Abadlığın, tərəqqinin yeni ünvanı: Daşkəsən

"Yeni Daşkəsən" kəlməsini təsadüfən işlətməmişik. Əslində, indi bu ucqar dağ rayonunda hamının arzusu, niyyəti, məqsədi budur. İki ay əvvəl ölkə Prezidentinin sərəncamı ilə rayona icra hakimiyyətinin başçısı təyin olunan Əhəd Abıyev də, rayonun müvafiq strukturlarının rəhbərləri də bu çətin və məsuliyyətli işin öhdəsindən gəlmək üçün bütün imkanları işə salıblar. İndi istər şəhərin özündə, istərsə də kənd və qəsəbələrdə Bakıdan, Gəncədən, Moskvadan, hətta xarici ölkələrdən gələn adamlara rast gəlmək mümkündür. Hərə bir təklif verir, öz ideyalarını ortaya çıxarır, onların reallaşdırılması üçün müzakirələr aparır, layihələr, çertyojlar göstərir və sair.

Elə biz rayon icra hakimiyyətində olarkən də Daşkəsənə olan bu marağın şahidi olduq. İcra hakimiyyətinin başçısı ilə görüşüb məsləhətləşmək üçün bir qrup gənc memar, layihəçi qəbula gəlmişdi. Onların arasında Londonda təhsil almış gənclər də var idi. Fikirlərini başçıya bildirdilər, böyük bir istirahət kompleksinin salınması ilə bağlı görüləcək işlərdən danışdılar. Uşaqlar üçün tikiləcək düşərgə ilə bağlı təkliflər də maraq doğururdu...

Əvvəllər Daşkəsənə, Xoşbulaq və digər yaylaqlara 3-4 saata gedib çıxmaq olmurdu. Gəncədən 35-40 kilometr aralıda yerləşən rayona indi 30-35 dəqiqəyə çatmaq mümkündür. Hamar asfalt yol Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü və tapşırığı ilə inşa olunduqdan sonra vəziyyət tamamilə dəyişib. Adamlar razılıq edirlər.

...Yol Daşkəsən üçün həyatdır desək, bəlkə də yanılmarıq. Çünki bir-birindən xeyli aralıda yerləşən kəndlərə, dağlar qoynuna, dərə-təpələrə, yaşayış yerlərinə getmək üçün olmazın əziyyətini çəkirsən. Qabaqtənə, Alaxançallı, Zivən, Astaf, Zağalı, Dardərə və sair kəndlərə gediş-gəliş olduqca çətindir.

Adını çəkdiyimiz Gəncə-Daşkəsən magistral yolundan başqa digər yollar hələlik istənilən səviyyədə deyil. Doğrudur, 22 saylı yol-istismar idarəsinin hesabatında bu sahədə xeyli iş görüldüyü vurğulanır. Məsələn, təkcə bu ilin birinci rübündə Zağalı-Qaraqollar, Daşkəsən-Əmirvar, Quşçu-Zəylik, Xoşbulaq-Təzəkənd-Astaf avtomobil yollarında təmir, cari təmir və saxlanması üçün 196 min 993 min manatlıq iş görülüb.

Daşkəsən rayonu 1930-cu ildə inzibati ərazi kimi yaradılmışdır. Şəhərin əsası isə İkinci Dünya müharibəsindən sonra , 1948-ci il martın 16-da qoyulub. Əslində bu rayon dəmir filizi yataqlarının istifadəyə verilməsi ilə əlaqədar salınıb və 1956-cı ilə qədər Dəstəfur adlandırılmış, 1963-cü ilə kimi Daşkəsən adını daşıyan rayon ləğv edilərək ərazisi o zamankı Xanlar (indiki Göygöl) rayonuna verilmiş, 1965-ci ildə isə yenidən müstəqil rayon olmuşdur.

Rayon Gəncədən 33-41 kilometr cənub-qərbdə, Kiçik Qafqazın şimal-şərqində , dəniz səviyyəsindən 1600-1800 metr yüksəkliklə yerləşir. Rayon cənub-qərbdən 8 kilometr məsafə ilə Ermənistanla, eləcə də Şəmkir, Kəlbəcər, Gədəbəy və Göygöl rayonları ilə həmsərhəddir.

Daşkəsənin səthini şimala doğru getdikcə alçalan dağlar əhatə edir. Murovdağ və Şahdağ silsiləsinin yamacları da bu rayonun ərazisidir. Ən hündür zirvələri Hinaldağ (3367 metr) və Qoşqar dağıdır (3361 metr).

Daşkəsənin təbiəti əsrarəngizdir. Burada qeyri-adi təmiz hava, bol-bol yaşıllıq, zəngin fauna, meşə massivləri, Xoşbulaq və Göygöl süni gölləri vardır. Daşkəsənin istilik və rütubətin nisbətindən özünəməxsus torpaq-bitki örtüyü və heyvanat aləmi hamının diqqətini özünə cəlb edir.

Rayonda şəffaf, müalicəvi əhəmiyyətli bulaqlar az deyil. Qabaqtəpə kəndində Yumurtalı bulaq, Yuxarı Daşkəsən qəsəbəsində Narzan bulağı, Alaxançallı kəndində Turşsu bulağı, Alunitdağ qəsəbəsində Böyrək bulağı və sair bulaqların tayı-bərabəri yoxdur.

Respublikanın mühüm mədən-filiz sənayesi mərkəzi olan Daşkəsən rayonunu haqlı olaraq Azərbaycanın Uralı adlandırırlar. Burada zəngin dəmir filizi, alunit və mərmər yataqları mövcuddur. Dəmir və kobalt yatağı hələ 1867-ci ildən məlum idi. Kobaltın necə qiymətli konsentrat olmasını söyləmək artıqdır. Təkcə onu demək kifayətdir ki, kobalt odadavamlı, yüksək temperatur şəraitində işlədilən detalların hazırlanmasında tətbiq olunur. Məsələn, turboaktiv mühərriklərin, alətlərin, maşın və dəzgahların hissələrinin temperatura və yeyilməyə davamlılığını artırmaq məqsədilə işlədilir.

Daşkəsənin təbii sərvətləri, büllur bulaqları, sıx meşələri, nağılabənzər yerləri haqqında çox danışmaq olar. Amma ehtiyac yoxdur. Bu rayon haqqında ona görə qısaca məlumat verdik ki, bir sıra nazirlik və şirkətlər, ayrı-ayrı iş adamları Daşkəsənə sərmayə qoysalar, o çox qısa vaxtda özünü doğruldar, xərcini çıxarar.

Xoşbulağın tarixi çox qədimdir və tunc dövrünə kimi gedib çıxır. Burada o dövrə aid "Daştəpə" qalası, "Çoban daşı", "Molla Abdulla bulağı" qalaçası, dəmir dövrünə təsadüf edilən "Nağara dağı" Xoşbulağın çox qədim tarixə malik olduğunu göstərir. Dəniz səviyyəsindən 3361 metr yüksəklikdə yerləşən Xoşbulaq el arasında müqəddəs ocaq, pir kimi tanınan, qibləgah hesab olunan ulu Qoşqar dağının ətəyindədir. Xoşbulağın heyranedici təmiz havası, zəngin meşəlikləri və yaşıllıqları, bulaqları neçə əsrlərdir buraya istirahət etməyə gələnləri heyran edir.

Bəs ağızdolusu danışdığımız Xoşbulaq xoş təsir bağışlayırmı? Dəqiq desək əsasən yay aylarında buraya axışan on minlərlə qonağın istirahəti üçün lazımi şərait varmı? İnfrastruktur inkişaf etdirilibmi? Təəssüf ki, yox. İndi əvvəllər olduğu kimi dəyə qurub istirahət etməyə, gəzməyə yer də qalmayıb. Burada mehmanxana, lazımi ictimai-iaşə müəssisələri, istirahət kompleksləri yoxdur. Turistlər və ya istirahət etməyə gələnlər fərdi evlərdə, hamamı, mətbəxi, lazımi şəraiti olmayan evlərdə qalmaq üçün xeyli pul xərcləməli olurlar. Xoşbulaqda ərazilərin bir çoxu zəbt olunub. "Xoşbulağı" əsl, yəni dünyasəviyyəli istirahət guşəsinə çevirmək üçün irimiqyaslı tədbirlər həyata keçirilməlidir.

Xoşbulaq ulu Tanrının bizə bəxş etdiyi bir sərvətdir. Onun imkanlarından da bu xalqın hər bir övladı, kasıbı da, ortatəbəqəlisi də, varlısı da faydalanmalı, istifadə etməlidir. Rayon icra hakimiyyətinin başçısı Əhəd Abıyev deyir ki, Xoşbulaqda körpə uşaqların, məktəblilərin istirahət etməsi üçün şərait yaratmalıyıq. Burada beşmərtəbəli bina tikmək, imtiyazlı, aztəminatlı ailələrin övladlarının istirahəti, müalicəsi üçün hərtərəfli şərait yaratmaq çox vacibdir. Artıq keçmiş ittifaq dövlətlərinə nümunə ola biləcək bir düşərgənin salınması reallaşır.

Daşkəsənin səhiyyəsində, təhsilində, mədəniyyətində və digər sahələrdə əsaslı islahatların aparılması, illərdən boyu yığılıb qalmış problemlərin həll edilməsi üçün həm vəsait, həm də müəyyən vaxt lazımdır.

Özünüz fikirləşin, bir rayonda ki, kitabxanalar ayrı-ayrı, lazımi şəraiti olmayan fərdi evlərdə yerləşsin, kitablar boğçalara, karton qutulara doldurulsun, orada hansı ideoloji işdən, təbliğat vasitələrindən söhbət gedə bilər? Rayonun 20-yə yaxın kəndində tibb məntəqələri evlərdə, icra nümayəndəliklərinin yöndəmsiz bir otağında yerləşibsə hansı nümunəvi səhiyyə xidmətindən söhbət gedə bilər?!

Bu yaxınlarda rayon mərkəzi xəstəxanası rəhbərliyinin yerləşdiyi binada oldum. Orada gördüyüm şərait, binanın vəziyyəti məni heyrətə gətirdi. Taxta pilləkənlərlə ikinci mərtəbəyə qalxıb düşmək adamdan böyük cəsarət tələb edir. Dedilər ki, təzə bina tikilir, ora köçəcəyik.

Yaxud götürək məktəbləri. Onların arasında yeni tipli binaları barmaqla göstərmək olar. Olanlarda da şagird yoxdur. Məsələn, şəhərdəki S.Vurğun adına məktəb 1100 yerlik olduğu halda orada hazırda vur-tut 149 şagird var. Dardərə kənd məktəbi 60 yerlikdir, amma burada üç nəfər şagird təhsil alır.

Qeyd etmək lazımdır ki, rayon icra hakimiyyəti hələlik daxili imkanlar hesabına son bir ay ərzində adını çəkdiyimiz S.Vurğun adına 4 saylı tam orta və Quşçu kənd tam orta məktəbləri müasir avadanlıqlarla təchiz etmişdir. Ümumiyyətlə, rayon icra hakimiyyəti tərəfindən 7 məktəb binasını əhatə etməklə yenilərinin tikintisi, əsaslı təmiri və avadanlıqla təchiz olunması ilə bağlı Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinə və Təhsil Nazirliyinə müraciətlər edilmişdir.

Rayon icra hakimiyyətinin daşçısı Əhəd Abıyev işə başlayan gündən kənd və qəsəbələri bir-bir gəzib, adamlarla görüşüb, onların dərd-sərini öyrənib, problemləri ilə maraqlanıb. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, Ə.Abıyev görüşlərini əsasən kabinetlərdə deyil, açıq havada, adamların gur olan yerlərində keçirməyə daha çox üstünlük verir. Başçı deyir:

- Kabinetin ab-havası elədir ki, ora gələn adam istər-istəməz sıxılır, ürəyindən keçənlərin hamısını açıb söyləyə bilmir. Buna görə də görüşlərimiz, qəbullarımız elə adamların məskunlaşdığı kəndlərdə, qəsəbələrdə, özü də açıq havada keçirilməsi müsbət səmərə verir.

Bəs qəbula, görüşə gələnlərin əsasən xahişi nədən ibarətdir? Ə.Abıyev qeyl etdi ki, adamlar ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin 2006-cı il oktyabrın 31-də Daşkəsəndə olduğu günü heç vaxt unutmur və dönə-dönə qeyd edirlər ki, ölkə başçısının köməyi, qayğısı sayəsində rayonda bir sıra işlər, o cümlədən Gəncə-Daşkəsən-Xoşbulaq yolunun çəkilişi, "Daşkəsən Filizsaflaşdırma" ASC-nin fəaliyyətə başlaması və digər tədbirlər əhali tərəfindən yüksək razılıq hissi ilə qarşılanmışdır.

Təbii ki, problemlər var və biz gərək onların həlli üçün gecəni gündüzə qatıb işləyək.

...Bu gün Daşkəsəndə daha çox işsizlik problemi qabarıq şəkildə ortaya çıxır. Doğrudur, rayon rəhbərliyi bu ilin birinci rübü ərzində bir sıra sənaye müəssisələrinin işinin bərpası istiqamətində müəyyən tədbirlər həyata keçirmişdir. Amma bütövlükdə bu sahədə görüləcək işlər çoxdur. Məsələn, bu ilin birinci rübünə əsasən sənaye müəssisələri işçilərinin sayı 504 nəfər olmuşdur ki, bu da həddindən artıq azdır. Əhalisinin sayı 33 min nəfəri keçən bir rayon üçün 500-600 nəfərin sənayedə işləməsi bir o qədər də ürəkaçan rəqəm deyil. Üç ayda cəmi 43 iş yeri açılmışdır. Vaxtilə Gəncə və Bakı şəhərinin bir sıra iş adamları burada sənaye-istehsal xarakterli sexlər, sahələr açsalar da sonradan onların davamlı fəaliyyəti üçün lazımi şərait yaradılmadı.

Rayon rəhbərliyi indi ən əsas işlərdən biri kimi əhalinin məşğulluğunun təmin olunmasını hesab edir. Artıq "Çovdar" qızıl yatağının istismarı üzrə hazırlıq işlərinin sürətləndirilməsi üçün müvafiq qurumlara müraciət olunmuşdur. Yatağın istifadəyə verilməsi 300 nəfərdən artıq adamın işlə təmin olunmasına imkan yaradacaqdır. Rayon ərazisində olan qranit məhsulun istehsalına başlanılması da bu sahədə vəziyyəti bir qədər nizama salacaqdır. Nəzərə alsaq ki, Dünya Bankı və Azərbaycan hökuməti ilə birgə maliyyələşdirilən "Milli Su Təchizatı və Kanalizasiya xidmətləri üzrə İkinci layihə"nin rayonda həyata keçirilməsi yeni iş yerlərinin açılmasına öz təsirini göstərəcək, o zaman Daşkəsəndə bu sahədə xeyli müsbət irəliləyişin olacağı şübhə doğurmur. Zarafat deyil, bu ilin iyun ayında layihənin həyata keçirilməsinə başlandığı vaxtdan iki il müddətinə 1500-dən artıq adam iş yeri tapacaqdır. Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, layihənin icrası nəticəsində Daşkəsən şəhərinin əhalisi fasiləsiz olaraq ekoloji cəhətdən təmiz su ilə təmin ediləcəkdir.

Təkcə işsizlik deyil, digər sosial məsələlərin həllinə yerlərdə laqeyd yanaşmaq, təbii fəlakətlərdən ziyan çəkmiş adamlara lazımi köməklik göstərməmək, bəzi məmurların özbaşınalığı, digər neqativ hallar da bir sıra hallarda yuxarı orqanlara şikayətlərin yazılması ilə nəticələnir.

Qəribədir ki, Daşkəsəndə əhalinin böyük bir hissəsi bələdiyyə üzvlərinin, icra nümayəndələrinin üzlərini aylarla, illərlə görmürlər, hətta onları tanımırlar. Heç bələdiyyə üzvlərinin özləri də işlərinin nədən ibarət olduğunu bilmirlər.

Əhali ilə daha çox təmasda olan bir sıra xidmət təşkilatlarının rəhbərləri də onlara tapşırılan işin məsuliyyətini lazımınca dərk etmədiyi üçün narazılıqlara süni şərait yaradırlar. Artıq "Su kanal" idarəsinin, tele-kommunikasiya qovşağının, mədəniyyət şöbəsinin rəhbərləri vəzifədən getmişlər.

Yeni avtovağzalın, bazarın, bir sıra inzibati binaların tikintisinə start verilib. Hazırda yeni müasir avtovağzal binasının tikintisi üçün hazırlıq işləri görülür. Daxili imkanlar hesabına şəhərin Cümə məscidində əsaslı təmir işlərinə, Daşkəsən şəhərində yeni iaşə və məişət xilməti göstərəcək binanın tikintisinə başlanmışdır. Qəribədir ki, hələ də adamların, o cümlədən qonaq-qaranın normal bir yerdə nahar etməsi üçün əməlli-başlı bir ictimai-iaşə obyekti yoxdur.

Daşkəsəndə təbii fəlakətlər tez-tez olur. Bir də gördün günün günorta çağı göyün üzünü qara buludlar aldı, yağış, sel-su, daşqın aləmi başına götürdü. Yaxud güclü külək, tufan, çovğun ətrafı viran qoydu, ev-eşiyə, təsərrüfata, mal-qaraya külli miqdarda ziyan dəydi.

Rayonda elə sahə yoxdur ki, qəzalı binası olmasın. Hündürmərtəbəli yaşayış və inzibati binalar, tibb, təhsil, mədəniyyət ocaqları, digər obyektlərdə iri çatlar, çökmələr açıq-aşkar hiss olunur. Ümumiyyətlə, həm bu binaların, həm də irimiqyaslı tikinti, yenidənqurma, təmir-bərpa işlərinin aparılması üçün mütəxəssislər tərəfindən kompleks layihə, başqa sözlə albom-layihə işlənib hazırlanır. Hazırda şəhərdəki qəza vəziyyətində olan və sökülməsi nəzərdə tutulan binaların sakinləri üçün ikimərtəbəli, 16 mənzilli yaşayış binasının tikintisi davam etdirilir. Artıq bəzi idarələr üçün yeni inzibati binaların tikintisi ilə əlaqədar torpaq sahələri ayrılmışdır. Statistika idarəsi, Respublika MTN-nin rayon şöbəsi və digər təşkilatlar üçün yeni binalar inşa olunacaqdır.

Bir sıra nazirlik və şirkətlər Daşkəsənə hərtərəfli köməklik göstərməyə borcludurlar. Təəssüf ki, bir çox hallarda bu orqanlara edilən müraciətlər, xahişlər cavabsız qalır. Əziyyət çəkən isə yerli əhali olur.

Bu sətirlərin müəllifi 16 il qabaq qəzetimizdə "Daşkəsən: talan edilmiş rayon" adlı geniş tənqidi məqalə yazmışdı. Burada bir sıra məmurların qulluq mövqeyindən sui-istifadə etməsi nəticəsində rayonda ciddi narazılıqların yaranmasından, dövlət əmlakı bölüşdürülərkən (özəlləşdirilərkən) ədalətsizliklərə yol verildiyindən və digər neqativ hallardan söhbət gedirdi.

İndi o illər arxada qalıb. Daşkəsən və digər rayonlar ilbəil, aybaay dəyişir, gözəlləşir, inkişaf edir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev rayonların və şəhərlərin inkişafı üçün əlindən gələn köməyi əsirgəmir, onlara vəsait ayırır, əlaqədar nazirlik, şirkətlərə göstərişlər verir, işlərin gedişini nəzarətə alır.

"Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı"nda Daşkəsən rayonu üçün 20 tədbirin həyata keçirilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Bunlar ən müxtəlif sahələri - yollardan tutmuş bitkiçilik, heyvandarlıq və arıçılığın inkişafının dəstəklənməsinədək böyük bir sahəni əhatə edir. "Azərsu" səhmdar cəmiyyəti, səhiyyə, mədəniyyət və turizm, təhsil, nəqliyyat, sənaye və energetika, kənd təsərrüfatı və digər nazirliklər, "Azəristiliktəchizat" ASC, "Azəryolservis" ASC, "Azərenerji" ASC və başqaları görəcəkləri işlər haqqında rayon icra hakimiyyətinə məlumatlar veriblər və bu işlər nəzarətə götürülüb. Bütün bunlar çox yaxşı. Amma işin dəyəri ondadır ki, kağız üzərindəki işlər reallaşır, yüzlərin, minlərin razılığına çevrilir.

Rayon icra hakimiyyətinin başcısı Əhəd Abıyev Daşkəsənin tezliklə iri sənaye, turizm və kənd təsərrüfatı rayonuna çevriləcəyini bildirir:

-Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev regionların sürətli və dinamik inkişafı üçün əlindən gələni əsirgəmir. Biz də ölkə Prezidentinin qayğısı və köməyi nəticəsində tezliklə Daşkəsənin şöhrətini hər yerə yayacağıq.

İcra hakimiyyətinin başçısı stolunun üstündəki "Yeni Daşkəsən"in layihəsi ilə bizi tanış edir və deyir:

-Xoşbulaq tamam dəyişəcək, gözəlləşəcək. Biz bura xüsusi diqqət yetirəcəyik. Çünki Xoşbulaq, sözun əsl mənasında, müqəddəs bir yerdir, Kəbədir, Mədinədir, Pirdir, sanki ilahi bir qüvvədir. Bura xəstə gələn adam sağlam qayıdır. Bundan böyük, müqəddəs nə ola bilər?!

"Yeni Daşkəsən" deyəndə yeni inzibati və yeni yaşayış binaları, müasir uşaq düşərgələri, təlim-tədris ocaqları, gənclər üçün idman-sağlamlıq, ticarət və əyləncə kompleksləri və digər iri miqyaslı işlərin həyata keçirilməsini nəzərdə tuturuq.

Əhəd Abıyev onu da əlavə etdi ki, bu gün Daşkəsən iqtisadi cəhətdən lazımınca inkişaf etməyib. Amma ümidvarıq ki, ölkə Prezidentinin apardığı uğurlu siyasət nəticəsində rayon tezliklə iri sənaye , turizm və kənd təsərrüfatı rayonuna çevriləcək. Biz bunun üçün əlimizdən gələni əsirgəməyəcəyik, islahatlar aparacağıq, kadr potensialını gücləndirəcəyik və s.

Bəli, Əhəd müəllimin dediyi kimi, bu gün Daşkəsəndə hamı bu işlərin tezliklə həyata keçməsini gözləyir. Yeni Daşkəsəni qurmaq üçün məsul nazirlik və şirkətlər öz məsuliyyətini dərindən dərk etməlidir. Əminik ki, Daşkəsən tezliklə hamının həvəslə üz tutacağı əsrarəngiz bir güşəyə çevriləcəkdir.

Hamlet QASIMOV

Xalq qəzeti.- 2011.- 5 may.- S.13.