Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətə qayıdışı Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin nicatı demək idi

1993-cü il oktyabrın 3-də ulu öndər böyük səs çoxluğu ilə prezident seçildi

Mən həmişə xalqla bir olmuşam, xalqın taleyini öz taleyim bilmişəm. Həyatımı xalqın xoşbəxtliyinə həsr etmişəm və son nəfəsimədək bu yolda mübarizə aparacağam.

Heydər ƏLİYEV,

Ümummilli lider

Müasir Azərbaycan həqiqətlərinin yaddaşlarda min illər boyu yaşayacaq çoxsaylı məqamlarından ikisi məhz ulu öndərdən gətirdiyimiz bu sitatda özünün mükəmməl əksini tapmışdır: " Heydər Əliyevin daim xalqla bir yerdə olması və son nəfəsinədək xalqın xoşbəxtliyi üçün mübarizə aparması". Biz bu sitatı ulu öndərin öz nitqindən seçsək də, əslində həmin həqiqəti milyonların dilindən daim eşidirik.

"Heydər Əliyev Dövlət Təhlükəsizliyi Komitəsində işləyərkən öz xalqına xidmət edirdi", "Heydər Əliyev respublikamızın rəhbəri olanda Azərbaycanı heç zaman görünməyən bir şəkildə inkişaf etdirdi", "Ulu öndər Moskvada işləyərkən bütün türk dünyasının himayədarı kimi çıxış edirdi", "Ümummilli liderimizin Naxçıvana rəhbərlik etməsi Muxtar Respublikanı Qarabağın taleyini yaşamaqdan xilas etdi", "Heydər Əliyev Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin qorunub saxlanılmasını təmin edə biləcək yeganə siyasətçi idi" - və sairə bu kimi ifadələri hər gün eşidirik. Bu ifadələrin hər biri ulu öndərin siyasi fəaliyyətinin ayrı-ayrı mərhələlərini əhatə etsə də, məzmun eynidir - xalqın böyük oğlunun xalqa xidməti.

Bu yazıda məhz o böyük dövlət xadiminin xalqa xidmətinin konkret bir mərhələsi - 1993-cü ilin yayından sonra siyasi hakimiyyətə qayıdışı, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini əbədiləşdirməsi, xalqı vətəndaş müharibəsindən qurtarması, torpaqlarımızın işğalının dayandırılmasına nail olması və başqa məqamlardan söhbət açacağıq. Bütün bunlar barədə söz açmaq üçün isə 1993-cü il oktyabrın 3-də keçirilmiş prezident seçkilərini yada salmaq zərurəti var. Çünki həmin seçkidən əvvəlki Azərbaycan dövlətinin ictimai-siyasi həyatı kimi sosial-iqtisadi vəziyyəti də xatırlanmalı, xalqın bu seçimdə göstərdiyi qətiyyətin, nümayiş etdirdiyi iradənin miqyası barədə təsəvvür yaradılmalıdır.

Əslində seçkidən əvvəlki üç ay ölkənin qismən sabitləşdiyi, insanların sabaha inamının yarandığı dövr idi. Çünki hələ iyunun 15-də xalq öz ümummilli liderini parlament sədri seçmiş, həmin addımla da vətəndaş müharibəsinin qarşısı alınmışdı. O zaman Azərbaycandakı ictimai-siyasi vəziyyəti qiymətləndirən həm yerli, həm də əcnəbi ekspertlər yekdilliklə bildirirdilər ki, ölkədəki xaos və anarxiyanın qarşısını almaq üçün siyasi hakimiyyət uğrunda mübarizə aparan tərəflərin səlahiyyətli nümayəndələri bir araya gəlməli, səbir və təmkinlə müzakirə aparmalıdırlar. Yəni AXC-Müsavat iqtidarı ilə bu iqtidardan əvvəl ölkəyə rəhbərlik edən şəxslərin təmsilçiləri və ya Elçibəyin nümayəndələri ilə Surət Hüseynovun nümayəndələri görüşsün və müzakirə aparsınlar.

İlk baxışda pis yanaşma deyildi. Tarixən belə müzakirələrin səmərə verdiyi proseslər çox olmuşdur. Ancaq adıçəkilən bu tərəflər geridə qalan müddətdə körpüləri elə şəkildə yandırmışdılar ki, heç bir danışıq, heç bir müzakirə mümkün deyildi. Cəbhəçilər Ayaz Mütəllibovu topla-tüfənglə qovub rüsvay eləmişdilər, Surət Hüseynov AXC-Müsavat iqtidarının Gəncəyə göndərdiyi nümayəndələrin qolunu bağlayıb zirzəmiyə atdırmış, AXC-Müsavat iqtidarı isə ona qarşı müharibə elan etmiş, üstünə havadan və yerdən zərbə endirən qoşun göndərmişdi. Bütün bunların fonunda tərəflər bəzi vasitəçilərin təşəbbüsü ilə müzakirə stolu arxasında oturmaq istəmiş, buna nail ola bilməmişdilər. Yəni "tərəflər bir masa ətrafında əyləşsinlər" - deyə yol göstərənlərin heç bir proqnozu özünü doğrultmurdu. Ona görə də xalqın seçiminə, xalqın müdrikliyinə ehtiyac var idi.

Xalq o zaman Naxçıvan Muxtar Respublikasına rəhbərlik edən ulu öndər Heydər Əliyevin Bakıya dəvət edilməsini, ölkənin siyasi hakimiyyətinə kömək etməsəni məqsədəuyğun saydı. Hər zaman xalqın yanında olan və xalqın arzu-istəklərinin reallaşdırılması üçün öz canını belə əsirgəməyən ulu öndər Muxtar Respublikadan paytaxta gəlməklə xalqın ölməkdə olan ümidlərini özünə qaytardı. O, iyunun 13-də Gəncəyə - AXC-Müsavat iqtidarının əməllərindən bezərək silaha əl atmış polkovnik Surət Hüseynovun görüşünə getdi. Uzun çəkən müzakirələrdən sonra qardaş qırğınının qarşısının alınması üçün müəyyən addımlar atıldı. Xalq ulu öndərin bu nailiyyətini çox yüksək qiymətləndirdi və iyunun 15-də deputatlar onu Milli Məclisin sədri seçdilər.

AXC-Müsavat iqtidarına inamı və etimadı olmayan beynəlxalq ictimaiyyətin rəsmi nümayəndələri bir çox məsələlərdə Azərbaycan Parlamentinin sədri ilə məsləhətləşmələr aparır, razılığa gəlirdilər. Parlament sədrinin həmin nüfuzunun kölgəsində qaldığını görən dövlət başçısı iyunun 17-də gecə, xəlvəti şəkildə paytaxtı tərk etdi və dövlətin idarə olunmasının bütün məsuliyyəti - bəli, o zaman söhbət səlahiyyətdən deyil, məsuliyyətdən gedirdi - parlament sədrinin üzərinə düşdü. Belə olanda deputatlar prezidentin səlahiyyətlərinin də parlament sədrinə verilməsi barədə qərar qəbul etdilər. Bu isə o demək idi ki, ölkədə növbədənkənar prezident seçkiləri keçirilməlidir.

Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi ulu öndərin paytaxta gəlişindən 1993-cü il oktyabrın 3-nə təyin edilmiş prezident seçkilərinə qədər keçən üç ay müstəqillik tariximizin çox həyəcanlı dövrü idi. 1991-ci il oktyabrın 18-dən 1993-cü il iyunun 15-nə qədər yaşadığımız ağır və məhrumiyyətlə dolu günlərin arxada qalacağına inam və ümid yaranmışdı. Ancaq xalqın yaddaşında daha bir tarixi məqam yaşayırdı - 1918-20-ci illərdə mövcud olmuş müstəqil dövlətimizin taleyi. 1993-cü ilin 3 oktyabr seçkiləri ərəfəsində insanlar bir-birinə xəbərdarlıq edirdilər: "Bu seçkidə Heydər Əliyevi seçə bilməsək, müstəqillik əldən getdi", "Heydər Əliyev vətəndaş müharibəsinin qarşısını aldı, indi qalır müstəqilliyin qorunması", "Heydər Əliyevdən başqa heç kəs bizim azadlığımızı qoruyub saxlaya bilməyəcək" və sairə. Məhz bu prinsiplərlə, bu çağırışlarla seçkiyə gedən Azərbaycan xalqı oktyabrın 3-də öz qətiyyətli sözünü deməyi bacardı.

1993-cü il oktyabrın 3-də keçirilən prezident seçkilərinin tarixçəsini yazan politoloqların qeydlərində oxuyuruq: "Birinci dəfə idi ki, Azərbaycana ATƏT-dən, Beynəlxalq Əmək Təşkilatından, İnsan Hüquqları üzrə Helsinki Qrupundan, eləcə də ABŞ, Almaniya, Türkiyə, İran, Rusiya və Qazaxıstandan müşahidəçilər gəlmişdi. Eyni zamanda, o zamanlar üçün böyük göstərici olan sayda - təxminən 60 nəfər əcnəbi jurnalist 3 oktyabr seçkilərinin gedişini işıqlandırırdı. Həmin seçkilər Azərbaycan xalqı üçün mühüm tarixi hadisə, müstəqil Azərbaycan dövləti üçün isə qurtuluşa gedən yolun ilk pilləsi idi. Xalq böyük səs çoxluğu ilə öz böyük oğlunu, dahi siyasətçi Heydər Əliyevi prezident seçdi və həmin seçimlə də bu günkü qüdrətli Azərbaycan dövlətinin təməli qoyuldu.

1993-cü il 3 oktyabr seçkilərinin nəticələrini biz bu gün ölkəmizin ictimai-siyasi həyatında və sosial-iqtisadi inkişafında görürük. Ulu öndərin siyasi kursunu uğurla davam etdirən Prezident İlham Əliyev respublikamızı iqtisadi inkişaf baxımından dünyanın aparıcı dövlətlərinin sırasına qaldırıb. Bu gün Azərbaycan yoxsulluğun və işsizliyin azaldılmasına, adambaşına düşən ümumi daxili məhsul istehsalının artırılmasına, ordu quruculuğunun sürətləndirilməsinə, ölkənin beynəlxalq aləmə inteqrasiyasına və bir çox göstəricilərə görə dünyanın öncül dövlətləri sırasındadır. Bütün bunlar isə 1993-cü il 3 oktyabr prezident seçkilərinin nəticəsi kimi qiymətləndirilir.

İttifaq MİRZƏBƏYLİ

Xalq qəzeti.- 2011.- 2 oktyabr.- S. 3.