsi bizə böyük qayğı və etimaddır. Gərək bunu doğruldaq. Hər il əvvəlki illərdən daha yaxşı işləməliyik. Samuxun hər bir sakini bu fikirdədir.

V.Hacıyevin dediyi sözlərdə həqiqət var. Samuxlular bu günlə fəxr etdikləri kimi, sabahı da düşünür, əldə olunanları möhkəmləndirməyə çalışırlar. Bu baxımdan başa çatmaqda olan 2011-ci ilin də uğurları göz qabağındadır. Təhsil, mədəniyyət, səhiyyə və digər sahələrdə irəliləyişlər hiss olunur. Rayonda təhsil müəssisələrinin də maddi-texniki bazasının yaxşılaşdırılması, yeni məktəb binalarının tikintisi və əsaslı təmiri istiqamətində mühüm işlər görülmüşdür. Belə ki, son vaxtlar 9 yeni məktəb binası tikilib istifadəyə verilmiş, 6 məktəbdə əlavə sinif otaqları tikilmiş, 13 məktəbdə əsaslı təmir işləri görülmüşdür.

Bu baxımdan cari il daha uğurlu olmuşdur. Belə ki, 2011-ci ildə rayonda qəza vəziyyətində olan Lüksemburq kənd tam orta məktəbi üçün 220 yerlik yeni binanın tikintisinə başlanmış və hazırda istifadəyə verilmək üzrədir. İstixana kənd məktəbində əsaslı təmir işləri aparılmış, 90 şagird yerlik bina şagirdlərin istifadəsinə verilmişdir. Samux şəhər 2 saylı tam orta məktəbi üçün 340 şagird yerlik, Poylu və Salahlı kənd məktəbləri üçün isə 180 şagird yerlik yeni məktəb binalarının tikintisinə başlanmışdır.

Son illər rayonda aparılan məqsədyönlü işlərin nəticəsidir ki, qış aylarında sinif otaqlarını normal istiliklə təmin etmək məqsədilə ardıcıl tədbirlər görülmüş, 8 məktəbdə qazanxana quraşdırılmış və bu istiqamətdə işlər davam etdirilir.

Ümumtəhsil məktəblərində yaradılan normal şəraitin və yeni tədris avadanlıqları ilə təminatın nəticəsidir ki, ali təhsil ocaqlarına qəbulda həm kəmiyyət, həm də keyfiyyət göstəriciləri yüksəlmişdir. Belə ki, 2010-cu ildə ali təhsil ocaqlarına 123 nəfər qəbul olunmuşdursa, 2011-ci ildə bu rəqəm 139-a çatmışdır. Məzunlardan 3 nəfər 600-dən yüksək, 12 nəfər isə 500-dən yüksək bal toplamışdır. Müqayisə üçün bildiririk ki, 2006-cı ildə ali təhsil ocaqlarına cəmi 87 nəfər qəbul olmuşdur.

Xüsusi istedada malik uşaqların bilik və bacarıqlarının inkişaf etdirilməsi, üzə çıxarılması daim diqqətdə saxlanılır. Bu nəzərə alınaraq rayon mərkəzində Uşaq-Şahmat məktəbi açılmış və yeni bina tikilərək istifadəyə verilmişdir. Məktəbin açılışından az müddət keçməsinə baxmayaraq, şagirdlər beynəlxalq və respublika yarışlarında uğurlar qazanmışlar. Bunların arasında məktəbin yetirməsi Samux şəhər sakini Əli Cəfərlinin əldə etdiyi uğurlar xüsusi qeyd edilməlidir. O, Yunanıstanın Saloniki şəhərində keçirilən şahmat yarışında Avropa çempionu olmuşdur.

Rayon ərazisində olan respublika əhəmiyyətli Gəncə-Samux, yerli əhəmiyyətli Lək, Qarayeri, İnstitut qəsəbə yollarında təmir işləri aparılmış, yolların üfüqi nişanlanması işləri görülmüşdür. Samux şəhər - Poylu, Yenikənd - Qırmızı Samux istiqamətində avtomobil yollarında cari təmir işləri həyata keçirilmişdir. Qəsəbə və kənddaxili yollarda təmir-bərpa işləri aparılmış və bu işlər bu gün də davam etdirilir.

Samux əsasən aqrar rayon olduğundan əkin sahələrinin vaxtında suvarılması daim nəzarətdə saxlanılır. Təkcə bu il 262 ədəd nasos, 37 ədəd elektrik avadanlığı, 22 quyuda güc transformatorları təmir edilmişdir. Kanallarda 136 min kubmetr lildəntəmizləmə, 54 min kubmetr sahilbərkitmə işləri görülmüşdür. Bununla bərabər, kanallarda 19 ədəd hidrotexniki qurğu, 9 ədəd hidprotexniki postlar və borular təmir edilmişdir. Kanallarda suvarma suyunun sahillərə maneəsiz verilməsi üçün betonlama işlərinə başlanılmış və bu işlər davam etdirilir. İmamzadə türbəsinin qabağından keçən drenaj kanalının 530 metr məsafəsi dəyişdirilərək, yolun sol hissəsinə keçirilmişdir.

Görülmüş işlərin nəticəsidir ki, əkinçilikdə, o cümlədən taxılçılıqda uğurlar əldə edilmişdir. Cari ildə sahələrdən 31 min ton taxıl məhsulu toplanmışdır. Toplanmış məhsulun 19 min tonu buğda, 12 min tonu isə arpa olmuşdur ki, məhsuldarlıq müvafiq olaraq 33,1 sentner, 32,3 sentner təşkil etmişdir. Ümumilikdə taxılın məhsuldarlığı 32,7 sentner olmuşdur ki, bu da ötən ildəkindən (23,3) 40,3 faiz çoxdur.

Dövlət Proqramına uyğun olaraq rayonda üzümçülük və meyvəçilik də sürətlə inkişaf edir. Belə ki, hazırda 1115 hektar üzüm bağı, 1084 hektar meyvə bağı mövcuddur. Mövcud bağlardan 736 hektarı bar verəndir. Üzümçülüyü və meyvəçiliyi inkişaf etdirmək üçün hazırda rayonun Poylu və Qarabağlı kəndlərində 150 hektar plantaj şum aparılaraq 90 hektara yaxın üzüm, 30 hektarda isə meyvə bağları salınmışdır.

2012-ci ilin məhsulu üçün 3981 hektar sahədə şum qaldırılmış, 1124 hektar sahədə isə payızlıq səpinlər aparılmışdır. 884 hektarda dən üçün arpa, 240 hektarda isə xəsil əkilmişdir. Hazırda payızlıq səpin davam etdirilir.

Rayon əhalisinin elektrik enerjisi və mavi yanacağa olan tələbatının ödənilməsi istiqamətində də müəyyən işlər görülmüşdür. Əhalini dayanıqlı elektrik enerjisi ilə təmin etmək üçün cari ilin doqquz ayı ərzində 13 ədəd müxtəlif güclü 10 və 04 kv-luq transformator əsaslı, 44 transformator cari təmir edilmişdir. 36 ədəd istismara yararsız dayaq yenisi ilə əvəz edilmişdir.

Əhalinin təbii qazla təminatının yaxşılaşdırılması istiqamətində də az iş görülməmişdir. Belə ki, hazırda rayonun 35 yaşayış məntəqəsindən 27-si, yəni keçmiş sovetlər birliyi dövründə təbii qaz alan bütün yaşayış məntəqələri mavi yanacaqla təmin olunmuşdur. Bu gün rayonda 12183 abonent təbii qazdan istifadə edir ki, bu da 2003-cü ildəkindən təxminən 3 dəfə çoxdur.

İlin əvvəlində rayonun Füzuli kəndinə və Əlibayramlı kəndində yeni yaşayış massivinə təbii qazın verilməsi təmin olunmuşdur. Əhalinin fasiləsiz olaraq təbii qazla təmin olunması məqsədilə qaztənzimləyici şkaflarda və qaz xətlərində cari təmir işləri aparılaraq, onların saz vəziyyətdə saxlanılması təmin edilmişdir.

Rayon əhalisinin içməli su ilə təminatının yaxşılaşdırılması məqsədilə mövcud su xətlərində baş verən bütün yeraltı sızmaların və digər nasazlıqların qarşısı vaxtında alınmış, dərinlik nasosları cari təmir edilərək istehsal gücləri artırılmışdır. Rayonun Qırmızı Samux, Lüksemburq, Yenikənd yaşayış məntəqələrində modul tipli təmizləyici su qurğuları quraşdırılmış və Poylu, Kəsəmən, Qarabağlı, Salahlı və Burunqovaq kəndlərində isə belə qurğuların quraşdırılması nəzərdə tutulur. Dövlət Proqramına uyğun olaraq Samux şəhərinin içməli suya olan tələbatının ödənilməsi üçün mərkəzləşmiş içməli su sisteminin qurulması istiqamətində işlər aparılır. Artıq bu məqsədlə torpaq sahələri ayrılmış və şəhər ərazisində topoqrafiya işləri həyata keçirilmişdir.

Rayonda sosial-iqtisadi sahələrdə həyata keçirilən tədbirlər sırasında daim diqqətdə saxlanılan hədəflərdən biri də əhalinin sosial-iqtisadi vəziyyətinin daha da yaxşılaşdırılması üçün rayon əhalisinin məşğulluğunun təmin edilməsidir. Görülmüş tədbirlərin nəticəsidir ki, cari ildə 817 yeni iş yeri yapradılmışdır. Onlardan 549 iş yeri daimi, 148 iş yeri müvəqqəti, 120 iş yeri isə mövsümüdür.

Samux uğurlu yoldadır. Bu elə bir yoldur ki, rayonun təkcə simasını deyil, onun bütün həyatını dəyişdirir. Samuxlular bunu hər gün, hər saat hiss edirlər.

Hamlet QASIMOV

Xalq qəzeti.- 2011.- 7 dekabr.- S. 6.