Türkiyə Cümhuriyyəti - 88. Türk dünyasının parlayan ulduzu - Türkiyə

Türkiyənin son illər ərzində əldə etdiyi uğurlar bizi çox sevindirir. Türkiyə bu gün dünya çapında güc mərkəzidir, güclü dövlətdir.

İlham ƏLİYEV,

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Qardaş Türkiyə Cümhuriyyətinin qurulmasından 88 il ötür. Bütün türk dünyasının güvənc yeri Türkiyə bu illər ərzində çox şərəfli yol keçmişdir. Hələ 1923-cü il oktyabrın 29-da yaradılan gənc türk dövlətinin çağdaş sivilizasiyaya qovuşması istiqamətində böyük işlər görülmüşdür.

O dövrdə çağdaşlığı özündə əks etdirən bir sıra qanunlar qəbul edildi, elmin, mədəniyyətin inkişafına ciddi əhəmiyyət verildi. Türk tarixi və türk dili təşkilatları yaradıldı, türk millətinin genefonduna dair geniş araşdırmalar aparıldı. Mədrəsələr ləğv olunaraq, yerinə müasir dünya standartlarına uyğun "Cümhuriyyət məktəbləri" açıldı. Təlim-tədrisdə dünyəvi və milli əsaslar mənimsənildi. "Hərf inqilabı" gerçəkləşdi: ərəb əlifbasından latın əlifbasına keçildi. Universitetlərdə təhsil müasirləşdirildi və yeni çağdaş fakültələr yaradıldı. Miladi təqvimi qəbul edildi, türk qadınına seçmə və seçilmə hüququ verildi. Gənc Türkiyə dövlətində bütün bu işləri xarizmatik lider, türk dünyasının dahi şəxsiyyəti Mustafa Kamal Atatürk həyata keçirdi.

Türk xalqının Atatürkə olan sonsuz məhəbbətinin bir səbəbi də onun Türkiyəni xarici dövlətlərin müstəmləkəsinə çevrilməkdən xilas etməsi idi. Belə ki, Birinci Dünya müharibəsində məğlubiyyətə uğrayan Osmanlı hökuməti 1918-ci il oktyabrın 30-da qalib Antanta dövlətləri ilə Mudros müqaviləsini imzalayaraq, Türkiyəni qeyd-şərtsiz həmin dövlətlərə təslim etmişdi. Ermənilər və yunanlar isə xarici ölkələrin təşviqi və köməyi ilə onun torpaqları hesabına dövlət qurmaq xülyasına düşmüşdülər. Yunan ordusu Anadolunun qərb bölgələrini işğal edirdi. Erməni hərbi birləşmələri isə Türkiyənin şərq əyalətlərində dünyada analoqu olmayan qətllər törədirdilər. Antanta dövlətləri də hərəsi bir istiqamətdən Anadoluya qoşun yeridirdi. Artıq ölkə ərazisinin əksəriyyətində xarici dövlətlərin bayraqları dalğalanırdı. Düşmən bütün bunları edərkən, unutmuşdu ki, türk millətinin azadlıq sevgisi, yurdsevərliyi, böyüklüyü və qətiyyəti bir gün sıyrılmış qılınc kimi, onun başına enəcəkdir. Bunun üçün türk xalqının iradəsini əks etdirən, hər bir türkü ətrafında birləşdirən, onu mücadiləyə, savaşa ruhlandıran liderə ehtiyac var idi. Bu lider böyük öndər və sərkərdə Mustafa Kamal Paşa oldu.

Mustafa Kamal Paşa 1919-cu il mayın 19-da Samsuna gələrək, Anadolunun düşmən işğalından azad edilməsi üçün türk millətini səfərbər etməyə başladı. Həmin il iyunun 22-də Mustafa Kamal imzası ilə Amasyadan bütün Anadoluya yayılan müraciətdə deyilirdi: "Vətənin bütövlüyü, millətin istiqlalı təhlükədədir. Millətin istiqlalını yenə millətin əzmi və qərarı xilas edəcəkdir..." Bu çağırış artıq Anadoluda vüsət almağa başlayan milli azadlıq hərəkatını daha da alovlandırdı.

1919-cu il iyulun 23-də Atatürkün təşkilatçılığı ilə Türk Milli Qurtuluş Savaşının ilk təməl daşı sayılan Ərzurum konqresi öz işinə başladı. Burada milli mücadilənin ilkin prinsipləri təyin olundu. 1920-ci il aprelin 23-də isə Ankarada Anadolunun hər tərəfindən gələn təmsilçilərdən ibarət Türkiyə Böyük Millət Məclisi (TBMM) öz işinə başladı. Mustafa Kamal milli iradəni təmsil edən bu məclisə və onun etimad etdiyi hökumətə başqan seçilərək, türk millətinin siyasi və hərbi liderinə çevrildi. Və Türk Milli Qurtuluş Savaşı başlandı. Düşmənlər diz çökdürüldü, ölkədən qovuldu.

1923-cü il iyulun 24-də Lozanna sülh müqaviləsi imzalandı. Bu müqaviləyə əsasən, Türkiyə dövləti bütün dünya dövlətləri tərəfindən tanındı. Həmin il oktyabrın 29-da TBMM Anayasanın 1-ci maddəsinə dəyişiklik edərək "Türkiyə dövlətinin hökumət formasının cümhuriyyət" olduğunu bəyan etdi...

Hazırda Türkiyə Cümhuriyyəti Avropanın ən qüdrətli ölkələrindən biridir. Dünyanın 16-cı ən böyük iqtisadiyyatına malik olan qardaş ölkənin güclü ordusu bölgədə sülhün, təhlükəsizliyin və tarazlığın qorunmasında mühüm rol oynayır. Türkiyə NATO-da və digər beynəlxalq təşkilatlarda əhəmiyyətli və strateji tərəfdaş kimi böyük nüfuza malikdir. Bu gün o, Avropa Birliyi yolunda qətiyyətlə irəliləyir.

Azərbaycan-Türkiyə münasibətlərinə gəlincə, türk dünyasının böyük oğlu, ulu öndər Heydər Əliyevin "Bir millət, iki dövlət" kəlamını xatırlatmaq kifayətdir. Bu gün ulu öndərin yolunu uğurla davam etdirən Prezident cənab İlham Əliyev Türkiyə ilə ölkəmiz arasında mövcud münasibətlərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsində davam etdirilməsinin qarantıdır. Ötən günlərdə Vanda baş verən zəlzələ zamanı Prezident İlham Əliyevin tapşırığı ilə böyük xilasedici heyyətin və lazımi ləvazimatların 3 təyyarə ilə dərhal hadisə yerinə çatdırılması da Azərbaycanın Türkiyəyə olan qardaşlıq münasibətinin göstəricisidir. Çünki Türkiyənin kədəri bizim kədərimiz, sevinci bizim sevincimizdir. Türkiyə Cümhuriyyətinin quruluşunun 88-ci ildönümünün Azərbaycanda da yüksək səviyyədə qeyd olunması da bunun bariz nümunəsidir.

Rauf ƏLİYEV

Xalq qəzeti.- 2011.- 29 oktyabr.- S. 7.