Respublikamızın region ölkələri ilə əməkdaşlığı gündən-günə zənginləşir

Bu prosesdə Rusiya Federasiyası ilə olan əlaqələrə xüsusi önəm verilir

Strateji tərəfdaşlığa əsaslanan Azərbaycan - Rusiya münasibətləri bütün sahələrdə uğurla inkişaf etməkdədir. İqtisadi, elmi-texniki və humanitar əlaqələrin dərinləşməsi hər iki ölkə vətəndaşlarının rifahının yüksəlməsinə, xalqlarımız arasında tarixi dostluq tellərinin möhkəmlənməsinə müsbət təsir göstərir.

İlham ƏLİYEV,

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Sürətlə inkişaf edən, regionda və dünyada nüfuzu durmadan artan Azərbaycan Respublikası strateji müttəfiqləri ilə əlaqələrini genişləndirir, özünün milli maraqlarını ön planda tutaraq bölgənin aparıcı dövlətləri ilə qarşılıqlı əməkdaşlığı müasir dövrün tələbləri çərçivəsində inkişaf etdirir.

Bu mənada, postsovet məkanının ən böyük ölkəsi olan Rusiya Azərbaycan üçün xüsusi önəmə malik strateji tərəfdaşdır. Reallıq budur ki, bir sıra qlobal və regional məsələlərdə ölkələrimizin mövqeyi üst-üstə düşür, dövlət mənafelərimiz qarşılıqlı işbirliyin inkişafını tələb edir. Rusiya ilə Azərbaycan arasında mövcud əlaqələr həm rus, həm də Azərbaycan xalqlarının maraqlarına cavab verir. Buna görə də ölkələrimizin prezidentləri tərəfindən müəyyən olunmuş siyasi kurs strateji tərəfdaşlıq istiqamətində davam etdirilir.

Əlaqələrimizin tarixinə qısa nəzər saldıqda görürük ki, Azərbaycan müstəqilliyini yenidən bərpa etdikdən sonra hakimiyyətə gələn təsadüfi və naşı "siyasətçilərin" yürütdüyü yarıtmaz xarici siyasət nəticəsində ölkələrimiz arasında münasibətlər xeyli gərginləşmişdi. Yalnız ulu öndər Heydər Əliyev yenidən hakimiyyətə gəldikdən sonra vəziyyət yaxşılığa doğru dəyişməyə başladı. 1993-cü ilin iyun ayından ölkəmizə rəhbərlik edən ulu öndər Rusiya ilə yenidən dostluq münasibətlərinin yaranmasına xüsusi əhəmiyyət verdi, həmin ildən başlayaraq əlaqələr inkişaf etdi, əməkdaşlıq genişləndi. 1997-ci ilin iyulun 3-də imzalanmış "Dostluq, əməkdaşlıq və qarşılıqlı təhlükəsizlik haqqında" müqavilə ikitərəfli münasibətlərin inkişafının göstəricisi idi.

Ölkələrimiz arasında siyasi-diplomatik, iqtisadi və mədəni əlaqələr 2000-ci ildə Vladimir Putinin Rusiyanın dövlət başçısı seçilməsindən sonra daha da sürətlə inkişaf etdi. 2001-ci ilin yanvarın 9-da Rusiyanın Prezidenti Vladimir Putin ölkəmizə işgüzar səfər etdi. Müstəqillik tariximizdə ilk dəfə idi ki, Şimal qonşumuzun rəhbəri Azərbaycana səfər edirdi. Təbii ki, bu, münasibətlərin yeni mərhələdə inkişafına stimul verdi. Hazırda Rusiya Federasiyası ilə Azərbaycan Respublikası arasında ikitərəfli münasibətlərə dair konkret məsələlərin dövlət səviyyəsində həllini tənzimləyən işçi mexanizmi İqtisadi Əməkdaşlıq üzrə Hökumətlərarası Komissiyadır. 2008-ci ildə yaradılan həmin komissiya bu gün də uğurla fəaliyyət göstərir. Rusiya ilə Azərbaycan arasında hərbi və hərbi-texniki sahədə də əməkdaşlıq inkişaf edir. 2003-cü ilin fevralın 27-də Bakıda iki ölkə arasında hərbi-texniki sahədə əməkdaşlıq barədə, 2006-cı ilin dekabrın 4-də isə ikitərəfli hərbi-texniki əməkdaşlıq zamanı əqli fəaliyyət nəticəsində əldə olunan və istifadə olunan hüquqların qarşılıqlı qorunması barədə hökumətlərarası saziş imzalanmışdır.

Zamanın sınağından çıxmış tarixi əlaqələrimiz bu gün də sabit, mehriban qonşuluq münasibətləri çərçivəsində inkişaf edir. Son illər Rusiya ilə Azərbaycan strateji tərəfdaşlığını bir daha təsdiqləyən mühüm hadisələr baş vermişdir. Birgə səylər nəticəsində hər iki tərəf üçün çox vacib olan məsələlərə dair optimal, qarşılıqlı məqbul və qarşılıqlı faydalı həll yolları tapılmış, dövlət sərhədi haqqında müqavilə imzalanmış, Samur transsərhəd çayının su ehtiyatlarının səmərəli istifadəsi və mühafizəsi məsələsi həll edilmiş, Xaçmaz rayonunun iki kəndində yaşayan rusiyalı vətəndaşlarla bağlı vəziyyət nizamlanmışdır. Xəzərin statusu barədə Moskva, Bakı və Astananın mövqelərinin yaxınlaşdırılması prosesi faktiki olaraq başa çatmışdır. Bu isə perspektivdə bütün Xəzəryanı dövlətlər arasında konsensus əldə olunmasını təmin edə bilər. Qətiyyətlə demək olar ki, qarşılıqlı əməkdaşlığımız bütün sahələri əhatə edir və bu gün Qafqaz regionunda ümumi vəziyyət və beynəlxalq terrorçuluğa qarşı birgə mübarizə ilə bağlı məsələlər sərhədyanı əməkdaşlıq əlaqələrimizin vacib tərkib hissəsi olaraq qalır.

Rusiya-Azərbaycan arasında humanitar sahədə əlaqələr də yüksək səviyyədədir. Yeni-yeni formalar kəsb edən humanitar əməkdaşlığımız dövlətlərimiz və xalqlarımız arasında dostluq əlaqələrinin möhkəmlənməsində çox böyük rol oynayır. Sevindirici haldır ki, son illər bu sahədə müxtəlif yüksək səviyyəli tədbirlər həyata keçirilir. Məsələn, Azərbaycan və Rusiya "çarpaz" mədəniyyət illəri mübadiləsi etmiş, Bakıda Birinci Beynəlxalq Rus Kitabı Festivalı keçirilmiş, Rusiya İnformasiya-Mədəniyyət Mərkəzi və postsovet məkanında ilk Rus Kitabı Evi açılmışdır. 2011-ci ilin oktyabr ayında iki ölkənin ziyalılarının təşəbbüsü ilə və prezidentlərin himayəsi altında Azərbaycan paytaxtında Beynəlxalq Humanitar Forum keçirilmişdir. Həmin forumun işində Azərbaycan və Rusiyadan başqa, 20-dən çox ölkənin və nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların nümayəndələri iştirak etmişlər.

Hazırda Rusiyanın ali məktəblərində 5 min 755 Azərbaycan vətəndaşı təhsil alır. 2008-ci il fevralın 27-də Bakıda M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Universitetinin filialı açılıb və fəaliyyətinin ikinci ilində burada təhsil alan tələbələrin sayı artıq 200-ə çatıb. 1200 nəfərdən çox şəxs Rusiyanın Azərbaycan ərazisindəki digər bir təhsil müəssisəsində - Moskva Dövlət Açıq Universitetinin filialında təhsil alır. Azərbaycanın ali məktəblərində rus dilində 15 mindən artıq tələbə təhsil alır. Ümumiyyətlə, müstəqillik illəri ərzində Azərbaycanda rus dilinin tətbiq sahəsi nəinki məhdudlaşmamış, əksinə, o, ictimai həyatın demək olar ki, bütün sahələrində öz mövqelərini qoruyub saxlamışdır. Bu gün Azərbaycanda rus millətindən olan 120 minədək vətəndaşımız yaşayır. Rusdilli şagirdlər bu gün iyirmidən artıq ümumtəhsil məktəbində öz dillərində tam orta təhsil almaq imkanına malikdirlər, 327 məktəbdə isə məşğələlər Azərbaycan və rus dillərində aparılır. Dövlət ali məktəblərinin demək olar ki, hamısında və özəl ali məktəblərin bir qismində fəaliyyət göstərən fakültə və sektorlarda 16 mindən çox tələbə rus dilində ali təhsil alır. Respublikamızda rus dilində 50-dən artıq məcmuə nəşr olunur və 12 informasiya agentliyi fəaliyyət göstərir.

Dövlətlərarası əlaqələlərin inkişafını əks etdirən əsaslı məsələlərdən biri də iqtisadi-ticarət münasibətləridir. Faktlar da göstərir ki, Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşlarından biri və birincisi Rusiyadır. Təkcə bu faktı qeyd etmək kifayətdir ki, MDB ölkələri ilə Azərbaycan arasında əmtəə dövriyyəsinin 50 faizdən çoxu Rusiyanın payına düşür. Keçən il ölkələrimiz arasında əmtəə dövriyyəsi rekord həddə çataraq 2 milyard 828 milyon ABŞ dollarına bərabər olmuş, başqa sözlə, onun həcmi 2010-cu ildəkinə nisbətən 47,4 faiz artmışdır. Bizim qarşılıqlı münasibətlərimizin bütün tarixi ərzində heç vaxt belə nəticə olmamışdır. Bu, o deməkdir ki, ticarət əlaqələrimiz hər ötən il daha da inkişaf edir və gələcəkdə yeni ürəkaçan perspektivlər bizi gözləyir. Onu da deyək ki, hazırda respublikamızın ərazisində Rusiyanın 457 müəssisə və təşkilatı fəaliyyət göstərir. Onlardan 219-u 100 faiz Rusiya kapitalı əsasında yaradılmışdır, 149-u müştərək müəssisə, 89-u nümayəndəlik və filiallardır. Buraya nəhəng "LUKoyl" neft şirkəti, "Baltika" pivə istehsalı şirkəti, "Nikoyl" investisiya-kommersiya bankı, "Bank VTB" Açıq Səhmdar Cəmiyyəti və başqaları daxildir.

Rusiya Federasiyasının subyektləri də respublikamız ilə birbaşa əlaqələri inkişaf etdirirlər. Bakıda Dağıstan və Tatarıstanın, Ural Ticarət Evi, Tatarıstan Ticarət Evi, Rusiyanın regional hava yolları şirkətlərinin (Başqırdıstan, Perm, Pulkovo, Samara, Ural hava yolları və s.) nümayəndəlikləri fəaliyyət göstərir. Hazırda Saratov Vilayəti Ticarət Evinin və Mordva Respublikası Ticarət Evinin təsis edilməsi imkanları nəzərdən keçirilir.

Ümumilikdə, Rusiya Federasiyasının 83 subyektindən 70-i Azərbaycan ilə əməkdaşlıq edir. 1994-2012-ci illərdə Azərbaycan Respublikası hökuməti ilə Rusiya Federasiyasının subyektləri arasında ticarət-iqtisadi, elmi-texniki və mədəniyyət sahələrində əməkdaşlığa dair ümumilikdə 30-dan çox saziş imzalanmışdır. Həmin subyektlərdən Dağıstan, Tatarıstan, Başqırdıstan respublikaları, Krasnodar və Stavropol diyarları, Moskva və Sankt-Peterburq şəhərləri, Həştərxan, Volqoqrad, Moskva, Sverdlovsk, Samara, Rostov, Perm, Çelyabinsk, Tula, Belqorod və Nijni Novqorod vilayətləri Azərbaycan ilə daha sıx əməkdaşlıq edirlər. Keçən il Rusiya ilə ticarət dövriyyəsinin ümumi həcmində həmin regionların payı 81,7 faiz təşkil etmişdir. Onu da deyək ki, Moskva və Moskva Vilayətinin, Dağıstan, Tatarıstan, Sankt-Peterburq, Həştərxan, Saratov və Sverdlovsk vilayətlərinin və digər regionların Azərbaycanla əməkdaşlıq barədə sazişləri vardır. Bu mənada, iyunun 28-də Bakıda Rusiya Federasiyası və Azərbaycan Respublikası prezidentləri administrasiyalarının dəstəyi ilə "Avrasiya Tədqiqatları İnstitutu" İnkişaf Fondu tərəfindən keçirilən "Rusiya-Azərbaycan dialoqu-2012" üçüncü Rusiya-Azərbaycan regionlararası forumu əməkdaşlığın genişləndirilməsi baxımından məhsuldar olmuşdur.

Xatırladaq ki, ilk belə bir forum 3 il bundan öncə Bakıda keçirilmişdir. Rusiya Prezidenti Administrasiyasının 100-dən artıq yüksək səviyyəli hökumət və parlament nümayəndələri, o cümlədən ayrı-ayrı regionların təmsilçilərinin iştirakı ilə keçirilən həmin forumda iki ölkə arasındakı strateji əməkdaşlıq kursunun davam etdirilməsi ilə bağlı dövlət başçılarının verdiyi bəyanatlar, imzaladıqları sənədlər və qarşıda duran vəzifələr müzakirə edilmiş və bütün sahələr üzrə gələcək əməkdaşlığın perspektivləri ilə bağlı mühüm qərarlar qəbul olunmuşdu. Keçən il Həştərxan şəhərində baş tutan ikinci forumda isə Azərbaycanı təmsil edən 100-dən artıq nümayəndə heyəti Rusiyanın nümayəndələri ilə birlikdə iki ölkə arasındakı münasibətlərin mövcud vəziyyəti və perspektivləri ilə bağlı mühüm qərarlar qəbul etmişlər.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev "Rusiya-Azərbaycan dialoqu-2012" üçüncü Rusiya-Azərbaycan regionlararası forumunun iştirakçılarına ünvanladığı müraciətdə bu barədə demişdir: "Son illərin təcrübəsi təsdiq edir ki, qonşu dövlətlərin regionları arasında əlverişli ticarət-iqtisadi və investisiya mühitinin formalaşdırılması bir çox dünya ölkələrinin rastlaşdığı qlobal maliyyə böhranının mənfi nəticələrinin qarşısını almağa imkan yaradır. Bu baxımdan Rusiya və Azərbaycanın regionlararası əməkdaşlıq təcrübəsi yaxşı nümunə ola bilər. Məmnunluqla qeyd etmək istərdim ki, hazırda respublikamız Rusiya Federasiyasının əksər subyektləri ilə birbaşa əlaqələr qurmuş, onların bəziləri ilə hökumətlərarası sazişlər imzalamışdır". Azərbaycan Prezidenti əmin olduğunu bildirmişdir ki, forum çərçivəsində işgüzar fikir mübadiləsi və müzakirələr Azərbaycan-Rusiya münasibətlərinin inkişafına yeni impuls verəcək, ölkələrimiz arasında qarşılıqlı anlaşmanın və əməkdaşlığın daha da dərinləşməsinə kömək edəcəkdir. Rusiya Federasiyasının Prezidenti Vladimir Putin də tədbir iştirakçılarına müraciətində Azərbaycanın dövlət başçısının mövqeyindən çıxış edərək qeyd etmişdir ki, Rusiya-Azərbaycan regionlararası əlaqələri ardıcıl inkişaf edir, öz orbitinə iki ölkənin on minlərlə vətəndaşını cəlb edir. Bu cür əməkdaşlıq xalqlarımız arasında etimad və qarşılıqlı anlaşma ruhunun möhkəmlənməsində nəzərəçarpacaq rol oynayır, Rusiya-Azərbaycan münasibətlərində ümumi müsbət dinamikanı çox cəhətdən müəyyən edir. Prezident Vladimir Putin onu da bildirmişdir ki, Rusiya-Azərbaycan regionlararası forumu dövlətlərimiz arasında qarşılıqlı fəaliyyətin ən səmərəli vasitələrindən birinə çevrilmişdir. Bu forum nisbətən qısa müddətdə Rusiya və Azərbaycanın dövlət hakimiyyəti nümayəndələri, işgüzar və ekspert birlikləri arasında açıq, konstruktiv dialoq üçün ehtiyac duyulan məkan kimi nüfuz qazanmışdır. Forum bizim tərəfdaşlığımız üçün əhəmiyyətli, coğrafiyası və mövzu dairəsi daim genişlənən layihə və təşəbbüslərin güclü generatoruna çevrilmişdir.

Həqiqətən də "Rusiya-Azərbaycan dialoqu-2012" üçüncü Rusiya-Azərbaycan regionlararası forumu müasir dövrdə regionlararası əlaqələrin inkişafına böyük təsir göstərən əməkdaşlıq formalarından biridir. Çünki forumda Azərbaycan və Rusiya münasibətlərində işgüzar sahə ilə yanaşı, humanitar, mədəniyyət və gənclər siyasəti istiqamətlərinə də diqqət yetirilir, ölkələrimizin regionları arasında münasibətlərin daha da genişləndirilməsi istiqamətində qarşıda duran vəzifələr müzakirə olunur, mövcud problemlərin həlli yolları axtarılır, qərarlar qəbul edilir. Azərbaycan Respublikası Prezidenti Adminstrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin qeyd etdiyi kimi, bu kimi forumların müntəzəm keçirilməsi prezidentlərimiz İlham Əliyevin və Vladimir Putinin siyasi iradəsi sayəsində mümkün olmuşdur. Hər iki dövlətin rəhbərləri ölkələrimiz arasında tərəfdaşlığın daha da dərinləşdirilməsində, həm siyasi, həm də iqtisadi və mədəni sahələrdə əməkdaşlığın miqyasının genişləndirilməsində maraqlıdırlar.

Qarşılıqlı əlaqələrin bu formatının daim dialoq aparmaq və fikir mübadiləsi etmək, iqtisadi və humanitar münasibətlərin perspektivlərini müzakirə etmək, qarşılıqlı fəaliyyətin yeni formalarını birlikdə axtarmaq və tapmaq üçün gözəl imkan olduğunu vurğulayan Azərbaycan Prezidenti Administrasiyasının rəhbəri onu da demişdir ki, zəngin gündəliyi olan forumda bir sıra mühüm layihələri nəzərdən keçirmək, qarşılıqlı əlaqələrimizin perspektivlərini müəyyənləşdirmək və müzakirə edilən problemlərin həlli yollarını işləyib hazırlamaq baxımından əhəmiyyətlidir.

Rusiya-Azərbaycan regional əməkdaşlıq forumunda iki ölkə arasındakı strateji tərəfdaşlıq kursunun davam etdirilməsi, dövlət başçılarının müəyyən etdiyi kursa müvafiq olaraq bütün istiqamətlər üzrə münasibətlərin müzakirə edilməsi və gələcək əməkdaşlığın prioritetlərinin müəyyən olunması vəzifəsi qoyulmuşdu və sevindirici haldır ki, iştirakçılar bu vəzifələri yüksək səviyyədə yerinə yetirdilər. Rusiyanın və Azərbaycanın nümayəndələrinin qatıldığı forumda 7 seksiyada - siyasi, iqtisadi, mədəni, sosial, təhlükəsizlik, dövlətlərarası münasibətlərin regional aspektləri, Xəzər dənizi və onun ətrafında əməkdaşlıq məsələləri və digər məsələlələr müzakirə olundu, mühüm qərarlar qəbul edildi. Forum çərçivəsində Azərbaycan ilə Rusiya arasında bir sıra sənədlər imzalandı. Qəbul olunan birgə bəyanatda forum iştirakçılarının regional əməkdaşlığın durmadan inkişaf etdirilməsinin Rusiya və Azərbaycan xalqlarının həqiqi maraqlarına cavab verəcəyini, onların arasından etimadın möhkəmlənəcəyinə və əlaqələrin daha da intensivləşəcəyinə xidmət edəcəyinə əminlik bildirildi. Forum iştirakçıları Azərbaycan Respublikası ilə Rusiya Federasiyasının subyektləri arasında əlaqələrin səmərəsinin artırılması yolu ilə Rusiya-Azərbaycan dialoqunun inkişaf etdirilməsinə töhfə verməyə hazır olduqlarını təsdiq etdilər.

Göründüyü kimi, ötən dövr ərzində Rusiya və Azərbaycan xalqları arasında çoxəsrlik dostluq ənənələrinə əsaslanan ikitərəfli əlaqələrin möhkəmlənməsi və genişlənməsi üzrə xeyli iş görülmüşdür. Ümumi tarix, dövlətlərarası münasibətlərin nadir təcrübəsi, bir-birini qarşılıqlı tamamlayan iqtisadi strukturların mövcudluğu - bütün bunlar strateji tərəfdaşlığın möhkəmlənməsi və durmadan irəliləməsi üçün zəmin yaradır. Bu halda Azərbaycan ilə Rusiyanın regionları arasında dialoq təkcə iqtisadi dividendlər gətirməklə məhdudlaşmır, həm də xalqlarımızın daha da yaxınlaşmasına şərait yaradan inteqrasiya elementi kimi öz əhəmiyyətini qoruyur.

Rauf KƏNGƏRLİ

Xalq qəzeti.- 2012.- 4 iyul.- S. 6.