"Beynəlxalq iqtisadi hüquq: ümumi müddəalar"

Müasir dövr qloballaşma və inteqrasiya proseslərinin sürətlənməsi ilə xarakterizə olunur ki, bu da ayrılıqda hər bir dövlətin dinamik inkişafında xarici amillərin rolunu artırır. Məhz bunun nəticəsidir ki, artıq xarici bazarlara çıxış, dünyada cərəyan edən sosial-iqtisadi və siyasi proseslərdə fəal iştirak, dünya bazarına rəqabət qabiliyyətli milli məhsullarla çıxışın təmin edilməsi və bütün bunların qarşılığında milli və dövlətçilik prinsiplərinin qorunub saxlanması hər bir milli təsərrüfatın tərəqqisinin zəruri şərtinə çevrilmişdir.

Təbii ki, belə bir dövrdə dünyaya inteqrasiya olunmadan, dünyada baş verən idxal-ixrac proseslərində iştirak etmədən müstəqil dövlət kimi mövcud olmaq qeyri-mümkündür. Başqa sözlə desək, beynəlxalq aləmə sürətli inteqrasiya, qlobal iqtisadi mühitə sərbəst çıxış müstəqilliyin əsas şərtlərindəndir. Bu baxımdan da yuxarıda qeyd edilən inteqrativ proseslərin milli və beynəlxalq normativ-hüquqi sənədlərin tələbləri çərçivəsində qurulması olduqca mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Demək olar ki, hər an dəyişən dünyada müstəqilliyin, milli və iqtisadi təhlükəsizliyin əsas şərtlərindən olan beynəlxalq iqtisadi münasibətlərin hüquqi baxımdan düzgün tənzimlənməsi xüsusi aktuallıq kəsb edir. Ona görə də hər bir vətəndaşın, xüsusilə müvafiq ixtisas sahiblərinin, uyğun sahədə çalışan ixtisaslı kadrların milli qanunvericilik sənədləri ilə yanaşı, beynəlxalq iqtisadi hüquq normaları və müddəalarına da bələd olması çox vacibdir. Bu mənada hüquq elmləri üzrə fəlsəfə doktoru Etibar Əli oğlu Əliyevin işıq üzü görmüş "Beynəlxalq iqtisadi hüquq: ümumi müddəalar" kitabı yuxarıda qeyd edilən mütəxəssislər üçün dəyərli vəsait ola bilər. Bu günlərdə çapdan çıxmış kitabda beynəlxalq iqtisadi hüquqa dair mülahizələr yer almış, müxtəlif istiqamətlərdə təhlil və araşdırmalar aparılmış, eləcə də müvafiq ümumiləşdirmələr verilmişdir. 6 fəsil və 20 paraqrafdan ibarət kitabda beynəlxalq iqtisadi hüquq anlayışı, onun predmeti, beynəlxalq iqtisadi hüquq sistemi və onun ümumi sistemdə yeri, subyektləri, mənbələri, prinsipləri və s. məsələlər ətraflı şəkildə şərh edilmiş, eləcə də milli qanunvericiliklə müqayisəli təhlil və müəllifin şəxsi yanaşması əsasında müvafiq ümumiləşdirmələr aparılmışdır.

Kitabda diqqəti çəkən əsas məqamlardan biri də beynəlxalq inteqrasiya hüququnun geniş şəkildə oxuculara çatdırılmasıdır. Belə ki, kitabın "Beynəlxalq iqtisadi inteqrasiya hüququ" adlanan V fəslində inteqrasiya proseslərinin mahiyyəti izah edilmiş, dünyada inteqrativ proseslərin inkişaf dinamikası nəzərdən keçirilmiş və qlobal məkanın düzənlənməsində əhəmiyyətli rol oynayan Avropa İttifaqı, Avropa Azad Ticarət Assosiasiyası, Cənubi Amerika ümumi bazarı, Müstəqil Dövlətlər Birliyi və s. təşkilatların inteqrasiya proseslərində oynadığı rol hüquqi cəhətdən izah edilmişdir.

İnteqrasiya proseslərinin ayrı-ayrı milli dövlətlər üçün əhəmiyyətini qeyd edən müəllif sonrakı fəsildə məsuliyyət məsələlərinə aydınlıq gətirir ki, bu da kuitabın üstün cəhətlərindən biri kimi qəbul edilə bilər. Məlumdur ki, hər bir hüquqi sənəd müəyyən tənzimləyici xarakterə malikdir. Bu da subyektin hüquq və vəzifələri ilə yanaşı, məsuliyyətini də müəyyənləşdirir. Təqdim edilən kitabda da, beynəlxalq iqtisadi hüququn, inteqrativ proseslərin ayrı-ayrı milli təsərrüfatlar üçün əhəmiyyətli cəhətlərinin izah edilməsi və bu proseslərdə məsuliyyətin aydınlaşdırılması kitaba bitkin elmi əsər kimi yanaşmaq imkanı verir. Beynəlxalq iqtisadi hüquqa kompleks yanaşmaq, ayrı-ayrı məsələləri ətraflı şəkildə izah etmək kitabın dəyərini və aktuallığını daha da artırır.

Qeyd edilənlər belə nəticəyə gəlməyə əsas verir ki, Etibar Əliyevin müəllifi olduğu "Beynəlxalq iqtisadi hüquq: ümumi müddəalar" kitabı müasir beynəlxalq iqtisadi münasibətlər sahəsində ən yeni normativ-hüquqi sənədlər və çoxsaylı elmi mənbələr əsasında hazırlanmışdır və Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq iqtisadi hüquq elmində mövcud olan boşluqların doldurulmasına xidmət edir. Ali məktəb tələbələri, hüquqşünaslar, iqtisadi hüquq elmi sahəsində çalışanlar, bu sahədə elmi-tədqiqatlar aparan aspirant və dissertantlar, eləcə də praktik işçilər üçün dəyərli elmi mənbə olan bu kitab qlobal iqtisadi mühitdə ölkəmizin iştirakçısı olduğu proseslərin daha səmərəli tənzimlənməsində də mühüm rol oynayacaqdır.

Əmir ƏLİYEV,

BDU-nun beynəlxalq münasibətlər

və beynəlxalq hüquq fakültəsinin

elmi işlər üzrə dekan müavini, hüquq

elmləri doktoru, professor,

Aqil ƏSƏDOV,

AMEA İqtisadiyyat İnstitutunun

xidmət sahələrinin inkişaf problemləri

şöbəsinin müdiri, iqtisad elmləri üzrə

fəlsəfə doktoru

Xalq qəzeti.- 2011.- 19 iyun.- S. 8.