Vətəndaşların təhlükəsizliyi etibarlı şəkildə təmin olunur

(əvvəli qəzetin 9 avqust 2012-ci il tarixli sayında)

Faktlar göstərir ki, cəmiyyətdə ictimai asayişi pozan, əhalinin rahatlığına qarşı təhlükə törədən, milli təhlükəsizliyə təhdid yaradan hallar ölkəmizə qarşı informasiya müharibəsidir. Azərbaycanın sürətli sosial-iqtisadi, mədəni inkişafını gözü götürməyən bəzi ölkələr informasiya müharibəsində din amilindən ölkəmizə qarşı vaxtaşırı istifadə etməyə çalışırlar.

Məsələn, orta məktəbdə şagird qızların hicab qalmaqalı, qeydiyyatdan keçməmiş İslam Partiyasının üzvlərinin guya dövlət qurumları tərəfindən sıxışdırılması və s. bu kimi böhtan xarakterli məlumatların qonşu ölkələrin kütləvi informasiya vasitələrində işıqlandırılmasını Azərbaycana qarşı informasiya müharibəsinin bir forması kimi dəyərləndirmək olar. Respublikamızda dini vəziyyət və dindarlara münasibətlə bağlı reallığı əks etdirməyən yazıların bəzi yerli qəzetlərdə işıqlandırılması da bu qəbildəndir. Yəni KİV-lərdə Azərbaycanın reallığını əks etdirməyən bu cür məqalələrin dərc olunması da xaricdə fəaliyyət göstərən antiazərbaycan qruplarına ölkəmizə qarşı informasiya müharibəsində din amilindən istifadə etmək üçün təkan vermiş olur.

Göründüyü kimi, ölkəmizin milli təhlükəsizliyinə dinlə bağlı olan təhdidlər müxtəlifyönümlüdür. Bunların içərisində hazırki şəraitdə maddi və mənəvi cəhətdən xarici ölkələr tərəfindən dəstəklənən icazəsiz fəaliyyət göstərən bəzi dini-siyasi qrupları ən təhlükəli hesab etmək olar. Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, bu cür qruplar milli və dini ekstremizmə və terrorizmə meyilli olduqlarına görə onların fəaliyyəti cəmiyyətin sabitliyi üçün daha çox təhlükə yaradır ki, bunları da milli təhlükəsizliyə qarşı təhdid hesab etmək olar.

Azərbaycan dünyəvi, sivil bir dövlət olaraq həmişə dini ekstremizmə qarşı çıxmış, dini dözümsüzlüyü pisləmiş və bu sahədə başqa dövlətlərlə əməkdaşlıq etmişdir. Azərbaycan terrorizmə, dini ekstremizmə qarşı mübarizə aparan ölkələrlə əməkdaşlığa üstünlük verir. Prezident Administrasiyanın rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyev 2011-ci il sentyabrın 21-də Rusiyanın Yekaterinburq şəhərində keçirilən təhlükəsizlik məsələlərinə cavabdeh olan yüksək vəzifəli şəxslərin beynəlxalq görüşündə iştirak etmişdir. Dünyanın 65 ölkəsinin nümayəndələrinin iştirak etdiyi bu beynəlxalq toplantıda bir çox aktual məsələlər, o cümlədən beynəlxalq informasiya təhlükəsizliyi, təbii və texnogen fəlakətlər zamanı əməkdaşlıq, transmilli cinayətkarlığa qarşı mübarizə məsələləri müzakirə edilmişdir. Bu beynəlxalq görüşdə akademik Ramiz Mehdiyev "Millətlərarası düşmənçilik və dini dözümsüzlüklə əlaqədar böhranlı vəziyyətlərdə ekstremizmin təzahürlərinə qarşı mübarizə sahəsində beynəlxalq əməkdaşlığın fəallaşdırılması problemləri" mövzusunda məruzə ilə çıxış etmişdir. Öz məruzəsində ekstremizmin mahiyyətini elmi cəhətdən izah edən Ramiz Mehdiyev qeyd etmişdir ki, "Ekstremizmə ən ümumi formada müxtəlif məsələlərə ifrat baxışların tərəfdarı olmaq kimi tərif verilir. Lakin ekstremizm, sadəcə, radikal baxışların ifadəsi deyildir. Çox vaxt o ciddi cinayətlər törədilməsinə səbəb olur."Akademik Ramiz Mehdiyev ekstremizmin çoxsaylı formaları arasında milli və dini ekstremizmi ən təhlükəli forma hesab edərək bunu aşağıdakı kimi əsaslandırmışdır: "Ekstremizmin çoxsaylı formaları arasında ən təhlükəli formalar kimi milli və dini ekstremizmi qeyd etmək lazımdır. Onların dağıdıcı potensialı olduqca böyükdür, çünki onlar böyük insan qruplarını, hətta bütöv xalqları da əhatə edə bilər".

Dini ekstremizmin genişlənərək, radikal qruplarla birləşərək cəmiyyətdə sabitliyi pozmağa, ictimai təhlükəsizliyin təmin olunmasına mənfi təsir göstərərək sosial vəziyyəti kəskinləşdirməyə çalışdığını vurğulayan akademik dini-siyasi ekstremizmin cəmiyyət üçün yaratdığı təhlükəni aşağıdakı kimi şərh etmişdir:

"Bu gün müxtəlif ekstremist qruplar öz məqsədləri üçün radikal dini ideyalardan istifadə etməklə dünyəvi və demokratik dövlət quruluşunu dəyişməyə yönəlmiş fəaliyyəti həyata keçirməyə çalışırlar. Onlar cəmiyyətdə sabitliyi pozmağa, dini və sosial vəziyyəti kəskinləşdirməyə çalışırlar".

Qeyd edək ki, dinin siyasiləşdirilməsi, yaxud siyasi fəaliyyətdə dindən istifadə, dini ayrı-seçkiliyi yaratmaq, başqa dinlərə qarşı nifrət təbliğ edilməsi bir çox ölkələrdə, o cümlədən Avropanın inkişaf etmiş ölkələrində də müşahidə olunur. Məsələn, 2011-ci il 22 iyul tarixində Norveçdə 32 yaşlı Andreas Breyvikin törətdiyi dini-siyasi xarakter daşıyan terror aktını buna misal göstərmək olar. KİV-in məlumatına görə, əvvəlcə Oslo şəhərinin hökumət binasının yerləşdiyi məhəllədə böyük partlayış törədən A.Breyvik, sonradan polis paltarı geyərək Utoya adasına gəlmiş, burada yerləşən gənclərin yay düşərgəsində toplantı keçirən çoxsaylı gəncləri güllələmişdir. Bu terror aktı zamanı 80-ə yaxın adam qətlə yetirilmişdir. Siyasi müşahidəçilərin fikrinə görə, Avropada müsəlmanların sayının artmasını təhlükə kimi qəbul edən 32 yaşlı terrorçu qeyri-Qərb ölkələrindən gələn müsəlmanlara Norveçdə sığınacaq verən Sosial-Demokrat Partiyasını düşmən hesab edərək, onlara qarşı terror törətmişdir. Siyasi müşahidəçilərin rəyinə görə, terrorçu özü bu fikri məhkəmədə etiraf etmişdir.

Qeyd edək ki, Norveçdə islamofobiyanı dəstəkləyən siyasi təşkilatlardan biri Tərəqqi Partiyasıdır ki, bu partiyanın siyasi baxışları A.Breyvikin siyasi baxışları ilə üst-üstə düşür. A.Breyvik vaxtilə həmin partiyanın üzvü olmuş, sonradan partiya sıralarından çıxmışdır. Terrorçu öz siyasi baxışlarını törətdiyi cinayətdən bir az əvvəl Londonda çap etdirdiyi 630 səhifəlik "Avropa müstəqillik deklarasiyası" (2011) adlı kitabında şərh etmişdir. Məhkəmə zamanı A.Breyvik Qərbi Avropanın müsəlmanların əlinə keçməsinin qarşısını almaq üçün bu cinayəti törətdiyini bildirmişdir. O, Avropanı xilas etmək üçün öldürmək istədiyi adamların siyahısında Böyük Britaniyanın sabiq baş naziri Toni Bleyer, Britaniya şahzadəsi Çarlz, Almaniya kansleri Angela Merkel, Fransanın sabiq Prezidenti Nikola Sarkozi və digər nüfuzlu şəxslərin adları olduğunu vurğulamışdır. A.Breyvik internetə yerləşdirdiyi videoçarxda özünü orta əsr cəngavərləri ilə müqayisə etmiş və başqalarını da "səlib yürüşçüsü" olmağa, Avropanın islamlaşdırılmasına qarşı və marksizmə qarşı mübarizə aparmağa çağırmışdır.

Buradan göründüyü kimi, Norveç kimi Avropanın inkişaf etmiş bir ölkəsində baş verən bu müdhiş cinayət hadisəsi dini dözümsüzlük, başqa dinlərə qarşı nifrət təbliğ edən hadisə kimi insanların şüuruna daxil olmuş, əsasən müsəlmanlara və multikulturalizm siyasətinə qarşı yönəldilmişdir. Bu faktlar bir daha onu göstərir ki, terrorçuların, dini ekstremistlərin vətəni yoxdur. Belələri istənilən bölgədə cinayət törədə bilər. Bəzi radikal dini qruplar əvvəlcə təbliğat metodundan yararlanaraq əhalinin həssas təbəqələrini öz tərəflərinə çəkir, sonra isə onları müxtəlif təxribatlara sövq edirlər.

Akademik Ramiz Mehdiyev Yekaterinburqdakı toplantıda son vaxtlar Azərbaycanda da dini ekstremizmlə, terrorçuluqla məşğul olan bəzi təxribatçı qrupların fəaliyyəti haqqında məlumat vermiş, onların zərərsizləşdirildiyini bildirərək demişdir: "Məsələn, son illərdə Pakistanda Şimali Vəziristan ərazisində "Əl-Qaidə" düşərgələrində hazırlıq keçmiş qanunsuz silahlı dəstənin üzvləri məhkum edilmiş, "Sumqayıt camaatı" terror qrupu zərərsizləşdirilmişdir. Bundan əlavə, dini təmayüllü "Ceyşulla", "Hizbut-Təhrir", "Əl-Qaidə Qafqaz", "İmam Mehdinin Şimal ordusu" və başqa terror təşkilatlarının özəkləri ləğv edilmiş, həmin təşkilatların 189 üzvü cinayət məsuliyyətinə cəlb olunmuşdur.

Qeyd etdiyim faktlar ona dəlalət edir ki, millətçi ekstremizmlə bərabər, dini ekstremizm Azərbaycanın milli təhlükəsizliyi üçün ciddi risklərdir". Buradan məlum olur ki, Azərbaycanda fəaliyyət göstərmiş təxribatçı qruplar beynəlxalq terror şəbəkələri ilə əlaqədar olmuş və xarici ölkələrdə yerləşən terror qrupları tərəfindən idarə olunmuşdur.

Ancaq təəsüflə qeyd etmək lazımdır ki, zaman-zaman insanlar bu ülvi və bəşəri missiyanı tamam başqa məcrada inkişaf etdirərək, dini, mədəniyyəti siyasi amallara xidmət etdirməyə çalışmışlar. Xüsusən də son vaxtlar bu prosesi daha intensiv müşahidə edirik. Dini liderlərin şəxsiyyətlərinin təhqiri, dinlərin digər din mənsubları tərəfindən təhqir olunması, müqəddəs kitabların yandırılması və birinin digərinə qarşı yalan və böhtanlarla çıxış edilməsi kimi faktlar bu proseslərin əleyhinə mübarizənin aktuallığını və vacibliyini göstərir.

Azərbaycanda dini tolerantlıq mədəniyyəti tarixən yüksək olmuşdur. Azərbaycanda dinlərin bərabər və sülh içində yaşaması tarixin bütün mərhələlərində müşahidə olunmuşdur. Bütün dinlər bərabər hüquqlu olaraq cəmiyyətin inkişaf prosesinə eyni istiqamətdə öz töhfələrini vermişlər və bu gün də bu missiyanı həyata keçirməkdədirlər. Əlbəttə, bu, İslam dininin bütün insanlara təbliğ etdiyi ümumbəşəri və humanist dəyərlərin bəhrəsidir. Biz bu yanaşmanı bütün dini mətn və kitablarda müşahidə edə bilərik. Səmavi dinlər öz müqəddəs kitablarında sülhü, əminamanlığı və sevgini insanlığa əsas amal kimi hər zaman tövsiyə etmiş və bu da, təbii ki, öz növbəsində insanlara, dinlərə, mədəniyyətlərə tolerant şəraitdə yaşayıb-yaratmağı öyrətmişdir.

Dini ayrı-seçkiliyə rəvac verilməsi dinlərarası münasibətlərin qızışdırılması da dini ekstremizmə yol açır. Çox təəssüf ki, dinlərin təhqir olunması, başqa dinlərə qarşı düşmənçilik hisslərinin qızışdırılması orta əsrlərdə yox, ictimai şüurun, elm və texnikanın yüksək inkişaf etdiyi XXI əsrdə baş verir. Məsələn, amerikalı keşişin İslamın müqəddəs kitabı olan "Qurani-Kərimi" oda atıb yandırması bütün müsəlmanları hiddətləndirmişdir. Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, Milli Məclisin deputatı, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyeva 2011-ci ilin aprel ayında Bakıda keçirilən Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunda bu hadisənin dinlərarası münaqişənin qızışdırılmasına təkan verdiyini pisləyərək demişdir: "Biz elə bir dövrdə yaşayırıq ki, hətta insanların ən müqəddəs, ən ülvi hissləri ilə oynamaq istəyənlər də tapılır. Bizim hər birimiz müxtəlif dinə mənsubuq və bu dinlərin dəyər sistemləri olduqca yaxındır. Biz müxtəlif dinlərdə bir Tanrıya dua edirik və dualarımızın mahiyyəti də eynidir. Lakin biz bu gün insanlıqdan kənar və ağlasığmaz bir faktla üzləşirik. Özünü din xadimi adlandıran biri müqəddəs kitabı - "Qurani-Kərim"i oda atıb yandırır. Nədir belə hərəkətin adı? Nədir onun məqsədi? Hansı siyasi qüvvələrin sifarişidir bu? Belə insanlar kimə və nəyə xidmət edirlər? Lakin biz belə bir dəhşətli halın, hadisənin dünya ictimaiyyəti tərəfindən qəti şəkildə pislənməsi ilə də rastlaşmadıq. Nəticədə cəzasız qəddarlıq bir az da, daha da dəhşətli qəddarlıqla nəticələndi və biz bunun da şahidi olduq".

Bu istiqamətdə BMT-nin Baş Assambleyasının "Dinlərin təhqir olunması əleyhinə mübarizə" adlı A\ RES\ 65/224 saylı Qətnaməsində bu məsələlərin gündəmə gətirilməsi təqdirəlayiq davranış və hərəkətdir. Bu gün BMT-yə üzv olan bütün ölkələrin qətnaməyə qoşulması və bu istiqamətdə bəzi önəmli addımların atılması gecikmiş bir davranış olsa da, ancaq bu dövr üçün olduqca vacib bir addımdır.

Azərbaycan Respublikasının da bu qətnaməyə qoşulması sevindirici və təqdirəlayiqdir. Dinlərin tolerant şəraitdə yaşaması və ümumbəşəri dəyərlər kontekstində inkişaf etməsi baxımından Azərbaycanın tutduğu mövqe və izlədiyi siyasət bir model kimi bu gün dünyaya təqdim edil

Sakit HÜSEYNOV,

AMEA Fəlsəfə, Sosiologiya və

Hüquq İnstitutunun dinşünaslıq və

mədəniyyətin fəlsəfi problemləri

şöbəsinin müdiri, fəlsəfə elmləri doktoru

Xalq qəzeti.- 2012.- 10 avqust.- S. 5.