Azərbaycan Radiosu - 85, Azərbaycan
Televiziyası - 55
Teleradio milyonların daimi
qonağıdır
Bir vaxtlar, SSRİ dönəmində
Moskvada Mərkəzi Televiziyanın rəhbərlərindən
biri olmuş həmyerlimiz Ənvər Bağırov yazırdı:
"Hər bir kütləvi informasiya vasitəsi öz sələflərindən tez
yayılır. Əgər kütləvilik
qazanmaq üçün
mətbuata əsrlər
tələb olunmuşdusa,
televiziya çoxmilyonluq
auditoriyanı böyük
sürətlə əldə
etmişdir". Yerində və
sərrast deyilmiş bu fikrin adekvat
variantı olaraq yaddan çıxarılmamalıdır
ki, qazanılan auditoriya eyni sürətlə də itirilə bilər.
Bu yazını hazırlayarkən
televiziyaya və radioya yaxından bağlı olan, uzun illər həyatımda, pedaqoji fəaliyyətimdə mənim
üçün olduqca
gərəkli sayılan
bir çox prinsip və etiketlərə məhz efirdən və ekrandan yiyələnən
adam kimi
bir daha belə bir qənaətə
gəldim ki, maarifləndirmə, əyləndirmə
və məlumatlandırma
funksiyalarını ardıcıllıqla,
ləyaqətlə yerinə
yetirən Azərbaycan
Radiosu və Televiziyası bu təhlükədən xeyli
uzaqdır.
Müasir
texnologiyaların hüdudsuz
imkanlar yaratdığı
indiki şəraitdə,
dünyanın bir sıra ölkələrindən
yayımlanan televiziya verilişlərinə baxmaq
şansının artdığı
bir vaxtda Azərbaycan telekanalları,
ilk növbədə neçə-neçə
nəslin mənəvi-etik
tərbiyəsində, Azərbaycan
ədəbi dilinin incəliklərinə yiyələnməkdə,
tariximizin, mədəniyyətimizin
daha dərindən öyrənilməsində, elmimizin,
musiqimizin, məişətimizin
təbliğində müstəsna
xidmətlər göstərən
Azərbaycan Televiziyası
və Radiosu, təbii ki, milyonların qonağı
olmaq xoşbəxtliyini
əldən verməmək
üçün yaradıcı
və texniki imkanlarını bütünlüklə
səfərbərliyə almalıdır.
Azərbaycan efirində
85 il əvvəl
"Danışır Bakı!"
sözləri səslənən
gündən, sonralar
1956-cı ildə "sehrli
qutu"nun ailələrimizin
əziz qonağına
çevrildiyi vaxtdan efirdə və ekranda söz demək, dinləyici və tamaşaçılarla
açıq dialoqa girmək səlahiyyəti
qazananların hamısı
mikrofon önünə,
kamera qarşısına
məhz bu fikirlə, bu amalla keçiblər.
"Sehirli qutu"
indi mənzillərimizin
daimi üzvünə,
əbədi sakininə
çevrilib. Daimi təmasda olduğumuz
mavi ekrandan həmişə xoş ovqat, ağıllı söz, nikbinlik doğuran duyğular ummaq bir növ
tamaşaçı səlahiyyətidir.
Yaşlı və orta nəslin nümayəndələri,
çox güman ki, Azərbaycan Televiziyası və Radiosunun adlı-sanlı diktorlarının nurlu simalarını, aydın,
səlis danışıqlarını
yaxşı xatırlayırlar.
Soltan Nəcəfov, Aydın Qaradağlı, Ramiz Mustafayev, Sabutay Quliyev, Rafiq Hüseynov, Ofelya Sənani, Nizami Məmmədov, Fatma Cabbarova, Züleyxa Hacıyeva, Valid
Sənani, Əli Məhəmmədoğlu, Eldost
Bayram, Şərqiyyə
Hüseynova, adlarını
çəkə bilmədiyim
digər ustad aparıcılar hələ
televiziya texnikasının
o qədər də inkişaf etmədiyi vaxtlarda mətnləri tamaşaçı və
dinləyicilərə elə
məsuliyyətlə, ciddiliklə
çatdırırdılar ki, bu sənətkarların
məharətinə heyran
qalmaya bilmirdin. Çünki bu adamlar öz işlərini, peşələrini sevirdilər,
efirə, ekrana, başlıcası, tamaşaçı
və dinləyicilərə
hörmətləri var
idi.
Onlar daim axtarışda idilər, oxuyurdular, öyrənirdilər,
auditoriya qarşısında
məsuliyyətlərini dərindən
dərk edirdilər. Hələ
tələbəlikdən, sonralar
ali məktəbdə
dərs dediyim vaxtlarda dilçilikdə,
mənəvi-etik problemlərə
yanaşmada, keçmişimizə
hörmətdə, gələcəyimizə
bəslənən nikbin
münasibətdə Azərbaycan
Radiosu və Televiziyasını özümə
müdrik, inandığım
müəllim hesab etmişəm. Televiziya ekranından
, radio kanalından səslənən
sözlərin, ifadələrin
vurğusuna, intonasiyasına
biz tamaşaçı və
dinləyicilər müəllimin
dediyindən daha çox inanmışıq.
Burada səslənən fikrin doğruluğuna heç kəsdə şübhə
yeri qalmayıb.
O illərdə də
elə olub, bu gün də
bu tendensiya davam edir.
Uzun illərin
ənənəsi Az.TV-də
bu gün də qorunub saxlanılır, inkişaf
etdirilir. Ölkədə ilk dəfə bu
telekanalda aparıcılar
məktəbi yaradılıb.
Bildiyimə görə, məşhur
teleaparıcı Rafiq
Hüseynov bu məktəbin rəhbəri
kimi uzun illər televiziya sahəsində qazandığı
təcrübəni gənclərə
həvəslə öyrədir,
onlara telejurnalistikanın
sirlərini aşılayır.
Az.TV-də yenicə
işə başlayanlar,
zənnimcə, yaxşı
bilirlər ki, müasir tamaşaçı
çox həssasdır.
İndi bəlağətli, süni
pafosla deyilən sözləri, primitiv ifadələri heç də asanlıqla qəbul etmirlər. Yeni təfəkkür və düşüncə tərzinə,
müasir texnoloji prinsiplərə, geniş
erudisiyaya yiyələnmədən
tamaşaçı və
dinləyici ilə dialoqa girmək mümkünsüzdür. Az.TV-də çalışan jurnalistlər yaxşı
bilirlər ki, gəlişigözəl sözləri,
əcnəbi ifadələri
nitq prosesinə qoşmaqla nə isə əldə etmək olmaz. Bu, hər şeydən
əvvəl vaxt itirməyə xidmət edir, heç bir orijinal ideya
daşımır, ülvi
duyğular aşılamır,
dinləyici və tamaşaçını maarifləndirmir.
Əksinə, onların düşünmək
bacarığını əlindən
alır, təfəkkür
və inkişaf təşəbbüskarlığının meyarlarını dəyişir.
Yüksək nitq mədəniyyəti, Azərbaycan dilinin normalarının ciddi qorunması, efirdə davranış etikasına
dəqiq əməl edilməsi, sadəlik və səmimilik aparıcının başlıca
keyfiyyət göstəricisidir. Bunlarsız radio və televiziya aparıcısı nə etməli, hansı ifadəni necə çatdırılmalı olduğunu
yaddan çıxarır,
gülünc vəziyyətə
düşür. Şükürlər olsun ki, son illər
Az.TV-də həyata keçirilən radikal dəyişikliklər efirdə
və ekranda özünü əyani göstərir. Verilişlərin keyfiyyəti yaxşılaşıb,
baxımlılığı artıb. Azərbaycan ədəbi dilinin
normalarına əməl
edilməsi prioritet vəzifəyə çevrilib.
Bunlar isə təbii ki, tamaşaçı auditoriyasının genişlənməsinə
gətirib çıxarır.
Azərbaycan Prezidentinin 1998-ci ildə imzaladığı fərmanda
bildirilirdi ki, ölkə telekanallarında
verilişlər yalnız
Azərbaycan dilində
yayımlanmalıdır. Həmin tələbə,
ümumən ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycan dilinin saflaşması ilə bağlı tövsiyələrinə bütün
ciddiliyi ilə riayət edən yeganə kanal kimi Azərbaycan Televiziyasını tanıyıram.
Filmlərin dublyajı vaxtı
dilimizin saflığının
qorunmasına bu kanalda xüsusi fikir verilir. Efirə gedən verilişlərin
formatının dəyişməsi,
proqramların ideoloji-bədii
səviyyəsinin yüksəlməsi
bütün tamaşaçı
kateqoriyalarını tam razı
salır. Radio və televiziya proqramları istər məzmununa, istərsə
də qarşıya qoyulan məqsədə çatmaq baxımından
cəmiyyətin istək
və maraqları ilə üst-üstə düşür.
Azərbaycan Televiziyasının "Xəbərlər", "Səhər"
musiqi-informasiya proqramları,
"Təhsil və Tərəqqi", "Yurd
yeri", "Xalq təranələri", "İdman
icmalı", "Ailə
həkimi", "İntellekt",
"Tərəf-müqabil", "Azərbaycan dili",
"Təmas nöqtəsi",
"Mən də uşaq olmuşam",
"Haqqın dərgahı",
"Poeziya", "Əsgər
anı", "Turan",
"Ovqat", "Kənd
saatı", "Muğam
dünyamız", "Yada
düşər xatirələr",
"Səadət", "Kinoxəbər" və
digər verilişləri
həyatın bütün
sahələri barədə
tamaşaçılara gen-bol
informasiya çatdırır,
xalqımızın milli-mənəvi
dəyərləri, zəngin
keçmişi, mədəniyyəti
barədə bilgi verir.
Azərbaycan klassiklərinin, eləcə
də dünyanın tanınmış yazıçı
və dramaturqlarının
əsərləri televiziya
tamaşaçılarına məhz bu kanalın
gərgin zəhməti
hesabına təqdim olunur. Mənə elə gəlir
ki, bu təcrübədən
digər telekanallar da bəhrələnməlidir.
Güman edirəm ki, son vaxtlar Azərbaycan Televiziyasında
"Mədəniyyət" və "İdman Azərbaycan" kanallarının
açılmasının da
ədəbiyyatımızın, dilimizin təbliğində,
dünya idman arenasında baş verənlərin Azərbaycan
tamaşaçılarına çatdırılmasında müstəsna
xidmətləri var.
Bu bir həqiqətdir
ki, bütün dünyada kütləvi informasiya vasitələri,
xüsusən də televiziya proqramları sosial mühəndislik vasitələri arasında
ən təsirlisi sayılır. Məsələn, vətənpərvərlik və müharibə mövzusunda çəkilmiş
filmlərə baxdıqdan
sonra özümüzü
nə qədər yurdsevər və cəsur hiss edirik. Komediya janrında filmləri və proqramları izləyəndən sonra əhvalımız dəyişir,
sanki, həmin qəhrəmanlar kimi hazırcavab və şən oluruq. Televiziyalar xalqın milli-mənəvi
dəyərlərini, dövlətçilik
ideologiyasını, sosial
bərabərliyi, humanist və
bəşəri mövzuları
və insanlarda özünə güvəni
tərənnüm etməkdə
nümunə göstərməlidir.
Az.TV bu mənada,
əsl örnək və məktəb rolunu, düzgün və dəyişməz missiyasını şərəflə
yerinə yetirməkdədir.
Bu yaxınlarda Az.TV-nin "Toğrul Nərimanbəyov"
və "Eyni səma altında" filmlərinin Kiyevdə keçirilən Birinci Beynəlxalq Televiziya Festivalının "TEFİ-Sodrujestvo"
mükafatına layiq görülməsi Azərbaycan
Televiziyasının 55 illik
yubileyinə töhfə
olub. Noyabrın 6-da peşə bayramlarını
təntənə ilə
qeyd edəcək 85 yaşlı milli Radiomuzun və 55 yaşlı ana Televiziyamızın yaradıcı
kollektivlərinə fəaliyyətlərində
yeni-yeni uğurlar arzulayırıq.
Buludxan XƏLİLOV,
filologiya elmləri doktoru,
professor
Xalq qəzeti.- 2011.- 4 noyabr.- S. 5.