Xocalı faciəsi dünyanın gözü ilə

Mən əminəm ki, gün gələcək Xocalı faciəsini törədən, dinc əhaliyə qarşı qəddarlıq göstərən, dinc əhalini məhv edən erməni cinayətkarları məhkəmə qarşısında cavab verəcəklər. O gün gələcəkdir.

İlham ƏLİYEV,

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Azərbaycan xalqı zaman-zaman erməni şovinistlərinin etnik təmizləmələrinə, soyqırımı və təcavüzkarlıq siyasətinə məruz qalmış, öz doğma torpaqlarından, dədə-baba yurdlarından, ev-eşiklərindən didərgin salınmışdır. XX əsrin 80-ci illərinin ikinci yarısından başlayaraq ermənilər Azərbaycana qarşı ərazi iddialarını yenidən davam etdirməyə başlamış və bunun da nəticəsində bir milyondan artıq soydaşımız qaçqın və məcburi köçkünə çevrilmişlər. "Böyük Ermənistan" ideyasını reallaşdırmağa can atan erməni şovinistləri keçmiş SSRİ-nin rəhbəri Mixail Qorbaçovun ermənilərə açıq himayədarlığından yararlanaraq ölkəmizə qarşı hərbi təcavüzkarlığını davam etdirirdilər. Ermənistan silahlı qüvvələri Azərbaycan ərazilərini işğal edir, yaşayış məntəqələrini viran qoyur, dinc əhalini misli görünməmiş qəddarlıqla qətlə yetirirdilər.

1988-ci ildən başlayaraq Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsinə ərazi iddiasında olan Ermənistan rəhbərliyi azərbaycanlılar yaşayan ərazilərə hərbi təcavüzə göstəriş verdi. Qısa müddət ərzində azərbaycanlılar yaşayan kəndlər, rayonlar boşaldılmış, 200 mindən artıq soydaşımız öz doğma yurd-yuvalarından didərgin salınmışdır. Ermənilər öz çirkin niyyətlərini davam etdirərək Azərbaycan ərazisinin 20 faizini işğal etmiş, həmin ərazilərdəki tarixi mədəni abidələri dağıtmış, evləri yandırmış, insanları vəhşicəsinə qətlə yetirmişlər. Minlərlə qadın, qoca, uşaq misli görünməmiş tərzdə öldürülmüş, onların meyitləri təhqir olunmuşdur. 1988-ci illərdə Ermənistanın hərbi təcavüzü nəticəsində 20 mindən çox soydaşımız həlak olmuş, 50 mindən çoxu isə ömürlük şikəst olmuşdur.

Ermənistan silahlı qüvvələrinin həyata keçirdiyi işğalçılıq siyasəti kütləvi qırğınlar, dağıntılar və yanğınlarla nəticələnmişdir. Planlı şəkildə həyata keçirilmiş Xocalı soyqırımı isə dünyada analoqu olmayan soyqırımı hesab olunur. Ermənilər bu dəhşətli faciəni törədən zaman Azərbaycanın qədim yaşayış məskəninin yer üzündən silinməsini qarşıya məqsəd kimi qoymuşdular. Çünki Xocalı Azərbaycanın qədim dövrlərinə malik olan ərazilərdən biri kimi tarixi və mədəniyyət abidələri ilə seçilirdi.

...19 il əvvəl - 1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Ermənistan silahlı qüvvələri sovet ordusunun 366-cı motoatıcı alayın zirehli texnikası və hərbi heyətinin köməyi ilə Xocalı şəhərini işğal etdi. Hücumdan əvvəl, fevralın 25-i axşam toplardan və ağır artilleriyadan şiddətli atəşə tutulan Xocalı fevralın 26-sı səhər saat beş radələrində tam alova büründü. Mühasirəyə alınmış şəhərdə qalan təqribən 2500 nəfər xocalılı Ağdam rayonunun mərkəzinə çatmaq ümidi ilə şəhəri tərk etdi. Amma bir günün içərisində yer üzündən silinən şəhəri tərk edən 2500 Xocalı sakinindən 613-ü düşmən gülləsinə tuş gəlib qətliamın qurbanı oldu. Bu soyqırımı nəticəsində 63-ü uşaq, 106-sı qadın və 70-i qoca olmaqla - 613 nəfər qətlə yetirildi, 8 ailə tamamilə məhv edildi, 25 uşaq hər iki valideynini, 130 uşaq valideynlərindən birini itirdi. Düşmən gülləsinə tuş gəlib yaralanan 487 nəfərdən 76-sı uşaq idi. 1275 xocalılı əsir, 150 nəfər isə itkin düşdü. Dövlətin və əhalinin əmlakına 1 aprel 1992-ci il tarixinə olan qiymətlərlə 5 milyard rubl dəyərində ziyan vurulmuşdu.

Göründüyü kimi, dünyanın heç bir ölkəsində belə dəhşətli faciə törədilməyib. Diqqətlə fikir verin, ermənilər bu faciəni törədəndə - 1992-ci ildə Ermənistan BMT-nin Soyqırımı Konvensiyasının iştirakçısı idi. Təəssüf ki, həmin dövrdə ölkəmizdə hakimiyyət uğrunda mübarizə getdiyindən Azərbaycanın beynəlxalq konvensiyalara qoşulması yada düşmürdü. Yalnız 1996-cı ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətdə olduğu dövrdə Azərbaycan BMT-nin Soyqırım Konvensiyasına qoşuldu. Üstəlik Xocalıda baş verən hadisə barəsində xalqa tam məlumat verilmirdi. Xatın, Xirosima, Naqasaki və Sonqmi kimi dəhşətli faciələrlə bir sırada dayanan Xocalı soyqırımı əslində daha dəhşətli idi. Ermənilər bu qəddarlıqları ilə bir daha təsdiqlədilər ki, onlar faşistlərdən də zülmkar və amansızdırlar.

Təəssüf edirik ki, belə dəhşətli soyqırımına siyasi qiymət verilməsi nə Ayaz Mütəllibov, nə də ondan sonra hakimiyyəti ələ keçirən AXC-Müsavat cütlüyünün rəhbərləri tərəfindən zəruri hesab edildi. Yalnız ulu öndər Heydər Əliyevin ölkəyə ikinci dəfə rəhbərliyindən sonra Xocalı soyqırımına hüquqi-siyasi qiymət verildi. Böyük tarixi şəxsiyyət Heydər Əliyev bu faciəni bəşər tarixində misli görünməmiş vəhşilik adlandıraraq demişdir: "Bütövlükdə Azərbaycan xalqına qarşı yönəldilmiş Xocalı soyqırımı öz ağlasığmaz qəddarlığı və qeyri-insani cəza üsulları ilə bəşər tarixində bir vəhşilik aktıdır. Bu soyqırımı, eyni zamanda bütün bəşəriyyətə qarşı tarixi bir cinayətdir".

Xocalı soyqırımı öz amansızlığına və tükürpərdici qəddarlığına görə bütün dünyanı dəhşətə gətirmişdi. Mən 1992-ci ildə - faciə baş verəndən sonra dünya mətbuatında dərc olunmuş bir neçə məlumatı diqqətə çatdırmaq istərdim.

"BBC Morninq Nyus", 3 mart 1992-ci il: "Hadisə yerindən çəkilmiş görüntülər dağlardan çoxlu sayda insan meyitlərinin yığılmasını təsdiq edir. Müxbir xəbər verir ki, operator və Qərbdən olan jurnalistlər ermənilərin qırdığı yüzdən çox kişi, qadın və uşaq meyitlərini görüblər".

"Vaşinqton Tayms", Brayn Gillen, 3 mart. 1992-ci il: "Dağlıq Qarabağda onlarla insan meyitləri səpələnmişdir və bu, mübahisəli ərazi uğrunda 4 ildən bəri törədilmiş ən dəhşətli soyqırımın sübutudur. Bu şəhərdən yenicə qayıdan Azərbaycan rəsmiləri özləri ilə 3 uşaq meyiti gətiriblər və onların başlarının arxa hissəsi tamamilə dağıdılıb.Yerli məsciddə daha 6 meyit var idi. Onların əlləri və ayaqları donmuş, üzləri isə soyuqdan qaralmışdı.Ötən həftə ermənilərin işğal etdiyi Xocalıya vertolyotla qısa səfərdən qayıdanlar arasında olan bir rus jurnalistinin dediyinə görə o, 50 metrlik sahədə 30 meyit saymışdı.Dağlıq Qarabağın ikinci böyük Azərbaycan şəhəri olan Xocalının təpədən-dırnağadək silahlanmış erməni hərbçiləri tərəfindən ötən çərşənbə axşamı işğal olunmasından sonra ermənilər azərbaycanlıların soyqırımını inkar etdilər".

"İndependent", London, 12 iyun 1992-ci il: "Azərbaycanlıların Xocalı şəhərində törədilmiş fevral soyqırımı nəticəsində təxminən 600 kişi, qadın və uşaq öldürülmüşdür. Dövlət ittihamçısı Aydın Rəsulov 15 nəfərdən ibarət olan istintaq qrupu ilə azərbaycanlıların "Xocalı qırğını" adlandırdıqları hadisəni araşdırmaqla məşğuldur. Cənab Rəsulov bildirdi ki, 600 nəfər ilkin axtarışlar zamanı tapılmış meyitlərdir. Xocalı meri Elman Məmmədov da oxşar rəqəm söylədi.

Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsinin Bakıdakı nümayəndə heyətinin rəhbəri Fransua Zen Rufinin bildirdi ki, Ağdam şəhərinin müsəlman imamının ona dediyinə görə, onun məscidinə Xocalıdan 580 meyit gətirilmişdi və onlar dinc əhali idi".

Britaniyalı jurnalist Tomas de Vaal, rusiyalı jurnalist Anatoli Liven, alman jurnalisti Elen Bomak, ABŞ-dan olan jurnalist Tomas Qolds və digərləri Azərbaycanın Xocalı şəhərində ermənilər tərəfindən törədilmiş dəhşətli faciə barədə müxtəlif kütləvi informasiya vasitələrində məlumat vermişlər. Britaniyalı jurnalist Monas de Vaal baş verən bu dəhşətli hadisəyə Ermənistanın indiki prezidenti Serj Sarkisyanın rəhbərlik etdiyini yazırdı. O, "Black Qarden" kitabında Serj Sarkisyandan aldığı müsahibəni dərc etməklə bu faktı təsdiqləmişdi. S.Sarkisyan Monas de Vaala verdiyi müsahibəsində deyib: "Xocalıdan əvvəl azərbaycanlılar fikirləşirdi ki, biz onlarla zarafat edirik. Onlar zənn edirdi ki, ermənilər əlini dinc əhaliyə qaldıra bilməyən bir xalqdır. Biz bu stereotipin öhdəsindən gələ bildik".

Ermənilərin törətdikləri faciə o qədər dəhşətli idi ki, hətta onların özlərini də sonradan heyrətləndirmişdi. Məsələn, Beyrutdan olan - soyqırımının iştirakçılarından biri erməni - David Xeyriyan sonradan çap etdirdiyi "Xaç naminə" kitabında yazırdı: "Martın 2-də meyitlərin yandırılması işini həyata keçirən "Qaflan" adlı erməni qrupu yüzdən çox azərbaycanlı meyiti toplamışdı. Həmin meyitləri Xocalıdan təxminən 1 kilometr aralıda yandırdılar... Bir anlıq yanan meyitlərin içindən birinin çığırdığını eşidər kimi oldum, sanki biri yardım və mərhəmət diləyirdi... Mən bunlardan sonra daha irəli gedə bilmədim, geri döndüm. Digərləri isə xaç naminə savaşlarına davam etdilər".

"Eveneman" jurnalı (Paris), "Sandi Tayms" qəzeti (London), "Faynenşnl Tayms" qəzeti (London), "Tayms" qəzeti (London), "İzvestiya" qəzeti (Moskva), "Le Mond" qəzeti (Paris) və digər kütləvi informasiya vasitələri Xocalıda törədilmiş erməni vandalından bəhs edən məqalələr dərc etmişlər. Həmin məqalələrdə bildirilirdi ki, ermənilər qətlə yetirdikləri günahsız insanların meyitlərini tanınmaz hala salmışdılar. Qeyd edilirdi ki, körpə qızın ancaq başı qalmışdı, uşaqların qulaqları kəsilmişdi, qadınların dırnaqları çıxarılmış, digər qadın, uşaq və qocaların meyitlərinin görüntüsü də onların xüsusi qəddarlıqla öldürüldüyünü əks etdirirdi.

"Fant men Nyus" (İngiltərə) teleşirkətinin jurnalisti R.Patrik hadisə yerində olarkən gördüklərini belə təsvir etmişdir: "Xocalıdakı vəhşiliklərə dünya ictimaiyyətinin gözündə heç nə ilə haqq qazandırmaq olmaz".

Bütün bunlar Ermənistanın Cenevrə Konvensiyasının protokollarını pozaraq, müharibə qaydalarına zidd olaraq dinc sakinlərə qarşı həyata keçirilən soyqırımı olduğunu təsdiqləyir. Bunu rus, gürcü, ingilis, fransız, alman, amerikalı və digər ölkələrin vətəndaşı olan jurnalist və publisistləri də öz yazılarında açıq şəkildə bəyan edirlər.

Xocalıya hücum zamanı erməni silahlı dəstələrinin dinc əhaliyə qarşı misli görünməmiş qəddarlığı Cenevrə Konvensiyasının, həmçinin Ümumdünya İnsan Haqları Bəyannaməsinin (BMT-nin Baş Assambleyası tərəfindən 1948-ci ilin 10 dekabrında qəbul edilib) bir neçə maddəsinə tamamilə ziddir.

...Xocalıda baş vermiş dəhşətli faciədən 19 il keçir. Bu illər ərzində dəhşətli soyqırımı barəsində dünya ictimaiyyətinə dolğun məlumatlar verilməsi üçün bütün imkanlardan istifadə olundu. Dünya əsl həqiqəti bilməli, erməni xalqının necə qəddar, amansız olması barədə tam məlumatlandırılmalıdır. Bu kampaniyada dövlət başçımızın apardığı düşünülmüş siyasətlə yanaşı, Heydər Əliyev Fondu, xüsusilə də fondun prezidenti, YUNESKO və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyevanın fəaliyyəti yüksək qiymətə layiqdir. Fondun dəstəyi və təşkilatçılığı ilə dünyanın müxtəlif ölkələrində keçirilən tədbirlər Xocalı soyqırımı barədə ətraflı məlumatın yayılmasında böyük rol oynamışdır.

İslam Konfransı Təşkilatının Gənclər Forumunun mədəniyyətlərarası dialoq üzrə baş əlaqələndiricisi, Rusiyanın Azərbaycanlı Gənclər Təşkilatının rəhbəri Leyla xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə "Xocalıya ədalət" kampaniyası təsis edilmiş və hazırda dünyanın 40-a yaxın ölkəsində bu kampaniya uğurla davam etdirilir. Kampaniyanın təşkilatçıları və üzvləri ayrı-ayrı ölkələrdə tədbirlər, etiraz aksiyaları, konfranslar keçirməklə Azərbaycanda törədilən terror aktları, ermənilərin qəddarlığı və xüsusilə də Xocalı soyqırımı barədə məlumat yayırlar. Onu da qeyd edək ki, xarici ölkələrdə yaşayan azərbaycanlılarla bərabər yerli gənclər də bu beynəlxalq kampaniyada fəal iştirak edirlər.

...Prezident İlham Əliyev öz doğma ev-eşiklərindən, ata-baba torpaqlarından didərgin salınmış soydaşlarımızın həyat səviyyəsinin yüksəldilməsini daim diqqət mərkəzində saxlayır. Xocalı sakinləri üçün də Goranboy rayonu ərazisində hər cür infrastruktura malik mənzillər tikilib istifadəyə verilib. Dövlətimizin başçısı bu günlərdə Goranboy rayonunda məskunlaşmış xocalılılarla görüşərkən deyib: "Xocalı soyqırımı XX əsrin ən böyük cinayətlərindən biridir. Əfsuslar olsun ki, bu cinayəti törədənlər hələ ki, ədalət qarşısında cavab verməyiblər, amma o gün gələcəkdir. Mən şübhə etmirəm və əminəm ki, siz də Xocalıya qayıdacaqsınız".

Rüstəm XƏLİLOV,

Milli Məclisin deputatı

Xalq qəzeti.- 2011.- 27 fevral.- S. 3.