Laçın: yaz təkcə çölləri deyil, ümidləri də göyərdir

Laçının işğal altına düşməsi təkcə laçınlıların deyil, bizim hamımızın böyük faciəsidir... Əgər ulu öndər o vaxt, Azərbaycan üçün həlledici anlarda hakimiyyətdə olsaydı, Laçın heç vaxt işğal altına düşməzdi.

24 dekabr 2011-ci il tarixdə laçınlı ictimaiyyət nümayəndələri ilə görüşdə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin çıxışından

"Laçınlılar əsrlər boyu təbiətin qurduğu ulu təqvimlə yaşamış, onların həyat saatının əqrəbi yaylaqla qışlaq arasında dövr etmişdir". Dünya görmüş laçınlı bir qocadan neçə illər əvvəl eşitdiyim bu müdrik fikir onlarla hər görüşündə yada düşür və .... hər dəfə də adamı dərin bir təəssüf, qarşısıalınmaz bir göynərti hissləri bürüyür. 20 ildir ki, namərd düşmən, sanki, İlahidən qurulmuş bu saatın əqrəblərini dayandırıb...

Sərin keçən qışdan artıq əsər-əlamət qalmayıb. Laçınlıların dədə-baba qışlaq yeri olmuş Ağcabədi rayonundakı Taxtakörpü və digər obalar yazın işıq nəfəsi ilə qızınır. Otlaqlar, örüşlər, əkinlər "7 ayın yuxusundan sonra ilin "bir ayda 7 qarış boyatma dövrü"nə qədəm qoyub. Sürülər, naxırlar çöl-bayırın yaşıl kətanında zəhmət tabloları kimi uzaqdan diqqəti cəlb edir. 20 il əvvələdək hər ilin bu vədəsində hamının nəzərləri Qırxqızın uzaqdan gəl-gəl deyən zirvəsinə dikilərdi, yaylaq yır-yığışı başlayardı. Laçının işğalından sonra rayon mərkəzinə çevrilmiş Taxtakörpü qəsəbəsində məskunlaşmış köhnə dost-tanışlarla ötən günləri beləcə yada saldıq...

Laçın Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Ramiz Cəbrayılov isə söhbətə məcburi köçkünlərin problemlərinin həllinə ildən-ilə artan dövlət qayğısından söz açmaqla başladı:

Qaçqın və məcburi köçkünlərin qayğıları dövlətimizin, xüsusilə ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin daim diqqət mərkəzindədir. Öncə ötən il məcburi köçkünlərin sosial problemlərinin həllinə 500 milyon dollar vəsait xərclənmişdir. Möhtərəm Prezidentimizin müvafiq sərəncamı ilə ötən ilin dekabrından məcburi köçkünlərə verilən aylıq yemək xərci müavinətinin həcmi 10 faiz artmışdır. Sevindirici haldır ki, il ərzində 2171 nəfər məcburi köçkün daimi, 5 min nəfərə qədər isə mövsümi işlə təmin olunmuş, 10600 nəfər məcburi köçkün yeni tikilmiş evlərə köçürülmüşdür. Köçkünlər arasında yoxsulluq 70 faizdən 19 faizə düşmüşdür.

Bu qayğı və diqqəti laçınlılar daha çox hiss edirlər. Prezident İlham Əliyevin 1 iyul 2004-cü il tarixli 298 nömrəli sərəncamı ilə təsdiq edilmiş "Qaçqınların və məcburi köçkünlərin yaşayış şəraitinin yaxşılaşdırılması və məşğulluğunun artırılması üzrə Dövlət Proqramı"na 31 oktyabr 2007-ci il tarixli sərəncamla edilmiş əlavələrə uyğun olaraq 2011-ci ilin əvvəlində Taxtakörpü ərazisində bütün infrastruktura malik 552 ailəlik qəsəbənin tikintisinə başlanılmış və qısa müddətdə işlər başa çatdırılmışdır. 24 dekabr 2011-ci il tarixdə möhtərəm Prezidentimizin iştirakı ilə açılışı olan qəsəbəyə Ağcabədi rayonundakı "Alman", "Yastıyol" və "Taxtakörpü" qəsəbələrində fin tipli evlərdə məskunlaşmış məcburi köçkünlər köçürülmüşdür. Qəsəbədə əlavə olaraq 4 şəhid ailəsi, 3 Qarabağ müharibəsi əlili, 5 nəfər həkim, 35 nəfər kirayədə yaşayan və ya mənzil-məişət şəraiti ağır olan işçilər, həmçinin ötən il baş vermiş təbii fəlakət nəticəsində evləri uçmuş vaqon və beton evlərdə məskunlaşmış 14 ailə məskunlaşmışdır. Saatlı, Biləsuvar, İmişli rayonlarında ağır şəraitdə yaşayan 17 ailə yeni evlərlə təmin edilmişdir. Taxtakörpü qəsəbə orta məktəbinin fin tipli otaqları, məcburi köçkünlərin təhvil verdiyi fin evləri isə 30 məcburi köçkün ailəsinə müvəqqəti istifadə üçün paylanılmışdır.

Bir məsələni də diqqətinizə çatdırım ki, məlum Dövlət Proqramına 2011-ci ilin 21 fevral tarixində Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə olunmuş əlavələrə uyğun olaraq, Taxtakörpü ərazisində qamış daxal evlərdə məskunlaşmış 1500 ailəyə, eyni zamanda Bakı, Sumqayıt şəhərlərində yataqxana, şəxsi mənzillərdə və digər ictimai binalarda məskunlaşmış 3 mindən çox laçınlı məcburi köçkün ailəsinə yeni evlərin tikilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Taxtakörpü ərazisində yeni evlərin tikilməsi məqsədilə Nazirlər Kabineti tərəfindən 627 hektar torpaq sahəsi ayrılmış, artıq işlər layihələndirmə mərhələsindədir. Çalışırıq ki, 2012-ci ildə Taxtakörpü ərazisində məskunlaşmış məcburi köçkünlər üçün yeni evlərin inşasına başlanılsın. Bir məlumatı da diqqətinizə çatdırım ki, Dövlət Proqramına Əlavələrə uyğun olaraq, Naftalan şəhərində 4 sanatoriyada məskunlaşmış 45 məcburi köçkün ailəsi bu yaxınlarda Goranboy rayonunda tikilmiş çoxmərtəbəli binalarda yeni mənzillərlə təmin edilmişdir.

Başçı ötən il rayonda görülmüş digər işlərdən də danışaraq bildirdi ki, laçınlı məcburi köçkünlərin məskunlaşdığı ərazilərdə abadlıq-tikinti, mənzil-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində xeyli iş görülmüş, sosial, iqtisadi və mədəni sahələrdə bir çox tədbirlər həyata keçirilmişdir. Taxtakörpü qəsəbəsindəki Heydər parkı və Gənclər parkında, Şəhidlərin abidə kompleksi, rayon icra hakimiyyətinin inzibati binası və ulu öndər Heydər Əliyevin büstü ətrafında xeyli abadlıq işləri görülmüş, müxtəlif güllər əkilmişdir. Parkda yeni hovuz tikilərək fəvvarə quraşdırılmış, oturacaqlar qoyulmuş, yaşıllıq sahəsinə münbit torpaq tökülərək 6500 ədəd gül və 700 ədəd həmişəyaşıl ağac əkilmiş, 142 ədəd müasir işıqlandırıcı dirəklər quraşdırılmışdır. Rayon Rabitə Qovşağının binasının xarici divarı alkaponla, hasarı isə aqlayla üzlənmişdir. Yeni Azərbaycan Partiyası rayon təşkilatının dam örtüyü dəmir kirəmitlə əvəz olunmuş, fasadı aqlayla üzlənmiş, ətrafında abadlıq işləri həyata keçirilmişdir.

Taxtakörpü ərazisində məskunlaşmış məcburi köçkünlərin elektrik enerjisi ilə bağlı problemlərinin həll olunması məqsədilə qəsəbədə 250 kva-lıq transformator yenisi ilə əvəz olunmuşdur. Qarıqışlaq obasında 1 ədəd 160 kva-lıq, Rayon Mərkəzi Xəstəxanasında 1 ədəd 100 kva-lıq yeni transformator quraşdırılmış, 8 ədəd transformator əsaslı, 40 ədəd transformatorda cari təmir işləri aparılmış, 5 min metr uzunluğunda müxtəlif güclü elektrik hava xətti yenisi ilə əvəz olunmuşdur.

"Azərbaycan Respublikası regionlarının 2009-2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı"na uyğun olaraq Taxtakörpü ərazisində torpaqların meliorativ vəziyyətinin yaxşılaşdırılması məqsədilə meliorasiya tədbirləri ötən ildə davam etdirilmişdir. 2011 - ci ildə 1400 metr açıq suyığıcı kanal, 620 metr beton kanal, 3440 metr qapalı dren tikilmiş, 12 ədəd hidrotexniki qurğu quraşdırılmış, bir ədəd dəmir beton körpü salınmışdır. Taxtakörpü ərazisindəki Cağazur, Kamallı obalarında artezian quyusu qazılmışdır. Suvarma Sistemləri idarəsi tərəfindən 78 km uzunluğunda suvarma kanalları lildən təmizlənmiş, 21 ədəd nasos, mühərrik, 62 ədəd hidrotexniki qurğu əsaslı və cari təmir edilmişdir.

Azərbaycan Su və Meliorasiya Açıq Səhmdar Cəmiyyəti ilə aparılmış məqsədyönlü tədbirlərin nəticəsi olaraq, gələcəkdə baş verə biləcək təhlükənin qarşısının alınması məqsədilə cəmiyyətin xətti ilə Kür çayının Taxtakörpü ərazisindən keçən sağ sahili boyunca əsaslı bəndbərkitmə işləri həyata keçirilmişdir.

Kənarda yaşayan laçınlıların qayğıları da diqqət mərkəzində olmuşdur. 2011-ci ildə Məcburi Köçkünlərin Sosial İnkişaf Fondu tərəfindən laçınlı məcburi köçkünlərin məskunlaşdığı Bakı şəhərinin Binəqədi və Xəzər rayonlarında, Sumqayıt şəhərinin Tağıyev qəsəbəsində yerləşən yataqxana binaları təmir edilmişdir. Taxtakörpü ərazisindəki Şeylanlı və Şəlvə obalarında, Bərdə rayonunun Mircəfərli kəndində 17,6 kilometr uzunluğunda avtomobil yoluna çınqıl örtük verilmişdir.

"Dünyaya Baxış" beynəlxalq humanitar təşkilatının xətti ilə icma layihələri əsasında yol, təsərrüfat suyu və digər məsələlərlə bağlı 37 mikrolayihə həyata keçirilmişdir. Taxtakörpüdə resurs və biznes mərkəzinin tikintisinə nail olunmuşdur.

İlboyu əhalinin içməli suya olan təlabatının ödənilməsi üçün ərazidəki içməli su şəbəkələrində yararsız xətlərin 1380 metr hissəsi yenisi ilə əvəz edilmiş, 3 min metr hissəsində təmir işləri aparılmışdır. Ağcabədi-Zərdab magistral yolu boyunca yeni salınmış qəsəbəyə 3,6 kilometr asfalt yol çəkilmişdir. 55 saylı Yol İstismar İdarəsi küçə və meydanlarda 10 min kvadratmetr asfalt örtük salmış, 2 ədəd sərnişin dayanacağı tikmiş, giriş yolundakı dairəni müasir formada bərpa etmişdir.

Öyrəndik ki, son 1 ildə rayonda məcburi köçkünlərimizin sosial-iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşdırılması istiqamətində bir sıra mühüm tədbirlər həyata keçirilmiş, rayonun maddi cəhətdən imkansız ailələrinə diqqət artırılmışdır. Qızıl Aypara Cəmiyyətinin Rayon Komitəsi tərəfindən Bakı və Sumqayıt şəhərlərində məskunlaşmış 148 nəfər tənha, imkansız və şəhid ailəsinə ərzaq yardımları edilmiş, rayon həmkarlar təşkilatları tərəfindən rayonun maddi cəhətdən imkansız 400-dən çox ailəsinə maddi köməkliklər olunmuşdur. Ötən il bayramlarda Vergilər Nazirliyi tərəfindən Taxtakörpü ərazisindəki 3 mindən çox ailəyə ərzaq yardımı paylanılmışdır. Qurban bayramı münasibəti ilə Taxtakörpü qəsəbəsində geniş bayram tədbirləri keçirilmişdir. 1 baş iri buynuzlu, 160 baş xırda-buynuzlu heyvan qurban kəsilmiş və həmin qurban payları digər ərzaq yardımları ilə birlikdə 30-dək rayonda məskunlaşmış Laçın rayonundan olan şəhid, Qarabağ müharibəsi əlili, Böyük Vətən Müharibəsi iştirakçısı, tənha və imkansız 1200 ailəyə paylanılmışdır.

Keçən il 1048 hektar sahədə taxıl, 1289 hektar sahədə yonca, 55 hektar sahədə bostan, 38 hektar sahədə tərəvəz becərilmişdir. Taxıl sahəsindən 2936 ton məhsul istehsal edilmiş, hər hektardan orta hesabla 28 sentner məhsul götürülmüşdür. Sahələrdən 8294 ton qaba yem toplanmış, 93 hektar bostan sahələrindən isə 1431 ton məhsul istehsal edilmişdir.

Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına istifadə etdiyi yanacaq və mator yağlarına görə hər hektara 40 manat olmaqla 96042 manat vəsait ödənilmişdir.

Əhali və fermer təsərrüfatlarında 33907 baş mal, 201497 baş davar, 5073 arı ailəsi, 89317 ev quşları bəslənir. Ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 3217 baş qaramalda, 1365 baş davarlarda, 701 arı ailəsində artım əldə edilmişdir. 2011-ci ildə 17990 sentner ət, 130952 sentner süd, 3709 sentner yun, 1 277 000 ədəd yumurta istehsal edilmiş, 2010-cu illə müqayisədə 2275 sentner ət, 3242 sentner süd, 79 sentner yun, 71 min ədəd yumurta çox istehsal olunmuşdur.

Son 1 ildə rayonun 28 ümumtəhsil məktəbi büdcə vəsaiti hesabına əsaslı və cari təmir edilmişdir. 31 saylı tam orta məktəbdə isə Məcburi Köçkünlərin Sosial İnkişaf Fondu tərəfindən əsaslı təmir işləri aparılmış, təhsil ocağı inventar və avadanlıqlarla təchiz olunmuşdur. Rayon təhsil şöbəsi üçün inzibati bina tikintisinə başlanılmışdır. 2011-ci ildə Heydər Əliyev Fondu tərəfindən birinci siniflər üçün 1020 ədəd məktəbli çantası və yazı ləvazimatları, Dövlətqaçqınkom tərəfindən isə 1615 dəst məktəbli forması paylanılmışdır. "Dünyaya Baxış" beynəlxalq humanitar təşkilatı tərəfindən Taxtakörpü qəsəbəsində inşa edilmiş müasir tələblərə cavab verən iki uşaq bağçasının fəaliyyəti təmin edilmişdir.

Ötən dərs ilində rayonun tam orta məktəblərini bitirmiş məzunlardan 143 nəfəri respublikanın müxtəlif ali məktəblərinə qəbul olunmuş, 3 nəfər 600-dən yuxarı bal toplamış, Məmmədov Hüseyn Cəfər oğlu Prezident təqaüdünə layiq görülmüşdür.

Növbəti illərdə Taxtakörpü ərazisində ağır şəraitdə yaşayan 6300 nəfərdən ibarət 1500 məcburi köçkün ailəsi üçün evlərin tikilməsi və qəsəbələrin salınması nəzərdə tutulmuşdur.

2003-cü ildən bəri 650-si daimi olmaqla 2742 yeni iş yeri açılmış, 11 kəndli-fermer təsərrüfatı yaradılmışdır.

Laçınlılar artıq 20 ildir ki, doğma ellərdəki yaylaqlara qalxa bilməsələr də, məskunlaşdıqları ərazilərdə dövlətin fəal yardımı, özlərinin zəhmət və dəyanəti ilə bir çox problemlərini həll etmiş, güzəranlarını günün tələbinə uyğunlaşdırmışlar. Lakin heç nə yurd itkisinin zirvəsini belə geri qaytara bilməz. Ölkəmizin sürətli sosial-iqtisadi yüksəlişi, müdafiə qüdrətimizin artması və dövlət başçısı İlham Əliyevin Dağlıq Qarabağ problemi ilə bağlı qətiyyətli mövqeyi laçınlıların tezliklə öz yurdlarına dönmək ümidlərini artırır. Laçınlılar yaxşı bilirlər ki, düşməni yalnız ondan güclü olmaqla əzmək olar. Odur ki, rayonda bütün imkan və səylər bu mərama yönəldilib.

Ziyəddin SULTANOV

Xalq qəzeti.- 2012.- 8 aprel.- S. 4.